نظریه اعتماد و تأثیر آن بر قواعد حاکم بر نمایندگی (مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و حقوق اروپایی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیات علمی دانشگاه قم

2 هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی اراک

چکیده

در حقوق قرارداها نظریه اعتماد در جهت عکس نظریه اراده قرار می‌گیرد و بر اساس آن، در بسیاری موارد مبنای تعهد و مسئولیت شخص، نه اراده او، بلکه اعتماد معقول طرف مقابل به رابطه حقوقی ایجادشده است. مساله اصلی این مقاله تاثیر نظریه اعتماد بر قواعد نمایندگی بویژه راه‌حل‌های نظام های حقوقی در موارد نمایندگی افشاء نشده، تظاهر به نمایندگی و نمایندگی یا اختیار ظاهری است. نظریه اعتماد بر لزوم برآورده شدن انتظارات مشروع اشخاص تاکید می‌کند تا از بروز رفتارهای فرصت طلبانه جلوگیری شود و ثبات، امنیت و کارآمدی در روابط حقوقی ناشی از نمایندگی امکان‌پذیر گردد.
نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که برخی نظام‌های حقوقی برپایه قاعده یا نظریه اعتماد راه‌حل‌هایی ارائه کرده‌اند تا اشخاص نتوانند بدون تحمّل مسئولیت، به ظاهر به نام خود و در واقع به نیابت از دیگری قرارداد بسته و به همین بهانه از ایفای تعهداتی که به گردن گرفته‌اند، شانه خالی کنند. یا در جهت عکس، با تظاهر به داشتن سمتی که واقعیت ندارد، خود را نماینده دیگری جلوه داده و بی‌آنکه پروای پای‌بندی داشته باشند، دیگران را به بستن قراردادی بی‌اعتبار تشویق نمایند. همچنین، در مواردی که شخص زمینه ای فراهم می‌آورد تا دیگران به ثالثی به‌عنوان نماینده او اعتماد کرده و بر همین اساس به انعقاد قرارداد با نماینده ظاهری ترغیب شوند، ملتزم به آثار و نتایج عمل حقوقی او باشد. در حقوق ایران، قواعد نمایندگی در خصوص وکیلی که به نام خود معامله می‌کند، به نظریه اعتماد نزدیک می‌شود و در مواردی همانند شرکت‌های سهامی برمبنای اختیار ظاهری، مدیران شرکت را به اعمال حقوقی ملتزم می‌داند. 

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. انصاری، مرتضی (1380)، المکاسب، ج3،  قم، چاپ دهم، دارالحکمه.
  2. خراسانی، محمدکاظم (1406ق)، حاشیه کتاب مکاسب، قم، وزارت ارشاد اسلامی.
  3. روحانی، سیدصادق (1376)، منهاج الفقاهه، چاپ چهارم، قم، مطبعه العلمیه.
  4. شهیدی مهدی (1380)، تشکیل قرارداها و تعهدات، چاپ اول، انتشارات مجد.
  5. صقری، محمد (1390)، اصل اعتبار صحّت ظاهری در حقوق تجارت (بحثی در حقوق ایران و فرانسه)، فصل نامه دیدگاههای حقوق قضایی، شماره 53.
  6. طباطبایی یزدی، سیدمحمد کاظم (1415)، سؤال و جواب، به تصحیح سیدمصطفی محقق داماد، سیدمحمد بجستانی و سیدمحسن وحدتی شبیری، چاپ اول، تهران، مرکز نشر العلوم الاسلامی.
  7. عبدی‌پور فرد، ابراهیم (1387)، قواعد اختصاصی انعقاد عقد توسط نماینده، فصلنامه فقه و حقوق، سال پنجم، شماره 17.
  8. ـــــــــــــــــــــ (1393)، مباحثی تحلیلی از حقوق تجارت، چاپ سوم، تهران، مجد.
  9. غروی اصفهانی (کمپانی)، محمدحسین (1418)، حاشیه کتاب المکاسب، جلد 2، چاپ اول، قم انوارالمهدی.
  10. غروی نائینی، میرزا محمدحسین (1373)، منیه الطالب فی حاشیه المکاسب، تقریرات شیخ موسی نجفی خوانساری، جلد 1، چاپ اول، تهران.
  11. کاتوزیان، ناصر (1383)، قواعد عمومی قراردادها، جلد 3، چاپ چهارم، شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.
  12. کاتوزیان، ناصر (1376)، عقود معین -4 : عقود اذنی، وثیقه های دین، چاپ دوم، شرکت سهامی انتشار  با همکاری برنا و انتشارات مدرس.
  13. کاشانی، سیدمحمود (1388)، حقوق مدنی: قراردادهای ویژه، چاپ اول، نشر میزان.
  14. مکارم شیرازی، ناصر (1411ق)، انوارالفقاهه، قم، مدرسه الامام امیرالمومنین (ع).
  15. موسوی خمینی، سیدروح الله (1410ق)، کتاب البیع، ج2، قم، اسماعیلیان.
  16. موسوی خویی، سیدابوالقاسم (1417)، مصابح الفقاهه، ج2و3، قم، موسسه انصاریان.

ب) انگلیسی

  1. Bar, von Christian & Clive (2009), Principles, Definitions, Model Rules of European Private Law, Munich, Sellier.
  2. Fuller , L.L. ; Perdue William R. (1936) , The Reliance Interest in contract Damages , 46 Yale Law journal , (Available at cisgw 3.Law.pace.edu)
  3. Lando , Ole ; Beale , Hugh (2000) , principles of European contract Law , parts I and II , Hague , Kluwer law International.
  4. Markensinis , sir Basil (2006) ; unberath , Hannes ; Johnston , Angus , the German law of contract (A comparative treaties) , Hart publishing , Oxford and portland , oregan.
  5. Stone, Richard (2002), The Law of Modern Contract, London, Cavendish publishing Limited, Fifth Edition.
  6. Treitel, Sir Guenter (2003), The law of Contract, Sweet and Mexwell Publishing, Eleventh Edition.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار