صیانت از حق مالکیت خصوصی سرمایه‌گذاران خارجی از منظر حقوق اسلام، ایران و بین‌الملل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد

3 استادیار گروه حقوق خصوصی دانشگاه علوم قضایی تهران

4 عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد

چکیده

امروزه یکی از عوامل بسیار مهم برای جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی، حمایت از مالکیت سرمایه‌گذار خارجی در کشور سرمایه‌پذیر (میزبان) است. عدم احترام به مالکیت سرمایه‌گذار خارجی و نگرانی از نقض آن در قالب‌های مختلف سلب مالکیت، ملّی کردن، مصادره و ضبط اموال، همواره بزرگ‌‌ترین دغدغه پیش روی حقوق بازرگانی بین‌المللی بوده است. مقاله حاضر با تبیین جایگاه مالکیت خصوصی، در صدد پاسخ به این سؤال است که آیا صیانت از حق مالکیت سرمایه‌گذاران خارجی در نظام حقوق اسلامی و ایران به عنوان یک قاعده و اصل، مورد شناسایی قرار گرفته است یا خیر. چگونگی صیانت از حق مذکور، ضمن بررسی وجوه اشتراک و افتراق در حقوق ایران و بین‌الملل به منظور پی بردن به نقاط ضعف یا قوت آن، از اهداف این نوشتار است. یافته‌های این تحقیق از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و به روش توصیفی - تحلیلی نشان می‌دهد که حق مالکیت خصوصی سرمایه‌گذاران خارجی، وفق حقوق اسلامی و ایران می‌تواند مورد احترام کامل قرار گیرد. در این میان، حقوق ایران در ارتباط با راهبردهای صیانت از حق موصوف هم از آموزه‌های اسلامی بهره برده و هم خود را به موازین حقوق بین‌الملل نزدیک نموده است؛ به طوری‌ که نقض حق مالکیت خصوصی سرمایه‌گذاران خارجی، برای دولت سرمایه‌پذیر مسئولیت آفرین خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


1-   آندریاس لوونفلد (1390)، حقوق بین‌الملل سرمایه‌گذاری، ترجمه قنبری جهرمی، محممد جعفر، چاپ اول، تهران، نشر جنگل.
2-   پاسبان، محمدرضا. اصغری، زینب (1393)، نقش رفتار منصفانه در حل و فصل اختلافات ناشی از سرمایه‌گذاری خارجی با تاکید بر مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکت‌های فراملی، فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، شماره‌ی 8.
3-   پوراسماعیلی، علیرضا (1396)، ضوابط سرمایه‌گذاری در سازمان تجارت جهانی، چاپ اول، تهران، انتشارات میزان.
4-   پیران، حسین (1389)، مسائل حقوقی سرمایه‌گذاری بین‌المللی، تهران، نشر گنج دانش.
5-   جعفری لنگرودی، محمدجعفر،(1381)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج 1، تهران، گنج دانش.
6-   حاتمی، علی، کریمیان، اسماعیل (1395)، حقوق سرمایه‌گذاری خارجی در پرتو قانون و قراردادهای سرمایه‌گذاری، چاپ اول، تهران، انتشارات تیسا.
7-   حدادی، مهدی (1379)، تحولات حقوق حاکم بر رفتار با سرمایه‌گذاری خارجی. مجله مجتمع آموزش عالی، قم، سال دوم. شماره ششم.
8-   خمینی، روح الله (1378)، صحیفه امام، ج10، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی (ره).
9-   سیمائی، حسین (1380)، قلمرو مالکیت خصوصی و حکم مصادره اموال از دیدگاه امام خمینی، نهادهای سیاسی و اصول مدنی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی (ره)، ج6.
10-    شیروی، عبدالحسین (1394)، داوری تجاری بین‌المللی، چاپ پنجم، تهران، انشارات سمت.
11-     عسگری، پوریا (1391)، حقوق سرمایه‌گذاری خارجی در رویه داوری بین‌المللی، تهران، نشر شهر دانش.
12-    علیدوستی شهرکی، ناصر (1388)، منافع ملی در پرتو قوانین موافقت‌نامه‌های دوجانبه سرمایه‌گذاری خارجی، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال دوازدهم، شماره اول. شماره مسلسل 43.
13-     محبی، محسن (1386)، مباحثی از حقوق نفت و گاز در پرتو رویه داوری بین‌المللی، سلب مالکیت و غرامت در قراردادهای نفتی، موسسه مطالعات و پژوهش های حقوقی شهر دانش.
14-     محقق داماد، مصطفی (1391)، قواعد فقه بخش مدنی 2، چاپ 12، تهران، انتشارات سمت.
15-     نیک‌جاه، جواد (1394)، جبران خسارت در حقوق بین‌الملل سرمایه‌گذاری. چاپ اول، تهران، انتشارات موسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر‌دانش.
16-     هاشمی، احمدعلی و تقی‌زاده، ابراهیم (1392)، حقوق اموال و مالکیت، چاپ 1، تهران، انتشارات مجد،
ب) عربی
17- جعفر‌شریف، امیره (2016)، تسویه المنازعات الإستثماریه دراسه قانونیه تحلیلیه مقارنه. الطبعه الاولی، دار الجامعه الجدیده. الاسکندریه.
ج ) انگلیسی
18- Dolzer, R.and Bloch, F. (2003), “Indirect Expropriation: Conceptual Realignments”, in International Law Forum, Vol. 5(3), P155-165.
19- Guzman, A, (1998), “Why LDCs Sign Treaties That Hurt Them: Explaining the Popularity of Bilateral Investment Treaties”, Virginia Journal of International Law, Vol. 38.
20- Kingsbury Benedict and Stephan Schill. (2009), “investor-state arbitration as governance: fair and equitable treatment, proportionality and the emerging global administrative law”. newyork university school of law public law & legal theory research paper series working paper no. 09-46 September. electronic copy available at: http://ssrn.com/abstract=1466980
21- Krajewski, Markus, (2015), “Direct and indirect expropriation” University of Erlangen-Nürnberg ITAP–UNCTAD Annual Capacity Building Program International Investment Agreements: Negotiating for Sustainable Development 12-15 January, Casablanca.
22- Ordham, Margaret, (1999), tax incentives for investment and expansion in Singapore.
23- Riesenfeld, A. (1995), “Foreign Investments”, in R. Bernhardt (ed. by), Encyclopedia of Public International Law, Vol. II.
24- Ruzza, Alice (2011), “Indirect Expropriation in International Law: Balancing the Protection of Foreign Investments and Public Interests” School of International Studies University of Trento PhD Programme in International Studies Academic Year.
25- Schill S. W., (2009), The Multilateralization of International Investment Law, Cambridge, Cambridge University Press.
26- Sornarajah, M. (2008), the international law on foreign investment. Cambridge University press. Third edition.
27- Subedi S. P., (2008), International Investment Law - Reconciling Policy and Principle, Oxford, Hart Publishing.