قصاص از احکام امضایی اسلام است که برای مجنیعلیه امکان ایجاد جراحتی مثل آنچه جانی بر او وارد کرده است، فراهم میکند. قصاص، مجازات اولیۀ جنایت عمدی است که استیفای آن مبتنی بر رعایت چند اصل اساسی میباشد؛ ازجمله اصل مماثله و تساوی، اصل عدم تغریر و اصل تکافو و برابری. لیکن در مواردی که اجرای قصاص باعث تخطی از این اصول باشد، این اصل با اصل دیگری جایگزین شده، قصاص تبدیل به دیه میشود. این جایگزینی اصول، خود متکی بر چند اصل زیربنایی دیگر در اسلام است؛ ازجمله اصل احتیاط در دماء یا اصل توقیفی بودن قصاص و اصل تساوی در مجازات که عدول از این اصول نیازمند دلیل موثق و معتبری است که قدرت تخصیص آن را داشته باشد. با وجود این در قانون مجازات اسلامی 1392 در قصاص برخی از اعضا شاهد عدول از این قواعد هستیم؛ ازجمله قصاص دست چپ جانی در صورت نبود دست راست و قصاص پا بهجای دست در حالت نبود دست (مادۀ 393 ق.م.ا) یا قصاص شخص دوچشم که شخص تکچشم را عمداً نابینا نماید (مادۀ 403 ق.م.ا) و یا قصاص زبان دارای حس چشایی در برابر زبان بدون حس چشایی (مادۀ 410 ق.م.ا) و پلک چشم بینا در برابر پلک چشم نابینا (مادۀ 406 ق.م.ا)، که با بررسی دلایل این احکام در فقه و ملاحظۀ نظریات مختلف و نیز رویکرد سایر مذاهب در این موارد و تطبیق آن با اصول حقوقی این استثناها را مطالعه میکنیم و دلایل این جایگزینی را بررسی خواهیم کرد.
احمدپور، اکبر و گلستانپور، صدیقه (1390)، «قصاص عضو و لزوم همانندی اعضا»، مجلۀ مطالعات حقوقی، دورۀ سوم، شمارۀ 2.
اردبیلی، محمدعلی (1393)، حقوق جزای عمومی جلد سوم، چاپ اول، تهران: نشر میزان.
پوربافرانی، حسن (1383)، «نقد رویۀ شهرتگرایانه در سیاست جنایی تقنینی ایران»،مجلۀ نامه مفید، سال دهم، شمارۀ 43.
خسروشاهی، قدرتالله (1380)، فلسفه قصاص از دیدگاه اسلام، چاپ اول، تهران: نشر بوستان کتاب.
زینعلی، حسین (1373)، بررسی رضایت مجنیعلیه در قتل عمدی، استاد راهنما: ایرج گلدوزیان، پایاننامۀ دورۀ کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه حقوق و علوم سیاسی تهران.
ساریخانی، عادل؛ آقابابایی، اسماعیل؛ عطارزاده، سعید (1392)، «اجماع و نقش آن در استنباط احکام کیفری»، فصلنامۀ پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، دورۀ دوم، شمارۀ 32.
شاه حسینی، سعید (1391)، خشکی چشم، نشریۀ داخلی بیمارستان فوق تخصصی چشم پزشکی نور، دورۀ دوم، شمارۀ 2.
طالع زاری، علی و طالع زاری الهه، (1396)، مجازات سقطجنین عمدی دارای روح در حقوق ایران، چاپ اول، تهران: نشر کتاب آوا.
صادقی، محمدهادی (1393)، جرائم علیه اشخاص، جلد 1، چاپ اول، تهران: نشر میزان.
کاتوزیان، ناصر (1376)، «حقوق و عدالت»، نشریۀ نقد و نظر، دورۀ سوم، شمارۀ 10-11.
محقق داماد، مصطفی (1380)، «چشماندازی بر حدود و اجرای علنی آن»، فصلنامۀ الهیات و حقوق، دورۀ سوم، شمارۀ 2.
مکارم شیرازی، ناصر (بیتا)، تقریرات دروس خارج فقه، جزوۀ شمارۀ 9، نشر فیضیه به نقل از میرمحمدصادقی، 1392، جلد 1.
فخر, حسین, & رستمی کمان, آرش. (1397). تأملی در موارد عدول از اصول حاکم بر قصاص عضو در حقوق کیفری ایران. مطالعات حقوق تطبیقی معاصر, 9(16), 89-108. doi: 10.22034/law.2018.8535
MLA
حسین فخر; آرش رستمی کمان. "تأملی در موارد عدول از اصول حاکم بر قصاص عضو در حقوق کیفری ایران". مطالعات حقوق تطبیقی معاصر, 9, 16, 1397, 89-108. doi: 10.22034/law.2018.8535
HARVARD
فخر, حسین, رستمی کمان, آرش. (1397). 'تأملی در موارد عدول از اصول حاکم بر قصاص عضو در حقوق کیفری ایران', مطالعات حقوق تطبیقی معاصر, 9(16), pp. 89-108. doi: 10.22034/law.2018.8535
VANCOUVER
فخر, حسین, رستمی کمان, آرش. تأملی در موارد عدول از اصول حاکم بر قصاص عضو در حقوق کیفری ایران. مطالعات حقوق تطبیقی معاصر, 1397; 9(16): 89-108. doi: 10.22034/law.2018.8535