2
استادیار گروه حقوق دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
چکیده
قانون اساسی دربارۀ صلاحیت مقررات‌گذاری شورای نگهبان ساکت است، ولی این نهاد اساسی راساً یا از طریق مأموریت قانون‌گذار عادی به مقررات‌گذاری مبادرت می‌کند. با وجود این، صلاحیت یا عدم صلاحیت مقررات‌گذاری شورای نگهبان از مسائل مهم در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران است. نویسندگان این مقاله تلاش می‌کنند تا دلایل موافقان و مخالفان صلاحیت مقررات‌گذاری شورای نگهبان را بررسی کنند و درنهایت به این پرسش پاسخ دهند که آیا شورای نگهبان دارای صلاحیت مقررات‌گذاری است؟ برخی از دلایل قابل ارائه در مقام تأیید صلاحیت مقررات‌گذاری شورای نگهبان عبارت‌اند از: شناسایی صلاحیت مقررات‌گذاری از طریق قوانین، صلاحیت نهادهای اساسی مشابه برای مقررات‌گذاری، شناسایی صلاحیت مقررات‌گذاری از سوی مفسر قانون اساسی، صلاحیت مقررات‌گذاری به‌منظور تأمین استقلال شورای نگهبان، و صلاحیت مقررات‌گذاری به استناد عرف اساسی. با تحلیل و بررسی دلایل یادشده و پاسخ‌های مخالفانِ صلاحیت شورای نگهبان، پاسخ نهایی به پرسش تحقیق مشخص شد. نتیجۀ تحقیق این است که با وجود ضرورت شناسایی صلاحیت مقررات‌گذاری برای شورای نگهبان به‌منظور انجام مطلوب وظایف و اختیارات خویش، چنین صلاحیتی برای شورا با نظر به اصول حقوق عمومی و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اثبات نمی‌شود.
آیینه نگینی، حسین (1393)، «واکاوی مفهومی کلیدواژگان چندمعنا در قانون اساسی (بررسی واژۀ مقررات)»، پژوهشکدۀ شورای نگهبان، گزارش پژوهشی شمارۀ 13930161، مورخ 11 دی 1393.
بالوی، مهدی و سعید، سیده زهرا (1395)، «بررسی عدم صلاحیت وضع مقررات توسط رئیس جمهور در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامۀ دانش حقوق عمومی، شمارۀ 16
پروین، خیرالله (1392)، «از قانون اساسی عرفی تا عرف حقوق اساسی»، فصلنامۀ حقوق، شمارۀ 2.
تقی‌زاده، جواد و بانشی، حسن (1394)، «حدود صلاحیت مجلس شورای اسلامی در مقام تفسیر قانون از منظر شوای نگهبان»، دوفصلنامۀ دانش حقوق عمومی، شمارۀ 12.
تقی‌زاده، جواد و سمیعیان، فاطمه (1394)، «تخصیص صلاحیت تقنینی مجلس شورای اسلامی در نظم اساسی ایران»، مجلۀ پژوهشهای حقوقی، شمارۀ 27.
خلف رضایی، حسین (1393)، «دادرسی اساسی تطبیقی مطالعه‌ی مبانی، ساختارها و صلاحیت‌های نهاد دادرسی اساسی»، پژوهشکدۀ شورای نگهبان.
راسخ، محمد و حسینی کرانی، سیدمجتبی (1394)، «مفهوم رگولاسیون در قلمرو حقوق»، دوفصلنامۀ دانشنامۀ حقوق اقتصادی، سال بیست و دوم، شمارۀ 8.
زارعی، محمدحسین و شمس، عرفان (1392)، «درآمدی بر مفاهیم و نظریه‌های مقررات‌گذاری اقتصادی»، مجلۀ تحقیقات حقوقی، دورۀ شانزدهم، شمارۀ 62.
صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1364)، جلد 2، تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
عباسی، بیژن (1385)، «عرف در حقوق اساسی»، نشریۀ حقوق اساسی، سال چهارم، شمارۀ 6 و 7.
عباسی، بیژن (1388)، مبانی حقوق اساسی، تهران: جنگل– جاودانه.
علینقی، امیرحسین (1378)، نظارت بر انتخابات و تشخیص صلاحیت داوطلبان، تهران: نشر نی.
فاورو، لویی (1385)، «اساسی‌سازی حقوق فرانسه»، مترجم: جواد تقی‌زاده، نشریۀ حقوق اساسی، سال چهارم، شمارۀ 6 و 7.
فرومون، میشل (1387)، «دیوان قانون اساسی آلمان»، مترجم: جواد تقی‌زاده، نشریۀ حقوق اساسی، سال هفتم، شمارۀ 9.
کاتوزیان، ناصر (1386)، مقدمۀ علم حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار.
مدنی، جلال‌الدین (1366)، حقوق اساسی در جمهوری اسلامی ایران، جلد 4، تهران: سروش.
مدنی، جلال‌الدین (1386)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: پایدار.
موسی‌زاده، رضا (1381)، حقوق اداری (کلیات)، تهران: میزان.
معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات معاونت حقوقی ریاست جمهوری (1391)، مجموعۀ اساسی، تهران: ادارۀ چاپ و انتشار معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات.
واعظی، سید مجتبی (1389)، «مطالعۀ تطبیقی وضع آیین‌نامه با تأکید بر نظام‌های حقوقی فرانسه و ایران»، فصلنامۀ حقوق تطبیقی، شمارۀ 79.
وامنانی، محمود (شهریور 1391)، ترکیب نهادهای متصدی صیانت از قانون اساسی در الگوی اروپایی دادرسی اساسی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه مازندران.
هاشمی، سید محمد (١۳٨٩)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج٢، تهران: میزان.
)