بررسی فقهی حقوقی ضمانت اجرای مدنی شرط عدم طلاق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده شهید محلاتی قم

2 پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

براساس آیات و روایات، حق طلاق در اختیار مرد است. سوء‌استفادۀ برخی مردان از این حق به افزایش آمار طلاق در ایران منجر شده است. برای جلوگیری از سوءاستفاده از حق طلاق، می‌توان به صورت قراردادی حق طلاق مرد را در ذیل عقد نکاح و به صورت شرط ضمن عقد، محدود کرد. در مشروعیت تحدید قراردادی حق طلاق زوج به صورت شرط فعل، تردید وجود ندارد؛ به این معنا که زوج متعهد می‌‌شود جز در موارد خاص از قبیل نافرمانی و یا ناتوانی از مسائل خاص زناشویی، همسر خویش را طلاق ندهد. شرط عدم طلاق به لحاظ مدنی دارای ضمانت اجرای مستحکمی است. ضمانت‌های اجرایی مدنی از قبیل جبران خسارت معنوی، بطلان و عدم نفوذ برای متخلف از شرط عدم طلاق، می‌تواند بررسی شود. از میان ضمانت‌های اجرایی مدنی یادشده در قانون مدنی، عدم نفوذ طلاق، ضمانت اجرای مناسبی برای شرط عدم طلاق است. به عبارت دیگر، وقتی زوج شرط می‌کند زوجه را طلاق ندهد؛ به این معناست که شرعاً حق اجرای طلاق را از خود سلب کرده است و لذا زوج نمی‌تواند زوجه را طلاق دهد. به تعبیر فقها «الممتنع شرعاً کالممتنع عقلاً»؛ یعنی زوج با شرط عدم طلاق شرعاً حق اجرای طلاق را از خود سلب می‌کند. البته این مطلب غیر از سلب کلی حق طلاق از زوج است. به عبارت دیگر، با شرط عدم طلاق، حق طلاق برای زوج محفوظ است، ولی حق اجرای آن را جز در موارد خاص ندارد و اگر در غیر از موارد یادشده به طلاق اقدام نماید، طلاق وی نافذ نخواهد بود.

کلیدواژه‌ها


  1. انصاری، مرتضی بن محمد امین (1415ق)، کتاب المکاسب، قم: کنگرۀ بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
  2. تبریزی، جواد (1426ق)، منهاج الصالحین، قم: مجمع الامام المهدی (عج).
  3. جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1370ش)، ترمینولوژی حقوق، تهران: انتشارات گنج سخن.
  4. حاتمی، علی‌اصغر (پاییز 1376 و بهار 1377)، خسارات معنوی و شیوه های جبران آن در حقوق ایران، مجلۀ علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، شمارۀ 25 و 26.
  5. حسینی سیستانی، سید علی (1417ق)، منهاج الصالحین، قم: دفتر حضرت آیت‌الله سیستانی.
  6. حسینی شیرازى، سید محمد (بی‌تا)، إیصال الطالب إلى المکاسب، تهران: منشورات اعلمی.
  7. حکیم، محسن (1410ق)، منهاج الصالحین، تعلیق: محمّد باقر صدر، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
  8. حکیم، محمدتقی بن محمد سعید (1415ق)، منهاج الصالحین، بیروت: دار الصفوه.
  9. خلخالی، سید محمد مهدی (1427ق)، فقه الشیعه- کتاب الاجاره، تهران: مرکز فرهنگی انتشارات منیر.
  10. خویی، سید ابوالقاسم (1413ق)، المستند فی شرح العروة الوثقی:کتاب الاجاره، قم: المطبعه العلمیه.
  11. ـــــــــــــــــ (1410ق)، منهاج الصالحین، قم: نشر مدینه العلم.
  12. روحانی، محمد صادق (1421ق)، فقه الصادق (ع قم: دارالکتاب مدرسه الامام صادق(ع).
  13. ـــــــــــــــــ (بی‌تا)، منهاج الصالحین، قم: مکتب آیت‌‌الله العظمی السید الروحانی.
  14. سبزواری، عبدالاعلی (بی‌تا)، جامع الأحکام الشرعیة، قم: مؤسسۀ المنار.
  15. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (1413ق)، مسالک‌ الافهام‌ الی‌ تنقیح‌ شرائع‌الاسلام‌، قم‌: المعارف‌ الاسلامیه‌.
  16. شهیدی، مهدی (بی‌تا)، حقوق مدنی- آثار قرار دادها و تعهدات، تهران: مجمع علمی فرهنگی مجد.
  17. صفایی، سید حسین و رحیمی، حبیب‌الله (1391ش)، مسئولیت مدنی، تهران: انتشارات سمت.
  18. طاهری، حبیب‌الله (1418ق)، حقوق مدنی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  19. طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم بن عبدالعظیم (1409ق)، عروه الوثقى فیما تعم به البلوی، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
  20. طوسی، محمد بن حسن (1390ق)، الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
  21. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
  22. قانون مدنی
  23. قمّى، سید تقى طباطبایى (1426ق)، مبانی منهاج الصالحین، قم: منشورات قلم الشرق.
  24. کاتوزیان، ناصر (1374ش)، الزامهای خارج از قرارداد (ضمان قهری)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  25. کابلى، محمد اسحاق فیاض (1378ش)، منهاج الصالحین، قم: دفتر آیت‌‌الله فیاض.
  26. لنکرانی، محمد (1422ق)، احکام الواضحه، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام.
  27. محقق داماد، سید مصطفی (1387ش)، بررسی فقهی حقوق خانواده (نکاح و انحلال آن)، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  28. ــــــــــــــــــــــ (1391ش)، قواعد فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  29. موسوی بجنوردی، سید محمد (تابستان 1373)، شرط ترک ازدواج مجدد زوج ضمن عقد نکاح از جانب زوجه، مجلۀ حقوقی دادگستری، شمارۀ 11.
  30. نجفی کاشف الغطاء، علی بن جعفر (1422ق)، شرح خیارات اللمعه، قم: انتشارات اسلامی.
  31. نجفى، محمد حسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  32. نراقی، مولی محمد بن احمد (1422ق)، مشارق الاحکام، قم: کنگرۀ نراقیین ملا احمد و ملا مهدی.
  33. وحید خراسانى، حسین (1428ق)، منهاج الصالحین، قم: مدرسۀ امام باقر علیه السلام.