تاملی بر رویکردهای حمایت از میراث فرهنگی از منظر فقه حکومتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه قم

چکیده

حفظ میراث فرهنگی و احیای آنها از اموری است که دولت، وظیفة صیانت از آنها را بر عهده دارد. در واقع، این امر، امروزه جنبة حقوق عمومی پیدا نموده است. گستره و میزان میراث‌های باقی‌مانده از گذشتگان و همچنین میراث­های طبیعی به‌اندازه‌ای است که دولت را به سمت تدوین قوانین و مقرراتی در جهت حفاظت از آنها سوق داده است. در این نوشتار تلاش شده است تا برخی از این رویکردها را از منظر فقهی و حقوقی تحلیل نماییم. فرض اساسی این پژوهش بر این مبنا استوار است که آموزه­ها و رویکردهای فقهی به میراث فرهنگی، از جمله در زمینة مالکیت­های خصوصی و نسبت آنها با میراث فرهنگی و همچنین در جهت حفاظت و حمایت مطلوب‌تر از میراث فرهنگی، نیازمند تحول جدی هستند. همچنین حفاظت از میراث فرهنگی در کشورهای اسلامی، بستگی مستقیمی به نوع سیستم فقهی و حقوقی آنها و آشتی و همگرایی میان رویکردهای فقهی با رویکردها و سیاست­های حقوقی در زمینه میراث فرهنگی دارد. در این زمینه برخی نظریاتی که در پرتو آموزه‌های مربوط به فقه حکومتی و حقوق عمومی در اسلام وجود دارند، نظیر مصلحت عامه، مقاصد الشریعه و دفع ضرر از جامعه مسلمین و همچنین اختیارات ولی فقیه در دولت اسلامی، پرورده می‌شوند و می‌توانند یاریگر رویکردهای حمایتی و حفاظتی از میراث­های فرهنگی باشند.

کلیدواژه‌ها


    
1-      اراکی، محسن. (1388)، «میراث فرهنگی؛چالش­های فقهی و حقوقی»، فصلنامه فقه، بهار و تابستان 1388، ش 59 و 60.
2-      الاراکی، الشیخ محسن. (1386)، «التراث الثقافی فی الفقه الاسلامی»، فقه اهل بیت (ع)، عدد 46.
3-      الله اکبری، محمد و علی رضا فرحناک. (1375)، « نقدی بر مقاله فقه و هنرهای تجسمی تصویری»، کاوشی نو در فقه اسلامی، ش 10، زمستان 1375.
4-       انصاری، شیخ مرتضی. (1419)، فرائد الاصول، مجمع الفکر الإسلامى، قم، الطبعة الاولى.
5-      بهشتی سید محمد. میراث فرهنگی و چالش‌های فقهی و حقوقی آن، پژوهشکده فقه و حقوق قم، سخنرانی رئیس میراث فرهنگی کشور در نشست مزبور بنگرید به:
<http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8502210071 Available at <
6-      جناتی، محمد ابراهیم. (1375)، «هنر و زیبایی از نگاه مبانی فقه اجتهادی»، کیهان اندیشه، ش66. خرداد و تیر 1375.
7-      حسینی، سید احمد. (1376)، « نقدی بر نقد هنرهای تصویری و تجسمی»، کاوشی نو در فقه اسلامی، ش 11 و 12، بهار و تابستان 1376.
8-      خامنه‌ای، سید علی حسینی. (1386)، رساله اجوبة الاستفتاءات، انتشارات بین المللی هدی، چ دوازدهم.
9-      صرامی، سیف الله. (1383)، «درآمدی بر جایگاه مصلحت در فقه»، مجله قبسات،شماره 32.
10-   فتاحی، سیدمحسن، عابدین مومنی و محمد رضا امام. (1389)، «دیدگاهی نو درباره مالکیت خصوصی میراث فرهنگی»، فقه و مبانی حقوق اسلامی، بهار و تابستان 1389، ش 1.
11-   قسوم، دکتر عبد الرزاق. (2001)، موقف الإسلام من التراث العالمی، مؤتمر الدوحة للعلماءحول الإسلام والتراث الثقافی30 و 31 دیسمبر،کانون الأول.
12-   کلینی رازی، محمد ابن یعقوب (معروف به شیخ کلینی). (1375)، الفروع من الکافی، ج 5، دارالکتب الاسلامیه.
13-   محمدی، دکتر ابوالحسن. (1383)،اصول فقه، انتشارات دانشگاه تهران، چ هجدهم.
14-   مزینانی، محمدصادق. (1387)، «نگاهی به قاعده لاضرر از دیدگاه امام خمینی»، مجله فقه، زمستان 87، ش 21.
15-   مکارم شیرازی، ناصر. (1384)، تفسیر نمونه، ج1، ص186، دارالکتب الاسلامیه، ج شانزدهم.
16-   مهریزی، مهدی. (1376)، « فقه حکومتی»، مجله نقد و نظر، ش 12.