جایگاه بازدارندگی عام در کیفرهای تعزیری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه اصفهان، گروه حقوق

2 کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی (مسئول مقاله)

چکیده

هدف از تعزیر، مبارزه با فساد و استحکام پایه‌های نظام اجتماعی است، لکن چنانچه تعزیر را فقط منحصر به گناهان منصوص یا معاصی کبیره دانسته و میزان آن را همواره بر طبق قاعدة عمومی، کمتر از حد بیانگاریم، این مقصود عملی نمی‌گردد و با ارتکاب سایر گناهان، پایه‌های نظام اجتماعی در معرض سستی قرار گرفته و مردم بی‌هیچ مانع و رادعی، بدون هراس از عقوبت احتمالی، در شاهراه معصیت می‌تازند. لذا تعزیرات که ظرفیت بالای جرم‌انگاری منطبق با سیاست جنایی اسلام و هماهنگ با تحولات زمان را به همراه دارد، باید به لحاظ شمول طیف‌ها‌ی مختلف جرایم، گسترده‌ترین بخش کیفرهای اسلامی محسوب گردد. پس هرگاه سخن از بازدارندگی مطرح باشد، طبیعی است که عمدة بحث در کیفرهای اسلامی، حول محور تعزیرات شکل بگیرد. بازدارندگی عمومی از جرم برخلاف بازدارندگی خاص، فقط در اندیشه اصلاح مجرمان نیست، بلکه می‌کوشد با چشم‌ترس کردن همة مردم، نگذارد که قانون‌شکنی مجرمانه از سوی آحاد جامعه فتح باب شود. از همین روی اهمیت پررنگ کردن بازدارندگی عام به عنوان محوری‌ترین هدف تعزیرات که به صیانت جامعه و حفظ پایه‌های نظام اجتماعی منجر می‌شود کاملاً روشن است. در این میان ظرفیت‌های مغتنمی که فقه شیعه در مقولة کیفر‌های تعزیری در اختیار ولی امر قرار داده از جمله عدول از قاعدة ضرب دون‌الحد در موارد دفع افساد فی‌الارض، وضع قاعدة ثانویه و نیز دفع مفسده با تعزیر ولو در عمل غیر حرام... همه و همه مواردی است که می‌تواند به پررنگ کردن جنبه‌های مختلف بازدارندگی از جمله متنبه ساختن مردم و جداسازی بدنة عظیم جامعه از نزدیکی به ساحت‌ها‌ی مجرمانه کمک نماید و البته تابع مصلحت بودن تعزیر، خود بزرگترین گواه بر این مدعاست.

کلیدواژه‌ها


1-      قرآن مجید.
2-      ابن منظور، محمد بن مکرم ( 1408 ق)، لسان العرب، بیروت، دار احیاء تراث العربی.
3-      احمدی ابهری، سید محمد علی (1377)،اسلام و دفاع اجتماعی، چاپ اول، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
4-      انصاری، قدرت‌الله و دیگران (1386)، تعزیرات از دیدگاه فقه و حقوق جزا، چاپ دوم، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
5-      جبعی عاملی، شهید ثانی (1403ق)، الروضه البهیه، بیروت، دار احیاء تراث العربی.
6-    ـــــــــــــــــــــ (بی‌تا)، مسالک الافهام، ج4، قم، چاپ بصیرتی.
7-      حائری، سید کاظم (1386)، انواع تعزیر و ضوابط آن، فصلنامة تخصصی اهلبیت، سال 13، شماره51، صفحات33-3 .
8-      حر عاملی، محمد بن الحسن (1397ق)، وسائل الشیعه، ج18، چاپ سوم، تهران، المکتبه الاسلامیه.
9-      سلیمی، عبدالحکیم (1381)، تأمل در حد و تعزیرجرایم با تکیه بر زمان و مکان، نشریه کتاب زنان، صفحات 176-147.
10-   حاجی ده‌آبادی، احمد (1390)، تأملی پیرامون مجازات حبس در نظام حقوقی اسلام،نشریه مطالعات فقه و حقوقاسلامی، سال3، شماره 4، صفحات68-47.
11-   حسینی، سید محمد (1387)، حدود وتعزیرات (قلمرو، انواع، احکام)، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علومسیاسی دانشگاه تهران،دوره38، شماره1، صفحات 145-125.
12-   حلی، حسن بن یوسف (1420ق)، تحریر الاحکام، ج2، چاپ اول، قم، مؤسسه الامام الصادق.
13-   خسروشاهی، قدرت الله (1380)،فلسفه قصاص از دیدگاه اسلام، ج1، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، بوستان کتاب.
14-   خمینی، سید روح‌الله (1366)،تحریر الوسیله، ج2، چاپ دوم، تهران، دارالعلم.
15-   ــــــــــــــــــ (1378)، صحیفه امام خمینی، ج20، تهران، مؤسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی.
16-   خوئی، سید ابوالقاسم (1422ق)، مبانی تکمله المنهاج، قم، مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی.
17-   ــــــــــــــــــ (1377)، مصباح الفقاهه، چاپ اول، قم، مکتبه الداوری.
18-   خوانساری، سید احمد (1382)، عقاید حقه، ترجمة علیرضا مسجد جامعی، چاپ اول، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
19-   سبحانی، جعفر (1390)، تقریرات درس خارج فقه مواردتعزیر،
http://www.eshia.ir/Feqh/Archive/Sobhani/Feqh/90
20-   صافی گلپایگانی، لطف‌الله (1363)، التعزیر انواعه و ملحقاته، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
21-   صدوق، محمد بن علی بن الحسین (1404)، منلایحضره الفقیه، چاپ دوم، قم،مؤسسه النشر الاسلامی.
22-   طباطبایی، سید علی (1404ق)، ریاض المسائل، قم، مؤسسه آل بیت.
23-   طباطبایی، سید محمد حسین (1393ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج9، چاپ دوم، بیروت، الاعلمی.
24-   طبسی، نجم‌الدین، (1382)، حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ترجمة سید محمدعلی احمدی ابهری و همکاران، چاپ اول، قم، بوستان کتاب.
25-   طبرسی، فضل بن حسن (1333)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بی‌نا، صیدا.
26-   طوسی، محمد بن حسن بن علی (1418ق)، کتاب الخلاف، ج2، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
27-   ــــــــــــــــــــ (بی‌تا)، مبسوط، تهران،مکتبه المرتضویه.
28-   کریمی جهرمی، علی (1361)، الدر المنضود (تقریرات درس خارج فقه آیت الله گلپایگانی)، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
29-   گرجی، ابوالقاسم (1355)، کنفرانس اجرای حقوق کیفر اسلامی و اثر آن در مبارزه با جرایم،نشریه مؤسسه حقوق تطبیقی، شماره 2.
30-   گلپایگانی، سید محمدرضا (1369)، مجمع المسائل، قم، مؤسسه دارالقرآن الکریم.
31-   محمدی گیلانی، محمد (1361)، حقوق کیفری در اسلام، تهران، المهدی.
32-   مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1370)، تفسیر نمونه، ج 4، چاپ هفتم، قم، دارالکتب الاسلامیه.
33-   منتظری، حسینعلی (1409ق)، ولایه الفقیه، ج 2، چاپ دوم، قم، المرکز العالمی للدراسات العلمیه.
34-   نجفی، محمد حسن (1367)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج 41، چاپ سوم، تهران، دارالکتب الاسلامیه.