تحلیلی از مسئولیت مندرج در مادة 132 قانون مدنی و تأملی بر تخصیص یا عدم تخصیص آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی

2 کارشناس ارشد حقوق خصوصی

چکیده

اعمال حق مالکیت در حقوق ایران با ضوابط و شرایطی روبروست که این شرایط را مادة 132 قانون مدنی بیان می‌دارد. براساس این ماده اگر اعمال حق مالکیت به ضرر دیگری است می‌باید به «قدر متعارف» و «برای رفع حاجت و یا ضرر از خود» باشد تا برای اعمال‌کنندة آن مسئولیتی به بار نیاورد. از این بیان می‌توان این‌گونه استنتاج کرد که هر ضرری که از اعمال حق به دیگری وارد می‌آید ناروا نیست و قانون مدنی فقط ضرر ناروا را به هنگام اعمال حق، باعث ایجاد مسؤولیت دانسته است. در این مقاله به بررسی میزان قیود و حدود این ضرر ناروا و اعمال حق با توجه به این ماده پرداخته شده است. از طرف دیگر موادی از قانون مجازات اسلامی، یعنی مواد 352 تا  354، در مورد این موضوع که شخصی در ملک خود آتشی روشن کند و این آتش به ملک دیگری سرایت کند احکامی دارد که برخی حقوق‌دانان حکم این مواد از قانون مجازات را از آنجا که مؤخر بر مادة 132 ق.م هستند، مخصص مادة 132 ق.م می‌دانند. نتیجة این امر تغییر شرایط اعمال حق و شرایط ایجاد مسئولیت برای اعمال‌کننده حق است. نگارنده با دلایلی، من‌جمله اینکه موضوع ماد‌ة 132 ق.م با این مواد از قانون مجازات یکی نیست تا یکدیگر را تخصیص بزنند، این موضوع را رد کرده و مورد نقد قرار داده است.

کلیدواژه‌ها


منابع
1-  امامی، سید حسن. 1383، حقوق مدنی،ج1، چاپ بیست و چهارم، تهران، انتشارات کتابفروشی اسلامیه.
2-  بابایی، ایرج. 1381، بررسی عنصر خطا در حقوق مسؤولیت مدنی، مجله پژوهش حقوق و سیاست، شماره 7.
3-  بهرامی احمدی، حمید. 1377، سوء استفاده از حق، چاپ سوم، تهران، انتشارات اطلاعات.
4-  توکلی، سعید.1381،  قاعدة لاضرر و قاعدة تسلیط در نظام حقوقی ایران، مجلة دادرسی، شمارة 35.
5-  جعفری لنگرودی، محمدجعفر. 1357، دایرة المعارف حقوق مدنی و تجارت، چاپ اول، تهران، انتشارات بنیاد اسناد.
6-  ______________. 1388، حقوق اموال، چاپ ششم، ت‍ه‍ران، ک‍ت‍اب‍خ‍ان‍ه‌ گ‍ن‍ج‌ دانش.
7-  ______________. 1383، مقدمه عمومی علم حقوق، چاپ هفتم، تهران، گنج دانش.
8-  شکری، رضا و سیروس، قادر. 1384، قانون مجازات اسلامی در نظم حقوق کنونی، چاپ چهارم، تهران، انتشارات نشر مهاجر.
9-  شهیدی، مهدی. 1380، تجاوز از حق، تحقیقات حقوقی، شمارة 33 و 34.
10-   طاهری، محمدعلی. 1384، دانشنامه حقوق خصوصی، ج2، چاپ اول، تهران، انتشارات محراب فکر.
11-   فرهیخته، شمس‌الدین. 1377، فرهنگ فرهیخته، چاپ اول، تهران، انتشارات زرین.
12-   فیض، علیرضا. 1383، پویایی و اجتهاد در پرتو عرف یا در بستر زمان و مکان، علی، مکرم، سی دی مجموعه مقالات حقوقی، نسخة 1/3.
13-   قاسم‌زاده، سید مرتضی. 1378، مفهوم غیر قانونی بودن یا ناهنجاری فعل زیانبار درمسؤولیت مدنی، مجله دیدگاه‌های حقوقی، شمارة 13و14.
14-   قهرمانی، نصرالله. 1384، مطالعة تطبیقی چگونگی رفع تعارض اصل تسلیط با قاعدة لاضرر، مجله کانون وکلا، شمارة 188 و  189.
15-   کاتوزیان، ناصر. 1385، الزامهای خارج از قرارداد، دورة پیشرفته تک جلدی، چاپ پنجم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
16-   _______. 1383، اموال و مالکیت، دوره مقدماتی، چاپ هشتم، تهران، نشر میزان.
17-    ______. 1388، تحول مفهوم تقصیر در حقوق مسئولیت مدنی،فصلنامة حقوق، مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دورة 39، شمارة 1.
18-   مکارم شیرازی، ناصر. 1340،  قواعد الفقهیه، ج1، چاپ اول، قم، دارالعلم.
19-   نصرتی صدقیانی، ناصر. سوء استفاده از حق مالکیت در آپارتمان‌ها، دانشگاه پیام نور تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، 1389
20-   واسعی، سید محمد. 1383،  فقه و عرف، مجلة قبسات، شمارة 15 و 16.