تغییر کاربری موزۀ ایاصوفیه به مسجد از منظر حقوق بین‌الملل

نوع مقاله : مطالعه موردی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه قم ،ایران

2 کارشناسی ارشد حقوق بین‌الملل دانشگاه قم ، ایران

10.22034/law.2024.61038.3378

چکیده

رسانه‌های ترکیه در 24 ژوئیۀ 2020 پس از رأی دادگاه عالی ترکیه، خبر از اقامۀ نماز جمعه در مسجد ایاصوفیه دادند. بناهای ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی، میراث مشترک بشریت هستند و جامعۀ بین‌الملل در حفظ و نگهداری آن برای نسل‌های آینده تعهد دارد. تغییر، مرمت و یا توسعۀ یک بنا در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو، امری است که با شرایطی مجاز است. دولت‌ها باید اطمینان حاصل کنند که این‌گونه تغییرات ارزش‌های برجستۀ جهانی بنای موردنظر را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد. ممکن است برخی دولت‌ها به صورت یک‌جانبه و بدون اطلاع و مذاکرۀ قبلی با نهادهای مربوطۀ سازمان یونسکو، به ایجاد تغییر در یک بنای میراث جهانی اقدام کنند. دولت ترکیه مطابق مصوبۀ دیوان عالی اداری ترکیه موزۀ ایاصوفیه (هاگیاصوفیا) را به مسجد تبدیل کرده که این امر در رسانه‌های بین‌المللی انتقادات بسیاری را در پی داشته است. در این مقاله، تغییر کاربری موزۀ ایاصوفیه به مسجد از دیدگاه موافقان، مخالفان و قواعد بین‌المللی مربوطه بررسی و نیز به موضوع ارزش‌های برجستۀ جهانی پرداخته می‌شود. فرض اساسی در این مقاله بر این مبنا استوار است که امکان تغییر کاربری یک بنای ثبت‌شده در لیست میراث جهانی در صورت عدم لطمه به ارزش‌های برجستۀ جهانی بنا امکان‌پذیر است، به دلیل اینکه نمونه‌های مشابه تغییر وجود داشته و همچنین در کنوانسیون منعی در خصوص این‌گونه اقدامات دیده نشده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. الف) منابع فارسی

    1. آجلی لاهیجی و احسن‌نژاد، مسعود (1403). آثار استمرار اشغال فلسطین نسبت به دولت‌های ثالث؛ مواضع احتمالی دیوان بین‌المللی دادگستری. مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، 15(34)، 28-1.

    Doi: 10.22034/law.2024.58212.3314

    1. ترمان، علی اکبر و ملکوتی، سیدحسین (1402). تأملی بر مفهوم حق رأی با رویکرد ارتقای مبانی نظری حق انتخاب شدن اعضای شورا‌های اسلامی شهر و روستا در پرتو قانون اساس. مطالعات حقوق تطبیقی معاصر،  14(31)، 111-83.       Doi: 10.22034/law.2023.40448.3046
    2. فروغی، فضل‌الله؛ صادقی، محمدهادی و غنی، کیوان (1399). پیامدهای ثبت میراث فرهنگی در فهرست میراث جهانی یونسکو بر اعمال حاکمیت و مسئولیت دولت­ها، فصلنامه مطالعات راهبردی، 23(2)، 212-181.
    3. خبرگزاری صدا و سیما (1399). ادامه هشدار‌های بین‌المللی درباره تغییر کاربری ایاصوفیه استانبول. ایریب نیوز. برگفته از https://www.iribnews.ir/fa/news/2759196 (1399، 3 مرداد)
    4. خبرگزاری آناتولی (1399). دیوان عالی اداری ترکیه مصوبه تبدیل «ایاصوفیه» به موزه را لغو کرد، برگفته از https://xoli.ir/4m (1399، 3 مرداد)
    5. رزوی نیوز (1399). اقدام اردوغان در تبدیل «ایاصوفیا» به مسجد، روابط اسلام و مسیحیت را تخریب می‌کند؟. برگرفته از https://www.razavi.news/fa/report/58336 ( 1399، 1 مرداد)
    6. مشهدی، علی (1394). تأملی بر رویکردهای حمایت از میراث فرهنگی از منظر فقه حکومتی، مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، 6 (10)، 144-127.
    7. هاشمی، سید محمدعلی (1394). مکان‌های مقدس در آموزه‌های اسلامی و حقوق بین‌الملل، میقات حج، 24(93) 43- 21.

    ب) لاتین

    1. CCPR General Comment No. 22: Article 18 (Freedom of Thought, Conscience or Religion).
    2. Cleere, Henry. The Concept of 'Outstanding Universal Value' in the World Heritage Convention. Conservation And Management of Archaeological Sites, Volume 1.1996.
    • Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage.
    • Marshall J. Breger, Yitzhak Reiter and Others. Sacred Space in Israel and Palestine, 1nd ed. (Routledge, USA and Canada. 2012).
    • The Operational Guidelinesfor the Implementation Ofthe World Heritage Convention 2019 Paragraph 49.
    • Dailysabah (2020). Turkey Meets UNESCO Obligations in Change of Hagia Sophia’s status, Jul 13. https://www.dailysabah.com/politics/­turkey-meets-unesco-obligations-in-change-of-hagia-sophias-status/­ne­ws (20 Jul, 2020).
    • Unesco (2020). https://en.unesco.org/news/unesco-statement-hagia-sophia-istanbul, (21Jul, 2020).
    • Franceculture (2020). le Président Erdoğan Ordonne la Reconversion de Sainte-Sophie en mosquée, 2 Jul. https://www.franceculture.fr/­geopolitique/a-istanbul-la-tres-disputee-sainte-sophie-va-t-elle-etre-reconvertie-en-mosquee(26 Jul, 2020)
    • Haber7 (2020). Bakan Çavuşoğlupaylaşmıştı: İşte Sultan Fatih'in Ayasofya Vakfiyesitercümesi, https://www.haber7.com/guncel/haber/­2984397-bakan-cavusoglu-paylasmisti-iste-sultan-fatihin-ayasofya-vakfiyesi-tercumesi/?detay=1 (26 Oct, 2020).
    • Milliyet (2020). UNESCO'yamaddemadde Ayasofyacevabı, https://www.­milliyet.com.tr/gundem/unescoya-madde-madde-ayasofya-cevabi 6257026 (Jul 27, 2020).
    • https://whc.unesco.org/en/list/313 (2 Oct, 2020).
    • https://whc.unesco.org/en/decisions/3232 (3 Oct, 2020).
    • https://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/ReligionOrBelief.aspx (26 Oct, 2020).
    • Independent (2020). St John’s Co-Cathedral Museum Extension Projected to be Completed by 2018, https://www.independent.com.mt/­articles/2016-08-07/local-news/St-John-s-Co-Cathedral-Museum-Exten­sion-projected-to-be-completed-by-2018-6736162065(26 Jul, 2020).
    • https://fr.wikipedia.org/wiki/Co-cath%C3%A9drale_Saint-Jean_de_­La_Valette(12octobre 2020).
    • Maltatoday (2017). St John’s Co-Cathedral Museum Closed for Extension and Refurbishment Works, https://www.maltatoday.com.mt/­arts/cultural_diary/76058/st_johns_cocathedral_museum_closed_for_extension_and_refurbishment_works#.X4Q2U9AzYdU(12oct, 2020).
    • Smithsonianmag (2020).Turkey Controversially Converts Hagia Sophia From Museum Into Mosque, https://www.smithsonianmag.com/smart-news/turkey-turns-hagia-sophia-museum-mosque-drawing-criticism-180975300/ (26Jul, 2020).
    • i24news (2020). Turquie: des mosaïques chrétiennes de Sainte-Sophie Recouvertes Pendant Les Prières Musulmanes https://www.i24news.tv/­fr/actu/international/moyen-orient/1595235489-turquie-des-mosaiques-chretiennes-de-sainte-sophie-recouvertes-pendant-les-prieres-musulma­nes (26Jul, 2020)