مبانی کنترل قضایی قرارداد (رویکرد تطبیقی با مکاتب فلسفی و اقتصادی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

3 استادیار دانشگاه فردوسی مشهد

10.22034/law.2023.52802.3156

چکیده

حقوق قراردادها به‌عنوان مهم‌ترین بخش از حقوق خصوصی، روابط معاملاتی اشخاص را تدوین و تنظیم می‌کند. اهمیت این بخش همواره از گذشته تاکنون اذهان قانون‌گذاران و حقوق‌دانان را از جنبه‌های مختلف به خود مشغول داشته است. یکی از جنبه‌ها که کمتر مورد توجه و مداقه قرار گرفته، «نظارت یا کنترل مقام قضایی» بر عهد و پیمان اشخاص در جهت ایجاد تعادل در روابط اقتصادی طرفین است؛ موضوعی که شاید در نگاه نخست مخالف با اصل حاکمیت اراده باشد. اما با توجه به برخی مبانی فلسفی ازجمله وظیفه‌گرایی، نتیجه‌گرایی و عمل‌گرایی (پراگماتیسم) و مبانی اقتصادی مانند نظریۀ مزیت نسبی و تئوری نااطمینانی و ریسک و به‌خصوص قصد مشترک طرفین از تراضی، می‌توان نقشی سازنده برای دادرس درنظر گرفت و امکان مداخله و کنترل قرارداد را برای تنظیم رابطۀ قراردادی طرفین و متعادل ساختن وضعیت قراردادی برای وی قائل شد. امکان بازنگری در قرارداد در سایر نظام‌های حقوقی کم‌و‌بیش مورد تصریح قرار گرفته، اما در نظام حقوقی ایران جایگاهی برای آن شناسایی نشده است. از این رو، تحقیق در این خصوص ضرورت دارد و در ابتدا باید مبانی آن به‌عنوان نقشۀ راه مشخص و تبیین گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. الف) فارسی

    - کتاب‌ها

    1. استیس والتر ترنس (1380). گزیده ای از مقالات استیس، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، تهران: کتاب هرمس.
    2. اسمیت، آدام (1397). ثروت ملل، ترجمه سیروس ابراهیم زاده، تهران: پیام.
    3. انصاری، مهدی (1393). تحلیل اقتصادی حقوق قراردادها، تهران: جاودانه جنگل.
    4. تروپه، میشل (1390).. فلسفه حقوق، ترجمه: مرتضی کلانتریان، تهران: آگه.
    5. تفضلی، فریدون (1394). تاریخ عقاید اقتصادی. از افلاطون تا دوره معاصر. تهران. نی.
    6. هاجون، چانگ (1398). اقتصاد: راهنمای کاربری، مترجمان محمدرضا فرهادی­پور، امیدرضا فرهادی­پور، تهران: فرهنگ صبا.
    7. شاکری، عباس (1387). اقتصاد کلان: نظریه­ها و سیاست­ها، تهران: نویسا.
    8. علیزاده، عبدالرضا (1394). مبانی رویکرد اجتماعی به حقوق، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با همکاری انتشارت سمت.
    9. کاتوزیان، ناصر (1400). حقوق مدنی؛ اموال و مالکیت، تهران: میزان.
    10. کاتوزیان، ناصر (1400). فلسفه حقوق، تهران: گنج دانش.
    11. کوتر، رابرت و یولن، تامسن (1389). حقوق و اقتصاد، ترجمه یداله دادگر و حامده اخوان هزاوه، تهران: پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس و نورعلم.
    12. گنسلر، جی، هری (1387). درآمدی‌ جدید به‌ فلسفه‌ اخلاق‌، ترجمه حمیده بحرینی، تهران: آسمان خیال: نقد قلم.
    13. منشی، نصرالله (1374). ترجمه کلیله و دمنه، تصحیح و توضیح مجتبی مینوی، تهران: امیرکبیر.
    14. وبلن، تورستین (1383). نظریه طبقه مرفه، ترجمه فرهنگ ارشاد، تهران: نی.
    15. هابز، توماس (1396). لویاتان، ترجمه: حسین بشیریه، نی.
    16. هاشمی، محمد (1400). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: میزان.

     

    - مقالات

    1. اترک، حسین. (1389). وظیفه گرایی اخلاقی. اخلاق در علوم و فناوری، 5(2-1). 35-27.
    2. اسلاملوییان، کریم (1394). بررسی نظریه سود نئوکلاسیکی و مقایسه آن با دیدگاه اسلامی. جستارهای اقتصادی ایران. 12(24)، 28- 1.
    3. الیوت، جان ای (1386). نهادگرایی به عنوان رهیافتی به اقتصاد سیاسی، مترجمان: آرش اسلامی و علی نصیری اقدم. اقتصاد سیاسی. 2(6-5)، 92-63.
    4. توحید فام، محمد، (1391). تلازم آزادی و حکومت قانون در اندیشه هایک. مطالعات روابط بین­الملل. 5(18)، 73- 47.
    5. جلیلی مقدم، مجتبی (1389). بررسی سودگرایی بنتام. معرفت. 19(12)، 121- 109.
    6. محسنی، حسن (1400). استناد سرخودِ دادرس به جهت بطلانِ قرارداد؛ نمودِ هنر آیین دادرسی با اجرای اصل تقابلی بودن دادرسی. مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، 12 (23)، 153-135.                                             Doi: 10.22034/law.2021.42597.2752
    7. حمیدزاده، احمد و صالحی مازندرانی، محمد (1399). ماهیت و شرایط تحول قرارداد. مطالعات حقوق تطبیقی معاصر. 11(20)، 140-112.  Doi: 10.22034/law.2020.12359
    8. خاندوزی، احسان (1386). معیارهای اقتصادی در قانونگذاری نوین. مجلس و راهبرد (مجلس و پژوهش). 13(54)، 296-279.
    9. خدابنده لو، سیما، متوسلی، محمود، نیکونسبتی، علی و رستمیان، علی (1395). تأملی بر مکتب اتریش: پیدایش و تحول آن. توسعه کارآفرینی. 9(3)، 472-453.

    Doi: 10.22059/jed.2016.60121 32

    1. رمضانی باصری، عباس و میرفردی، اصغر (1393). تبیین نهادگرایی و گرایش آن به توسعه. اقتصادی. 14(4-3)، 121-138.
    2. زاهدطلبان، علی، اشرفی، یکتا و خداپرست، مهدی، (1392). مروری بر مبانی انتقادی نظریه تعادل عمومی اقتصاد نئوکلاسیک. سیاستهای مالی و اقتصادی، 1(4)، 130-111.
    3. سلیمی، عبدالکریم (1389). پراگماتیسم و پیامدهای آن در حقوق. معرفت. 19(7)، 31-42.
    4. شهابی، مهدی. (1390). فرآیند اجتماعی شدن حقوق و تأثیر آن بر نظام حقوقی. حقوق. 41(1). 277-259.  Doi: 20.1001.1.25885618.1390.41.1.15.3

     

     

    1. علیزاده، عبدالرضا (1398). روش تحلیل فلسفی ارسطویی و توماسی در حقوق قراردادها. روش­شناسی علوم انسانی، 25(101)، 111-89.

     Doi: 10.30471/mssh.2020.6777.2080

    1. قنواتی، جلیل و غلامعلی تبار فیروز جایی، امید (1397). مبنای فلسفه تحقق قرارداد. اعتقادی- کلامی، 8(31)، 174-155.
    2. مقدری امیری، عباس و عسکری، حکمت­اله (1394). تعدیل قرارداد در فقه امامیه و حقوق ایران. فقه و حقوق اسلامی، 11(41)، 162- 145.

     Doi: 20.1001.1.26455013.1394.11.41.7.6.

    1. موحدی، محمد جواد (1389). بررسی رابطه وظیفه­گرایی با نتیجه­گرایی، پژوهش­های فلسفی. 4(216)، 179-155.

    - Books

    • Atamer, M.Yeşim; Pichonnaz Pascal, (2020), Control of Price Related Terms in Standard Form Contracts, Switzerland: Springer.
    • Cardozo, Benjamin N. (1921), The Nature of the Judicial Process, New Haven: Yale University Press.
    • Darwall, Stephen. (2003), Deontology, First Edition, London: Blackwell Publishing.
    • Holmes, Oliver Wendell, (1881), The common Law, Boston: Little, Brown and Company.
    1. Kauffman and E. Macdonald, (2004). “The Law of Contract”, 5th edition, New Yourk, Oxford University Press
    • Shackle G.L.S., (1972), Epistemics and Economics: a Critique of Economic Doctrines, New York: Routledge.
    • Slapper, Gary; Kelly, David (2016), The English legal system, London, Routledge.
    • Treitel, Guenter, (2003), The Law of Contract, London: Sweet & Maxwell.
    • Tuori, Kaarlo. (2002). “Legislative Beetween Politics and Law”, in Wintgens, Luc, Legisprudence: A New Theoretical Approach to Legislation, London: Oxford Hart Publishing.

     

     

    - Articles

    1. Goldstein, Joel K. (2018). The Nature of the Judicial Process: The Enduring Significance of a Legal Classic a Legal Classic, Touro Law Review, 34(1). 159-182.
    • Pargendler, Mariana. (2018), “The Role of the State in Contract Law: The Common-Civil Law Divide”, The Yale Journal of International Law, 43(1). 143-189. doi: 10.2139/ssrn.2848886.