مقایسه و تمایز نحوۀ دعوا با منشأ، جهت، سبب، خواسته، علت و استحقاق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه مازندران

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه مازندران

10.22034/law.2023.53332.3182

چکیده

طبق بند 4 مادۀ ٥١ قانون آئین دادرسی مدنی یکی از مندرجات الزامی دادخواست، تعهدات و جهاتی است که به‌موجب آن خواهان خود را مستحق مطالبه می‌داند. در برخی از مواد قانون یادشده مانند مواد ۱۵ و ٩٨ نیز به منشأ و نحوۀ دعوا اشاره شده است. در حقوق دادرسی مدنی منشأ، جهت، سبب و نحوۀ دعوا به‌درستی تبیین نشده است؛ به‌گونه‌ای که با مطالعۀ منابع حقوقی می‌توان پی برد برخی از حقوق‌دانان منشأ و نحوۀ دعوا و برخی دیگر با ابداع سبب دعوا آن را با نحوۀ دعوا و گاه با منشأ دعوا یکی پنداشته‌اند. تشخیص تفاوت و در عین حال، رابطۀ آنها با یکدیگر آثار مهمی در دادرسی به‌همراه دارد. برای نمونه می‌توان تعیین کرد که ذکر کدام‌یک در دادخواست الزامی است، زیرا عدم تعیین آن موجب توقیف دادخواست و صدور اخطار رفع نقص خواهد بود. همچنین تغییر منشأ دعوا پس از تقدیم دادخواست امکان‌پذیر نبوده، اما تغییر نحوۀ دعوا با رعایت شرایط مقرر در مادۀ ٩٨ قانون آئین دادرسی مدنی ممکن است. نقص کار قانون‌گذار اشاره به برخی از کلمات بدون بیان معنای آن است، زیرا در حقوق دادرسی هر کلمه یا عبارت آثار حقوقی خاص خود را دارد. در این تحقیق تعهدات و جهات و در عین حال منشأ، واژۀ ابداع‌شدۀ سبب و نیز نحوۀ دعوا به زبان ساده و روشن تبیین شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. الف) منابع فارسی

    - کتابها

    1. ابهری، حمید )1396). آئین دادرسی مدنی،تهران: انتشارات مجد.
    2. افتخارجهرمی، گودرز و السان، مصطفی (1393). آئین دادرسی مدنی، تهران: انتشارات دوراندیشان.
    3. پژوهشگاه قوه قضائیه (1394). مجموعه آرای قضایی دادگاه های تجدیدنظر حقوقی، تهران: اداره انتشارات رویه قضائی کشور.
    4. پیرمحمدی، نجات و کونانی، مهرداد (1398). محشای قانون آئین دادرسی مدنی، تهران: انتشارات مجد.
    5. پوراستاد، مجید (1391).نقش دادرسی در تحصیل دلیل و کشف حقیقت، تهران: موسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی.
    6. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1390). ترمینولوژی حقوق، تهران: انتشارات گنج دانش.
    7. شهیدی، مهدی (1380). تشکیل قراردادها و تعهدات،تهران، انتشارات مجد.
    8. شمس، عبدالله (1381). آئین دادرسی مدنی، تهران: انتشارات میزان.
    9. ...................... (1382). آئین دادرسی مدنی، تهران: انتشارات میزان.
    10. صفایی، سیدحسین (1387). حقوق مدنی، تهران: انتشارات میزان.
    11. عمید، حسن (1360). فرهنگ فارسی،تهران: چاپخانه سپهر.
    12. ۱کاتوزیان، امیرناصر (1374). نظریه عمومی تعهدات، تهران: مؤسسه نشریلدا.
    13. ........................... (1379). اعمال حقوقی، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.
    14. ............................ (1383). اعتبارامرقضاوت شده دردعاوی مدنی، تهران: انتشارات میزان.
    15. کریمی، عباس و پرتو، حمیدرضا (1395). آئین دادرسی مدنی، تهران: انتشارات دادگستربا همکاری انتشارات دکترعباس کریمی.
    16. کوشه، ژرارد و همکاران (1391). آئین دادرسی مدنی فرانسه،مترجم: سیداحمدعلی هاشمی،تهران: انتشارات دادگستر.
    17. مارتین، ریموند (1395). اصول راهبردی دادرسی مدنی، مترجم: اسماعیل شایگان، (تهران: بنیاد حقوقی میزان.
    18. متین دفتری، احمد (1378). آئین دادرسی مدنی و بازرگانی،تهران: انتشارات مجد.
    19. محسنی، حسن (1389). اداره جریان دادرسی مدنی بر پایه همکاری در چارچوب اصول دادرسی،تهران: شرکت سهامی انتشار.
    20. محمدی، سام (1399). آئین دادرسی مدنی دادرسی و وارسی،تهران: انتشارات مجد.
    21. مقصودپور، رسول (1391). دعاوی طاری و شرایط اقامه آن،تهران: انتشارات مجد.
    22. معین،محمد (1386).فرهنگ فارسی،تهران:انتشارات ادنا.
    23. نهرینی، فریدون (1398). آئین دادرسی مدنی،تهران: انتشارات گنج دانش.

    - مقالات

    1. ابوعطا، محمد، سادات حسینی، حسین و فرزاد، مسعود (1399) .نقش دادگاه در کشف سبب دعوا در فقه،حقوق ایران و فرانسه، مطالعات حقوق خصوصی، 50(1)،120- 353.

    Doi.10.22.59/jlq.2020.282464.1007225

    1. احمدی،خلیل (1394). مفهوم و آثارعبارات ارتباط کامل داشتن، منوط بودن، مربوط بودن و هم منشا بودن دعاوی در قانون آئین دادرسی مدنی، دیدگاه های حقوقی، 20(69)، 34.
    2. افتخارجهرمی، گودرز و موسوی، سیدامیرحسام (1393). تغییرات سبب درمراحل دعوا و تاثیرآن بر دادرسی مدنی،تحقیقات حقوقی، (12)، 34.
    3. شکری،فریده و شرف الدین شیرازی،آمنه (1393).نحوه تشخیص مدعی به منظور تحمل باراثبات دردعاوی خانوادگی،  تعالی حقوق،(8)، 17.
    4. قنواتی،جلیل و فتحی، بدیع (1398).نقدی بر دادنامه شماره 9609970227200111تاریخ 17/2/1396شعبه 12 دادگاه حقوقی تهران (مفهوم وحدت منشا،تمایز دفاع از دعوا،نمایندگی،تجاوز مدیرعامل از اختیارات و...)، قضاوت، (98)، 23.
    5. محسنی، حسن (1400).استناد سرخود دادرسی به جهت بطلان قرارداد...، مطالعات حقوق تطبیقی معاصر،12 (23)، 140. Doi:10.22034/law.2021.42597.2752
    6. موسوی،سیدامیرحسام و عمرانی، علی (1397).واکاوی فقهی-حقوقی جهت خواسته دردعاوی مدنی،حقوق اسلامی،12(2)، 539. Doi:10.30497/law.2019.2382
    7. مولودی،محمد (1398).جهات جلب ثالث،دیدگاههای حقوقی،24(85)، 203-204.
    8. نعیمی، زکیه (1395).اثرتفکیک جهات دعوای طلاق از ناحیه زوجه، رای،5(17)، 97.
    9. هرمزی،خیرالله (1395).تغییرنحوه دعوی در دادرسی مدنی مطالعه تطبیقی حقوق ایران و فرانسه، مطالعات حقوقی،46(4)،647- 659. Doi:10.22059/jlq.2016.60015
    10. ....................... (1392).تغییر عناصر دعوی؛ شرحی بر ماده 98 قانون آئین دادرسی مدنی، حقوق خصوصی، 2(3)، 23.

    ب) منابع عربی

    1. تبریزی، سید جوادبن علی (1427).اسس القضاء والشهاده،تهران: انتشارات دفترمولف.
    2. حلی،نجم الدین جعفربن حسن (1408).شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام،قم:موسسه اسماعیلیان.
    3. خویی، سیدابوالقاسم (1374ق).مصباح الفقاهه،نجف: المطبعه الحیدریه.
    4. سیویری حلی (1403).مقدادبن عبدالله، نضدالقواعدالفقهیه علی مذهب الامامیه،قم:انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
    5. شریف مرتضی،علی بن حسین موسوی(1415).الانتصار فی انفرادات الامامیه،قم:دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
    6. صدر، سیدمحمد (1402ق).ماوراءالفقه،بیروت: دارالاضواءللطباعه والنشر والتوزیع.
    7. طوسی،ابوجعفرمحمدبن حسن (1387).المبسوط فی فقه الامامیه،تهران:انتشارات المکتبه المرتضویه الاحیاء الآثارالجعفریه.
    8. طباطبایی یزدی،سیدمحمدکاظم(1409).عروه الوثقی،بیروت:انتشارات موسسه الاعلمیه للمطبوعات.
    9. کاشف الغطاء (1422).شیخ علی،شرح خیارات اللمعه،قم: موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم المشرفه.
    10. مکارم شیرازی،ناصر (1424). کتاب النکاح، انتشارات مدرسه امام علی ابن ابی طالب(ع).
    11. موسوی خلخالی، سیدمحمدمهدی (1427). فقه الشیعه، کتاب الاجاره، مرکز فرهنگی انتشارات منیر.
    12. موسوی الخمینی، روح الله (1392).کتاب القضاء فتاوی، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

    ج) وب‌سایت

    1. imam-khomeini.ir