مطالعۀ تطبیقی کفالت اداری مقام ریاست دولت- کشور در قانون اساسی کشورهای ایران، امریکا و فرانسه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه بوعلی سینا همدان

2 کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه بوعلی سینا، همدان

10.22034/law.2023.52259.3150

چکیده

رئیس دولت- کشور، بالاترین مقام سیاسی و اداری در همۀ کشورها از جمله سه کشور مورد مطالعه (جمهوری اسلامی ایران، ایالات متحدۀ امریکا و جمهوری فرانسه) در این مقاله است. ازآنجایی که برای هر مسئولی (مانند مقام ریاست دولت- کشور) ممکن است موجباتی از قبیل فوت، عزل یا کناره‌گیری و غیره رخ دهد تا فرد مسئول نتواند اختیارات و وظایف خود را به‌انجام برساند، بنابراین در علم حقوق عمومی ابزاری با عنوان «کفالت اداری» پیش‌بینی شده است تا در مواقع بروز موجبات کفالت اداری، برای خالی نماندن سمت فرد مسئول بتوان از این ابزار برای پر کردن سمت وی استفاده کرد. از این رو، قوانین کشورهای مختلف مبادرت به پیش‌بینی چنین جانشینان موقتی برای مقامات سیاسی مختلف ازجمله رئیس دولت- کشور می‌نمایند. نگارندگان این مقاله با شیوۀ توصیفی- تحلیلی به بررسی وجوه اشتراک و افتراق موجبات، مقامات برگزیده‌شده برای تصدی و محدودیت‌های دوران کفالت اداری مقام ریاست دولت- کشور در سه کشور ایران، امریکا و فرانسه می‌پردازند و آنها را بررسی می‌کنند. یافتۀ مقالۀ حاضر آن است که اشکالات و نواقص فراوانی ازجمله مشخص نبودن مرجع تشخیص ناتوانی موقت مقام رهبری، شورایی بودن کفالت مقام رهبری، نبود محدودیت زمانی مشخص در دوران کفالت رهبری و وجود محدودیت‌های سیاسی برای دوران کفالت مقام رهبری در سیستم کفالت اداری مقام ریاست دولت- کشور در ایران وجود دارد که بایستی با بازنگری در قانون اساسی ایران این موارد اصلاح یا حذف شوند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. الف) منابع فارسی

    - کتاب‌ها

    1. انصاری، ولی الله (1397)، کلیات حقوق اداری، تهران: میزان.
    2. اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی (1369)، صورت مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج 3، تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
    3. حبیب نژاد، سیّد احمد (1394)، مشروعیت، وظایف و اختیارات مجلس خبرگان، تهران: کانون اندیشه جوان.
    4. طباطبائی مؤتمنی، منوچهر (1396)، حقوق اساسی، تهران: میزان.
    5. قاضی، سیّد ابوالفضل (1398)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، تهران: میزان.
    6. مدنی، سیّد جلال الدین (1387)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: پایدار.
    7. هاشمی، سیّد محمد (1393)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج 2، تهران: میزان.

    - مقاله‌ها

    1. تقی زاده، جواد (1390)، کفالت رهبری در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تحقیقات حقوقی، 14(55)، 471-435.
    2. تقی زاده، جواد (1389)، تحقق کفالت ریاست جمهوری در حقوق ایران با نگاهی به حقوق فرانسه، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 40 (3)، 115-97.
    3. قائمی، محسن و درخشان، داور (1399)، استعفای مقامات عمومی در نظام حقوق اساسی ایران؛ رویکرد اطلاق انگار و تحدیدی (مطالعه فقهی– حقوقی)، حکومت اسلامی، 25 (4)، 194-171.
    4. موحّدی محب، مهدی (1391)، تأملی در ترکیب شورای موقت رهبری (موضوع اصل یکصد و یازدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران) از منظر اصول فقه شیعه، فقه و حقوق اسلامی، 3، (6)، 228-207.

     

    - پایان‌نامه

    1. محمدی، محمد حسین، معاونت رییس جمهور در حقوق ایران با مطالعه تطبیقی در نظام حقوقی ایالات متحده آمریکا، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه امام صادق علیه السلام، 1394.

    - قوانین

    1. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1358 با اصلاحات 1368.
    2. قانون اساسی ایالات متحده آمریکا مصوب 1789 میلادی.
    3. قانون اساسی جمهوری پنجم فرانسه مصوب 1958 با آخرین اصلاحات تا سال 2008 میلادی.
    4. متمم بیستم قانون اساسی ایالات متحده آمریکا مصوب 1933 میلادی.
    5. متمم بیست و پنجم قانون اساسی ایالات متحده آمریکا مصوب 1967 میلادی.

    ب) منابع انگلیسی

    - Acts:

    1. Presidential Succession Act of 1947.
    2. An Act to Provide for the safe Keeping of the Acts, Records, and Seal of the United States, and for Other Purposes Act of 1789.

    ج) منابع فرانسوی

    - Books

    1. Chagnollaud, Dominique, (2022), Droit Constitutionnel Contemporain, Paris: Dalloz.
    2. Debbasch, Roland, (2021), Droit Constitutionnel, Paris: Lites.
    3. Louis, Favoreu, loic, Philip, (2005), Le Consil Constitutionnel, Paris: Presses Universitaires de France.