موانع و حیله‌های دادرسی در اجرای ارادی محکومیت‌های مالی (با تأکید بر نظریۀ سوءاستفاده از حق و رویۀ قضایی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز

2 دانشیار دانشگاه شیراز

3 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز

10.22034/law.2023.50976.3117

چکیده

لزوم حمایت از محکومان مالی در جبران آثار منفی ضمانت اجرای بدنی (بازداشت)، بستر مساعدی برای مدعیان واهی و سودجو و معضلاتی برای دستگاه قضایی به‌وجود آورده است. سهولت گریز از اجرای تعهد از ناحیۀ محکوم‌علیه با اثبات اعسار و تقسیط بدهی، ادلۀ اثبات در دسترس برای محکومان مالی در اثبات مزوّرانۀ تنگدستی، امتیاز دادرسی غیابی در مقابل دادرسی حضوری و همچنین ادعاهای واهی همچون اعتراض ثالث اجرایی و یا معرفی اموال بدون مشتری صرفاً با انگیزۀ تأخیر در عملیات اجرایی ازجمله مواردی است که گریبان‌گیر دستگاه قضا در مرحلۀ اجرای احکام قطعی است. از منظر نگارندگان این مقاله، مبارزه با سوءاستفاده از حق دادرسی و مدیریت قضاییِ پرونده‌ها مهم‌ترین راه برای حل مشکل اطاله در اجرای احکام مالی است و این به‌دست توانای قاضی رسیدگی‌کننده یا اجراکنندۀ حکم می‌تواند مدیریت شود تا با کاهش خطاهای قضایی در فرایند دادرسی، خدمات قضایی را با سرعت معقول و هزینۀ کم ارائه نماید. قانون‌گذار نیز باید با وضع قوانین مفید، منفذهای سوءاستفاده را بسته، مسیر اجرای سریع و کم‌هزینۀ احکام را هموار سازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. الف) منابع فارسی

    - کتاب‌ها

    1. بحیری، محمد عبدالوهاب (1376). حیله‌های شرعی ناسازگار با فقه، مترجم: صابری، حسین، مشهد: بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی
    2. جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1381). دایره المعارف علوم اسلامی ( قضایی)، تهران: گنج دانش
    3. جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1378). مبسوط در ترمینولوژی حقوق ، تهران: گنج دانش
    4. جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1379). مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش
    5. حیاتی، علی عباس (1394). اجرای احکام مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران: میزان
    6. دهقانی فیروزآبادی، حسین (1397). حیله در دادرسی مدنی، تهران: فکرسازان
    7. ساکت، محمد حسین (1385). دادکاوی روزنه ای به اندیشه نگاری حقوقی، تهران: سهامی انتشار
    8. شمس، عبدالله (1380). آئین دادرسی مدنی، تهران: میزان
    9. شوشتری، محمد تقی (1394). قضاوت های امیر المومنین علی(ع)، قم: اسماءالزهرا
    10. عمید، حسن (1384). فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر
    11. کاتوزیان، ناصر (1376). الزامات خارج ازقرارداد، تهران: دانشگاه تهران
    12. کاشانی، محمود (1354). نظریه تقلب نسبت به قانون (حیل تهران: انتشارات دانشگاه ملی ایران
    13. کریمی، عباس (1389). آئین دادرسی مدنی، تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد
    14. گرامی، حسین و فروغی، محمد (1395). شرح ماده به ماده قانون نحوه اجرای محکومیت­های مالی مصوب 1394، تهران: انتشارات جنگل (جاودانه)
    15. متین دفتری، احمد (1387). آئین دادرسی مدنی و بازرگانی، تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد
    16. محسنی، حسن (1394). اجرای موثر رای و آیین اجرای محکومیت مالی، تهران: شرکت سهامی انتشار
    17. مدنی، سید جلال الدین (1376). آئین دادرسی مدنی، تهران: پایدار
    18. مکارم شیرازی، ناصر (1383). حیله­های شرعی و چاره­جویی های صحیح در فقه اسلامی، قم: مدرسة الامام علی ابن ابی­طالب (ع)
    19. مهرا، نسرین (1394). نظام حقوقی انگلستان، تهران: میزان
    20. موسوی، سید محمد صادق (1382). مبانی نظری جهل و اشتباه و آثار آن بر اعمال حقوقی، تهران: امیرکبیر
    21. مهاجری، علی (1396). دانشنامه اجرای احکام مدنی، تهران: فکر سازان
    22. نهرینی، فریدون (1392). ایستایی اجرای احکام مدنی، تهران: گنج دانش

    - مقاله‌ها

    1. اخوان فرد، مسعود، کیخا فرزانه، محمد امین و بدیع صنایع، امین (1392). مقایسه تقلب نسبت به قانون و حیل شرعیه در حقوق خصوصی. پژوهشنامه حقوق اسلامی. 14(38)، 212-181DOI: 10.30497/LAW.2014.1569 .
    2. اکبرینه، پروین (1391). منع از سوءاستفاده از حقوق عینی در قانون مدنی. فقه و مبانی حقوق اسلامی. 4 (12و13)، 37-24
    3. بهشتی، محمد جواد و مردانی، نادر (1381). بررسی تحلیلی اعاده دادرسی بر اساس قانون جدید آیین دادرسی مدنی مصوب 1379. کانون وکلا. (176)، 142-123
    4. حاجی نوری، غلامرضا (1394). بازگشت اعتدال به نظریه سوءاستفاده از حق. مطالعات حقوق تطبیقی معاصر . 6 (11)، 166-143
    5. حبیب زاده، محمدجعفر(1377). حیله کیفری و فرق آن با حیله مدنی. دادرسی. (11)، 37-30
    6. ره­پیک، سیامک، (1382). منع سوءاستفاده از حق در نظریه های حقوقی و مفاهیم قرآنی. الهیات و معارف اسلامی (مطالعات اسلامی). (62)، 63-76.

     DOI: 10.22067/JFIQH.2020.61016.0

    1. سیمائی صراف، حسین و طباطبایی، مهدی، (1394). رویکرد های تازه در نظام حقوقی اعسار (نقد نظام حقوقی حاکم با تاکید بر نقد ماده 18 آئین نامه اجرائی). مطالعات حقوق تطبیقی معاصر. 6 (10)، 29-50
    2. محسنی، حسن، (1395). نوآوری های قانون نحوه اجرای محکومیت­های مالی. پژوهش حقوق خصوصی. 4 (15)، 85-107. DOI: 10.22054/jplr.2016.4458
    3. یاوری، اسدالله، (1383). حق برخورداری از دادرسی منصفانه و آیین دادرسی ( با نگاه به کنوانسیون اروپایی حقوق بشر و رویه قضائی دیوان اروپایی حقوق بشر). حقوق اساسی. 2 (2)، 257-273

    ب) منابع عربی

    1. القرآن الکریم
    2. نهج البلاغه
    3. آشتیانی، محمد حسن (1425). کتاب القضا، قم: زهیر
    4. السنهوری، عبدالرزاق. الوسیط فی شرح القانون المدنی، بیروت: دار احیاء التراث العربی
    5. بحرانی، یوسف ابن احمد (1405). حدائق الناظره فی احکام العترة الطاهرة، قم: حوزة قم العلمیة
    6. شیخ صدوق، ابوجعفر محمد بن بایویه قمی (1368). من لایحضره الفقیه، قم: صدوق
    7. اغب اصفهانی، ابی القاسم الحسین بن محمد (1362). مفردات الفاظ القرآن، تهران: مکتبة المرتضویة
    8. شیخ طوسی، ابوجعفر محمدبن حسن (1387). المبسوط فی فقه الامامیه، قم: مکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریه