شکل‌گرایی محض در وصیت؛ مطالعۀ تطبیقی در حقوق ایران و امریکا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

انعقاد برخی از اعمال حقوقی صرفاً تابع قواعد ماهوی نیست، بلکه شرایطی شکلی نیز بایسته است تا آن عمل حقوقی معتبر شناخته شود. یکی از شایع‌ترین این اعمال، وصیت است که اعتبار آن در بیشتر نظام‌های حقوقی تابع رعایت شرایط شکلی می‌باشد. بر این اساس، انعقاد وصیت صرفاً تابع ارادۀ موصی نیست و تشریفاتی چند برای تنظیم آن ترسیم شده است. در حقوق ایران، با وضع قانون راجع به طرز تنظیم وصیت‌نامه و قانون امور حسبی، و در حقوق امریکا، به‌موجب قانون وصایا و رأی دادگاه در پروندۀ «پاولینکو»، رعایت شرایط شکلی در تنظیم وصیت، بی‌تردید ضروری بوده و ضمانت اجرای آن، عدم اعتبار وصیت است؛ امری که به شکل‌گرایی محض شهرت دارد. با این حال، شکل‌گرایی محض در هر دو نظام حقوقی، مصون از مخالفت نمانده و همواره دیدگاه عدول از آن در ذهن گروهی پرورش یافته است. از این رو، مهم‌‌ترین پرسشی که در خصوص شکل‌گرایی محض در این دو نظام حقوقی مطرح شده این است که آیا امکان عدول از شکل‌گرایی محض در وصیت وجود دارد یا خیر؟ در این مقاله، تلاش می‌شود با روش کتابخانه‌ای این فرضیه اثبات گردد که هرچند توجه به کارکرد‌های شکل‌گرایی محض در وصیت اقتضا دارد که شکل‌گرایی محض به‌عنوان اصل در وصیت پذیرفته ‌شود و عدول از آن تنها در موردی ممکن است که قصد و ارادۀ موصی به نحو صحیح نزد دادگاه احراز گردد، مطالعۀ حقوق ایران و امریکا نشان می‌دهد که به دلیل ناکارآمدی نظریات جایگزین شکل‌گرایی محض، امکان عدول منتفی است.

کلیدواژه‌ها


  1. الف) فارسی

    - کتاب‌ها

    1. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، حقوق مدنی: وصیت، (تهران: گنج دانش، چ 3، 1390).
    2. رودیجانی، محمدمجتبی، قانون امور حسبی در نظم حقوقی کنونی، (تهران: کتاب آوا، چ 1، 1397).
    3. صفایی، سید حسین و شعبانی کندسری، هادی، حقوق مدنی: وصیت، ارث، شفعه، (تهران: شرکت سهامی انتشار، چ 1، 1397).
    4. عمید، موسی، حقوق مدنی ایران- بخش دوم (هبه-وصیت-ارث)، (تهران: چاپخانۀ خودکار ایران، بی‌چا، 1321).
    5. کاتوزیان، ناصر، مقدمۀ علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، (تهران: شرکت سهامی انتشار، چ 91، 1392).
    6. کاتوزیان، ناصر، وصیت در حقوق مدنی ایران، (تهران: گنج دانش، چ 2، 1399).
    7. کریم‌زاده، احمد، آرای دادگاه‌های انتظامی قضات (امور حقوقی)، (تهران: جنگل، چ 1، 1389).
    8. محقق داماد، سید مصطفی، بررسی فقهی و حقوقی وصیت، (تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، چ 4، 1387).

    - مقاله‌ها

    1. قافی، حسین، «حدود اختیارات موصی در وصیت دربارۀ صغار»، فقه و حقوق اسلامی، ش 14 (1396).
    2. مرادخانی، فردین و صباغی ولاشانی، ابراهیم، «حدود استقلال شورای نگهبان (مطالعۀ موردی استقلال مالی، اداری، استخدامی و تشکیلاتی شورای نگهبان)»، مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، ش 26 (1401).
    3. میرشکاری، عباس، «ثبوت و اثبات»، ماهنامۀ کانون سردفتران، ش 115 (1390).

     

     

    ب) انگلیسی

    - Books

    1. Reid, Kenneth & J. de Waal, Marius & Zimmermann, Reinhard, Comparative Succession Law, Vol. 1, (Oxford: Oxford University Press, 1st Edition, 2011),
    2. Sitkoff, Robert & Dukeminier, Jesse, Wills, Trusts, And Estates, (New York: Wolters Kluwer, 9th Edition, 2013).

    - Articles

    1. Leslie, Melanie, “The Myth of Testamentary Freedom”, Arizona Law Review, Vol. 38, (1996).
    2. Bonfield, Lloyd, “Reforming the Requirements for Due Execution of Wills: Some Guidance from the Past”, Tulane Law Review, Vol. 70, (1996).
    3. Miller, Douglas, “Will Formality, Judicial Formalism, and Legislative Reform: An Examination of the New Uniform Probate Code “Harmless Error” Rule and the Movement Toward Amorphism”, Florida Law Review, Vol. 43, (1991).
    4. Clowney, Stephan, “In Their Own Hand: An Analysis of Holographic Wills and Homemade Willmaking”, Real Property, Trust and Estate Law Journal, Vol. 43, (2008).
    5. Gulliver, Ashbel & J. Tilson, Catherine, “Catherine Classification of Gratuitous Transfers”, Yale Law Journal, Vol. 51, (1941).
    6. Glover, Mark, “Decoupling the Law of Will-Execution”, Johns Law Review, Vol. 88, (2014)
    7. Glover, Mark, “The Therapeutic Function of Testamentary Formality”, University of Kansas Law Review, Vol. 61, (2012).
    8. Langbein, John, “Excusing Harmless Errors in the Execution of Wills: A Report on Australia's Tranquil Revolution in Probate Law”, Columbia Law Review, Vol. 87, (1987).
    9. Langbein, John, “Substantial Compliance with the Wills Act”, Harvard Law Review, Vol. 88, (1975).
    10. Mann, Bruce, “Formalities and Formalism in the Uniform Probate Code”, Universityof Pennsylvania Law Review, Vol. 142, (1994).
    11. Hirsch, Adam, “Inheritance and Inconsistency”, Ohio State Law Journal, Vol. 57, (1996).
    12. Fuller, Lon, “Consideration and Form”, Columbia Law Review, Vol. 41, (1941).
    13. Nelson, Charles & M. Starck, Jeanne, “Formalities and Formalism: A Critical Look at the Execution of Wills”, Pepperdine Law Review, Vol. 6, (1979).
    14. Lester, Stephanie, “Admitting Defective Wills to Probate, Twenty Years Later: New Evidence for the Adoption of the Harmless Error Rule”, Real Property, Probate and Trust Journal, Vol. 42, (2007).
    15. Lindgren, James, “Abolishing the Attestation Requirement for Wills”, The North Carolina Law Review, Vol. 68, (1990).
    16. Friedman, Lawrence, “The Law of the Living, the Law of the Dead: Property, Succession, and Society”, Wisconsin Law Review, No. 2 (1996).
    17. Perillo, Joseph, “The Statute of Frauds in the Light of the Functions and Dysfunctions of Form”, Fordham Law Review, Vol. 43, (1974).
    18. Champine, Pamela, “My Will Be Done: Accommodating the Erring and the Atypical Testator”, Nebraska Law Review, Vol. 80, (2001).
    19. Boddery, Scott, “Electronic Wills. Drawing a Line in the Sand against their Validity”, Real Property Trust & Estate Law Journal, Vol. 47, (2012).
    20. Sasso, Irma, “Will Formalities in the Digital Age: Some Comparative Remarks” Italian Law Journal, Vol. 4, (2018).
    21. Weisbord, Reid Kress, “Wills for Everyone: Helping Individuals Opt Out of Intestacy”, Boston College Law Review, Vol. 53, (2012).

    - Websites

    1. Casetext, Pavlinko Will,
    2. Casetext, Succession of Roussel,

    - Cases

    1. Murray V. Lewis (1964)
    2. Stevens V. Casdorph (1998)
    3. Taylor V. Holt (2003)

    - وب‌سایت‌ها

    1. پژوهشگاه قوۀ قضاییه، بانک داده آراء، < j.ijri.ir>.
    2. شورای نگهبان، سامانۀ جامع نظرات،

    - رأی قضایی

    1. دادنامۀ شمارۀ 140068390011806119 مورخ 22/8/1400، صادره از شعبۀ 22 دادگاه عمومی حقوقی مجتمع قضایی شهید بهشتی، تهران