واکاوی ابعاد نظریۀ بازنمایی جرم در اخبار و گزارش‌های رسانه‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه تهران

2 دانشیار دانشگاه تهران

چکیده

بنا بر رویکرد جدید بازنمایی و اتکا بر نظریۀ برساخت‌گرایی رسانه‌ای، رسانه‌های جمعی اعم از دیداری و شنیداری، واقعیت اجتماعی را منعکس نمی‌کنند؛ بلکه این واقعیات در قالب ساختار روایی آنها، تولید و به‌عبارتی برساخت می‌شود. نظریۀ جدید بازنمایی، وجود واقعیت را انکار نمی‌کند؛ بلکه مدعی است که واقعیت به صورت مستقیم و بی‌واسطه به‌دست نمی‌آید‌؛ واقعیت به‌واسطۀ معنا پدیدار می‌شود و معنا در یک فرایند اجتماعی برساخته می‌شود. از این رهگذر، رسانه‌ها در بازنمایی اخبار و گزارش‌های خبری، همواره بر اساس آنچه در واقعیت اتفاق افتاده است، عمل نمی‌کنند؛ بلکه غالباً به گزینش نوع خاصی از جرایم، چارچوب‌بندی پدیده‌های جنایی، تصاویر مربوط به طرفین درگیر در جرم و مقامات عدالت کیفری، اقدام می‌کنند. این دیدگاه در بازنمایی جرم، از یک سو می‌تواند توأم با اغراق و بزرگ‌نمایی باشد؛ به این معنا که خطر بزهکاران و میزان آسیب‌هایی که بزه‌دیدگان از وقوع جرم متحمل شده‌اند از نظر کمی و کیفی، بیش از حد جلوه می‌کند، اما واقعیت این‌گونه نیست. از دیگر سو، رسانه در بازنمایی تعداد دیگری از جرایم کاملاً عکس آنچه که توضیح داده شد عمل می‌نماید؛ به این معنا که با وجود آسیب‌های بسیار ناشی از این جرایم، در پوشش‌های خبری به آنها توجه چندانی نمی‌شود و اغلب، اخبار و گزارش‌ها به صورت گذرا از آنها عبور می‌کنند. این پژوهش به روش تحلیل محتوای کیفی و با تمرکز بر محتوای اخبار رسانه‌ای انجام شده است و نگارندگان مترصد آن هستند تا با بررسی گزارش‌های خبری و پرده‌برداری از بازنمایی دوگانه و تصویر عمدتاً تحریف‌شدۀ جرم در رسانه، شکل‌گیری نگاه واقع‌بینانه از جرم در جامعه را تا حد ممکن تسهیل نمایند.

کلیدواژه‌ها


  1. الف) فارسی

    - کتاب‌ها

    1. ال. نابی، رابین و بث اولیور، ماری، فرایندها و تاثیرات رسانه، ترجمۀ سید محمد مهدی‌زاده، (تهران: انتشارات مرکز تحقیقات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، چ 1، 1393).
    2. احمدی، علی‌اکبر، تحلیل زبانی فلسفه، (تهران: نشر خردورزان، 1382).
    3. استوری، جان، مطالعات فرهنگی دربارۀ فرهنگ عامه، ترجمۀ حسین ‌پاینده، (تهران: نشر‌آگه، 1386).
    4. استیونس، دنیس جی، رسانه و عدالت کیفری تأثیر بازنمایی صحنۀ جرم، ترجمۀ احمدرضا علیزاده و حمیدرضا نیکوکار، (تهران: مرکز تحقیقات کاربردی پلیس پیشگیری ناجا، 1392).
    5. اسمیت، فیلیپ، درآمدی بر نظریۀ فرهنگی، ترجمۀ حسن پویان، (تهران: دفترپژوهش‌های فرهنگی، چ 3، 1387).
    6. بارکر، کریس، مطالعات فرهنگی (نظریه و عملکرد)، ترجمۀ مهدی فرجی و نفیسه حمیدی، (تهران: پژوهشکده مطالعات‌ فرهنگی واجتماعی، چ‌ 2، 1391).
    7. بروجردی ‌علوی، مهدخت، دروازه‌بانی خبر چیست و دروازه‌بانان کیستند، روزنامهنگاری حرفه‌ای (مجموعه مقالات)، (تهران: وزارت ‌فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1374).
    8. بیگنل، جاتان، نشانه، ایدئولوژی، رسانه، ترجمۀ ‌سید حمدالله ‌اکوانی ‌و همکاران، (تهران: پژوهشگاه‌ فرهنگ ‌و هنر و ارتباطات، چ‌ 1، 1393).
    9. پرت، جان، عوام‌گرایی‌کیفری (بسترها، عوامل و آثار)، ترجمۀ هانیه‌ هژبرالساداتی، (تهران: میزان، چ 1، 1392).
    10. جوکز، ایون، رسانه و جرم، ترجمۀ محمدتقی نوری، (تهران: مجد، چ 1، 1394).
    11. دادگران، سید محمد، مبانی ارتباطات جمعی، (تهران: نشر فیروزه، چ 20، 1392).
    12. دالگرن، پیتر، تلویزیون و گسترۀ عمومی، ترجمۀ مهدی شفقتی، (تهران: سروش، چ 1، 1380).
    13. رابرتز، جولیان وی؛ استالانز، لورتاجی؛ ایندرمار، دیوید و هاف، مایک، عوام‌گرایی‌ کیفری و افکار عمومی، ترجمۀ زینب‌ باقری‌نژاد، سودابه رضوانی، مهدی کاظمی جویباری و هانیه هژبرالساداتی، (تهران: نشر میزان، 1394).
    14. سامووار، لاری؛ ای‌پورتر، ریچارد و استفانی، لیزا، ارتباط بین فرهنگ‌ها، ترجمۀ غلامرضا کیانی و سید اکبر میرحسنی، (تهران: انتشارات باز، چ 1، 1379).
    15. سلیمی، علی و داوری، محمد، جامعه‌شناسی کجروی، (قم: انتشارات پژوهشگاه‌ حوزه و دانشگاه، چ 5، 1391).
    16. سورین، ورنر جوزف و تانکارد، جیمز، نظریه‌های ارتباطات، ترجمۀ علیرضا دهقان، (تهران: انتشارات‌ دانشگاه‌ تهران، چ 3، 1386).
    17. سولیوان، تام؛ ‌ساندرز، دانی؛ هارتلی، جان و فیسک، جان، مفاهیم کلیدی‌ارتباطات، ترجمۀ میرحسن رئیس‌زاده، (تهران: فصل ‌نو، چ 1، 1385).
    18. سیدزاده ‌ثانی، سید محمد، بررسی جرم‌شناختی جرایم تقلیدی، در دایرهالمعارف علوم جنایی، زیر نظر علی‌حسین‌ نجفی ‌ابرندآبادی، (تهران: نشر میزان، ۱۳۹۲).
    19. صالحی ‌امیری، سید رضا، مفاهیم و نظریه‌های فرهنگی، (تهران: ققنوس، 1395).
    20. کاظمی، عباس، مطالعات فرهنگی؛ مصرف فرهنگی و زندگی روزمره در ایران، (تهران: جهاددانشگاهی، 1387).
    21. کوبلی، پل، نظریه‌های ارتباطات، ترجمۀ احسان شاقاسمی، ج 3، (تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی واجتماعی، چ 1، 1387).
    22. گیل دیوید و ادمز، بریجیت، الفبای ارتباطات، ترجمۀ رامین کریمیان، مهران مهاجر و محمد نبوی، (تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، 1384).
    23. مهدی‌زاده، سیدمحمد، رسانه‌ها وبازنمایی، (تهران: دفتر مطالعات و توسعۀ رسانه‌ها، 1387).

    - مقالات

    1. آقاجانی، مهدی؛ میرخلیلی، سید محمود؛ حاجی‌ده‌آبادی، احمد، «آسیب‌شناسی سیاست کیفری ایران در پرتو نظریۀ قوچ قربانی»، مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، ش 23 (1400).
    2. آقاگل‌زاده، فردوس ‌و دهقان، مسعود، «تحلیل شیوه‌های بازنمایی گزینش خبر، بر مبنای رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی»، ماهنامۀ جستارهای زبانی، ش 4 ( 1393).
    3. چرماک، استیون؛ مک گارل، ادموند؛ گربون والد، جف،«پوشش رسانه‌ای اشتباهات پلیس و تأثیر آن بر افکار عمومی»، ترجمۀ ابوذر طاهرزاده و نیره مرادی، امنیت، ش 4 (1386).
    4. حیدری، فریبرز و انصاری، مهدی، «بررسی آثار مثبت و منفی رسانه‌ای‌ شدن پرونده‌های کیفری در جامعه»، کنفرانس بین‌المللی علوم رفتاری و مطالعات اجتماعی، (1393).
    5. ذکایی، محمدسعید، «جرم‌شناسی فرهنگی و مسئلۀ جوانان»، جامعه‌شناسی، ش 1 و 2 (1391).
    6. سلطانی‌ گردفرامرزی، مهدی و محمدی، فاطمه، «شیوه‌های بازنمایی مصرف در فیلم‌های سینمایی دورۀ ‌سازندگی»، راهبرد فرهنگ، ش 24 (1394).
    7. صادقی ‌فسایی، سهیلا و پروین، ستار، «جرم برساخته ذهنیت گفتمان و قدرت»، پژوهش حقوق و سیاست، ش33 (1390).
    8. فرجی، سجاد؛ گیویان، عبدالله و فاضلی، نعمت‌الله، «بازنمایی زندگی روزمرۀ جوانان در سریال فاصله‌ها»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ش 4، (1392).
    9. فرجیها، محمد، «بازتاب رسانه‌ای جرم»، فصلنامۀ ‌رفاه اجتماعی، ش 22 (1385).
    10. فرجیها، محمد، «جرم‌انگاری فرهنگ جوانی»، مجموعه مقالات ارائهشده در همایش دولت، جوانان و حقوق عمومی، دانشگاه امام صادق، (1387).
    11. گیویان، عبدالله و سروی زرگر، محمد، «بازنمایی ایران در سینمای هالیوود»، تحقیقات فرهنگی، ش 8 (1388).

     

    1. الله‌وردی، فرهاد و فرجیها، محمد، «جرم‌انگاری‌ رسانه‌ای: رمزگذاری و رمزگشایی مستند شوک»، جهانی رسانه، ش 1 (1393).
    2. مهدوی‌پور، اعظم و ‌شهرانی کرانی، نجمه، «تأثیر رسانه‌های جمعی در افزایش احساس ناامنی در ایجاد رویکردهای امنیتی»، مطالعات ‌رسانه‌ای، ش 23 (1392).
    3. میرمجیدی، سپیده؛ حبیب‌زاده، محمدجعفر؛ فرجیها، محمد و امیدی، جلیل، «تحلیل برساخت‌گرایانۀ فرایند جرم‌انگاری در ایران بر اساس نظریۀ واقعیت اجتماعی جرم»، پژوهش حقوقکیفری، ش 14 (1395).
    4. نجفی ‌ابرندآبادی، علی‌حسین و سیدزاده‌ ثانی، سید مهدی، «رژیم ‌بین‌المللی هراس ‌اخلاقی»، تحقیقات حقوقی، ش 8 (1391).
    5. نیکوکار،حمیدرضا؛ امراللهی بیوکی، مژگان؛ برزگر، مهری، «نقش ترس از جرم بر اجرای علنی مجازات مرگ با تأکید بر نقش رسانه‌ها (مطالعه موردی اعدام قاتل روح‌الله‌ داداشی»، پیشگیری از جرم، ش 26 (1392).

    - پایان‌نامه‌ها

    1. ازهری، مهدی، نقش تکنولوژی در رابطۀ میان بازنمایی و واقعیت در رسانه‌های دیداری معاصر؛ بررسی موردی: سینما، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس، 1390.
    2. صادقی ‌گلمکانی، محمد، تأثیر رسانه‌ای ‌شدن پرونده‌های کیفری بر رسیدگی قضایی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد حقوق جزا وجرم‌شناسی دانشگاه علوم قضایی، 1391.
    3. عامری‌تورزنی، سودابه، تأثیر افکار عمومی بر تعیین و اجرای مجازات (مطالعۀ ‌موردی جنایات 1382-1392)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه تهران،1393.

    ب) انگلیسی

    1. Ashworth, Andrew. & Hough, Mike. “Sentencing and the Climate of Opinion”, Criminal Law Review, Vol. 10, (1996).
    2. Blackman, Liza. & Walkerdine, Valerie, mass Hysteria:Critical Psychology and Media studies, (Basings stoke, Palgrave, 2001).
    3. Ferrell, Jeff; Haward, Keith & Young, Jock. Cultural Criminology. (London: Sage publication, 2008).
    4. Hall, Stuart, Representation: Cultural Representation and Signifying Practices, London: Sage publication, 2003).
    5. Katz, Jack, “What Makes Crime News?”, Media, Culture and Socitey, Vol. 9, (1987).
    6. Longman, Dictionary of Contemporary English, China: Pearson Education Limited, 2009).
    7. Marsh, Ian and Gaynor, Melvine, Crime, Justice and Media, (London: Sage Publication, 2009).
    8. Surette, Rey “Media trials”, Journal of criminal Justice, Vol. 17(9). (1989).
    9. Thorson, Esther, Redgers, Shelly, “The Reporting of Crime and Violence in the LosAngeles Times: Is There a Public Health Perspective?”, Journal of Health Communication, Vol. 6(2), (2001).

    - وب‌سایت‌ها

    1. http://WWW. Mashreghnews.ir.fa/news/356846.
    2. دسترسی در 17/4/92http://www.mashreghnews.ir/fa/news/230460036.
    3. دسترسی در 19/ 8/ 1393 http:// gilkhabar. Ir 32237.
    4. دسترسی در 19/12/1394 http://aftabnews.ir/115231.
    5. دسترسی در 22/11/1396 https://www.tasnimnews.com/fa/keyword/749.
    6. دسترسی در تاریخ 14/3/ 95http://www.mehrnews.com/news/1764651.