تعیین مقر در روش‌های جایگزین برخط حل اختلاف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه فردوسی مشهد،

2 استادیار دانشگاه فردوسی مشهد،

چکیده

با توجه به توسعۀ تجارت الکترونیکی و انجام بخش اعظمِ فعالیت‌های روزانۀ اشخاص در فضای مجازی، امروزه روش‌های برخط حل اختلاف توانسته است جایگاه قابل قبولی را پیدا کند. یکی از ابهاماتی که در مورد روش‌های برخط حل اختلاف وجود دارد، تعیین مقر است. اصولاً تصمیم‌گیری در خصوص بسیاری از مسائل مهم در فرایند رسیدگی به دعوا، از طریق رجوع به مقررات قانونی مقرّ حل اختلاف صورت می‌گیرد، اما به دلیل نبود مکان‌های مرتبط در روش‌های برخط حل اختلاف، نحوۀ تعیین مقر، محل تردید است. در پژوهش حاضر مطالب یادشده به این شرح مورد بررسی قرار گرفته است: «رویکرد مکانزدایی از روش‌های برخط حل اختلاف»، «تعیین مقر در میانجیگری برخط»، «تعیین مقر در داوری برخط» و «تعیین مقر در مذاکرۀ برخط». در نهایت، نگارندگان مقالۀ حاضر به این نتیجه دست یافته‌اند که حسب اصل مکان‌زدایی، در صورت انتخاب مقر از سوی طرفین حل اختلاف برخط، مقر انتخابی ملاک است. در صورت عدم انتخاب مقر از جانب طرفین دعوا در داوری برخط، معیارهای مناسب بودن مقر از لحاظ حقوقی، قانون شکلی حاکم و دادگاه صالح انتخابی می‌توانند جهت تعیین مقر استفاده شوند، اما در میانجیگری برخط و مذاکرۀ برخط به دلیل فقدان اثر حقوقی، تعیین مقرّ حل اختلافِ برخط ضرورتی ندارد.

کلیدواژه‌ها


  1. الف) فارسی

    - کتاب‌ها

    1. السان، مصطفی، حقوق تجارت الکترونیکی، (تهران: سمت، چ 6، 1399).
    2. حبیب‌زاده، طاهر، حقوق فناوری اطلاعات حقوق قراردادها در گستره قراردادهای الکترونیک (مطالعۀ تطبیقی)، ج 2، (تهران: دفتر مطالعات حقوقی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، چ 1، 1390).
    3. شیروی، عبدالحسین، داوری تجاری بین‌المللی، (تهران: سمت، چ 3، 1393).
    4. قربانوند، محمدباقر، حقوق تجارت الکترونیک، (تهران: انتشارات جاودانه (جنگل)، چ 1، 1389(.
    5. قنبری، علیرضا، حقوق تجارت الکترونیک، (تهران: انتشارات جاودانه (جنگل)، چ 1، 1393(.
    6. کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی اعمال حقوقی، (تهران: شرکت انتشار، چ 2، 1371).
    7. کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، ج 1، (تهران: انتشارات مجد، چ 2، 1382).
    8. نوری، محمدعلی و نخجوانی، رضا، حقوق تجارت الکترونیکی، (تهران: انتشارات گنج دانش، چ 1، 1382(.

    - مقاله‌ها

    1. بدری‌زاده، سیما و توسلی نائینی، منوچهر، «شناسایـی و اجرای آراء داوری تجـاری بین‌المللی صادره در فضای مجازی»، فصلنامۀ علمی حقوق تطبیقی، ش 21 (1390).
    2. بنی‌یعقوب، سمیه؛ کریمی، عباس؛ شهبازی‌نیا، مرتضی، «بررسی حقوقی داوری آنلاین در قراردادهای الکترونیکی»، فصلنامۀ تحقیقات حقوقی تطبیقی ایران و بینالملل، ش 43 (1398).
    3. بهمئی، محمدعلی و محمدی، محمدامین، «چالش‌های فرایند و تشریفات داوری برخط در مقایسه با داوری عادی»، فصلنامۀ دیدگاه‌های حقوق قضایی، ش 91 (1399).
    4. توکلی، زهرا و طبائی، مهشید سادات، «اعتبار حقوقی داوری اینترنتی در تجارت بین‌المللی»، تحقیقات حقوقی آزاد، ش 28 (1394).
    5. السان، مصطفی، «جنبه‌های حقوقی داوری آن‌لاین»، فصلنامۀ علمی حقوق تطبیقی، ش 11 (1385).
    6. مافی، همایون و کاویار، حسین، «بررسی تطبیقی قانون حاکم بر قراردادهای الکترونیکی منعقده در محیط اینترنت از منظر نظام‌های حقوقی امریکا، اتحادیۀ اروپا و ایران»، مجلۀ مطالعات حقوق تطبیقی، ش 1 (1392).
    7. محمدی‌نژاد، سمیرا؛ غریبه، علی؛ پاشازاده، حسن، «محدودیت‌های آزادی ارادۀ طرفین در تعیین قانون حاکم بر آیین داوری تجاری بین‌المللی»، مجلۀ مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، ش 24 (1400).
    8. معبودی نیشابوری، رضا و رضایی، سید علیرضا، «چالش‌های حمایت اجرایی از سازش‌نامه‌های منعکس در رأی داوری با مطالعۀ تطبیقی در کنوانسیون سنگاپور 2019»، مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، ش 23 (1400).
    9. معبودی، رضا و رضائی، سید علیرضا، «رویکرد کنوانسیون سنگاپور 2019 و نظام حقوقی ایران در مورد چالش‌های سازش‌نامه‌های حاصل از میانجیگری تجاری بین‌المللی»، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، ش 2 (1399).
    10. میرشکاری، عباس و سلیمی، محسن، «درآمدی بر روشهای آنلاین حل اختلاف ODR»، فصلنامۀ تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری، ش 39 (1398).

    - پایان‌نامه‌ها

    1. ابوترابی زارچی، محمد، داوری بر خط و مسائل حقوقی آن، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی (1386).
    2. توکلی، زهرا، رژیم حقوقی داوری برخط، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی (1389).
    3. جعفری، فیض‌الله، جایگاه مقر در داوری تجاری بین‌المللی، رسالۀ دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه شهید بهشتی (1389).

    ب) منابع انگلیسی

    - Books

    1. Gary, Born, International Arbitration: Cases and Materials, (New York: Wolters Kluwer Law & Business, 2015).
    2. Gusy, Martin; Hosking, James, A Guide to the ICDR International Arbitration Rules, (London, Oxford University Press, 2011).
    3. Kaufmann-Kohler, Gabrielle; Schultz, Thomas, Online Dispute Resolution - Challenges for Contemporary Justice, (Netherlands: Kluwer Law International, 2004).
    4. Lynch, Katherine, The Forces of Economic Globalization: Challenges to the Regime of International Commercial Arbitration, (The Hague: Kluwer Law International, 2003).
    5. Wahab, Mohamed S. Abdel; Katsh, Ethan; Rainey, Daniel, Online Dispute Resolution: Theory and Practice, (Netherlands: Eleven International Publishing, 2012).
    6. Wang, Faye Fangfei, Online Arbitration, (New York: Informa Law from Routledge, 2018).
    7. Zheng, Jie, Online Resolution of E-commerce Disputes Perspectives from the European Union, the UK, and China, (Shanghai: Springer, 2020).

     

    - Articles

     

    1. Arsic, Jasna, “International Commercial Arbitration on the Internet: Has the Future Come Too Early?”, Journal of International Arbitration, Vol. 14, No. 3 (1997).
    2. Bělohlávek, Alexander, “Importance of the Seat of Arbitration in International Arbitration: Delocalization and Denationalization of Arbitration as an Outdated Myth”, ASA Bulletin, Vol. 31, Issue 2 (2013).
    3. Brannack, Linda, “Resolving Disputes Between Physicians & Nurses: How to Get the Most from ADR in the Health Care Industry”, Journal Dispute Resolution, Vol. 56, No. 2 (2001).
    4. Cole, Sarah; Blankley, Kristen. M, “Online Mediation: Where We have been, Where We are Now, and Where We Should be”, University of Toledo Law Review, Vol. 38, No. 1 (2006).
    5. De Ly, Filipe, “The Place of Arbitrator in the Conflict of Law of International Commercial Arbitration: An Exercise in Arbitration Planning”, International Law and Business, Vol. 12, No 48 (1991).
    6. De Witt, Nicolas, “Online International Arbitration: Nine Issues Crucial to Its Success”, The American Review of International Arbitration, Vol. 12 (2001).
    7. Fry, Jason, “Arbitration and Promotion of Economic Growth and Investment”, European Journal of Law Reform, Vol. 13, (2011).
    8. Gibbons, Llewellyn. J; Kennedy, Robin. M; Gibbs, J. Michael, “Cyber-Mediation: Computer-Mediated Communications Medium Massaging the Message”, New Mexico Law Review, Vol. 32, No. 1 (2002).
    9. Halla, Slavomir, “Arbitration Going Online - New Challenges in 21st Century?”, Masaryk University Journal of Law and Technology, Vol. 5 (2011).
    10. Haloush, Harriham, “Jurisdictional Dilemma in Online Disputes: Rethinking Traditional Approaches”, The International Lawyer, Vol. 42 (2008).
    11. Hill, Jonathan, “Determining the Seat of an International Arbitration: Party Autonomy and the Interpretation of Arbitration Agreements”, International and Comparative Law Quarterly, Vol. 63, Issue 03 (2014).
    12. Hirsch, Alain, “The Place of Arbitration and the Lex Arbitri”, Dispute Resolution Journal, Vol. 34, No. 3 (1979).
    13. Joseph, Cassondra E., “The Scope of Mediator Immunity: When Mediators Can Invoke Absolute Immunity”, Ohio State Journal on Dispute Resolution, Vol. 12 (1997).
    14. Morris-Sharma, Natalie Y, “Constructing the Convention on Mediation the Chairperson’s Perspective”, Singapore Academy of Law Journal, Vol. 31 (2019).
    15. Schellekens, Maurice. H. M, “Online Arbitration and E-commerce”, Electronic Communication Law Review, Vol. 9, No. 2 (2002).
    16. Schnabel, Timothy, “The Singapore Convention on Mediation: Framework for the Cross-Border Recognition and Enforcement of Mediated Settlements”, Pepperdine Dispute Resolution Law Journal, Vol. 19 (2019).
    17. Sewart, Karen; Matthews, Joseph, “Online Arbitration of Cross-Border, Business to Consumer Disputes”, University of Miami Law Review, Vol. 56, (2010).
    18. Shestowsky, Donna, “Procedural Preferences in Alternative Dispute Resolution: A Closer, Modern Look at an Old Idea”, Psychology, Public Policy, and Law, Vol. 10 (2004)
    19. Terekhov, Victor, “Online Mediation: A Game Changer or Much Abo about Nothing”, Access to Justice in Eastern Europe, Vol. 2, No. 3 (2019).
    20. Tiffany, Lanier, “Where on Earth Does Cyber-Arbitration Occur?: International Review of Arbitral Awards Rendered Online”, Ilsa Journal of International & Comparative Law, Vol. 7 (2000).
    21. United Nations Commission on International Trade Law, “Online Dispute Resolution. United Nations Commission on International” Trade Law Yearbook, Vol. 44 (2013).
    22. Yu, Hong-lin; Nasir, Motassem, “Can Online Arbitraton Exist within the Traditional Arbitraton Framework?”, Journal of International Arbitration, Vol. 20, Issue 5 (2003).
    23. Yüksel, Armağan; Ebru Bozkurt; “Online International Arbitration”, Ankara Law Review, Vol. 4, No. 1 (2007).
    24. Manevy, Isabelle, “Online Dispute Resoloution What Future?”, Available at: chez. com/uni/mem/1 (2001).

     

    - Websites

     

    1. Morek, Rafal, “Online Arbitration :Admissibility Within the Current Legal Framework”, Available at: https://www.academia. edu/ 30536877 (2012).
    2. Philippe, Mirèze, “Hypochondria About the Place of Arbitration in Online Proceedings”, Available at:

    arbitrationblog. kluwerarbitration.com (2015).

    1. UNCITRAL, “UNCITRAL Notes on Organizing Arbitral Proceedings”, Available at:

     https://uncitral.un.org/en/texts/arbitration (2016).

    1. Wilikens, Marc Andre; Vahrenwald, Arnold; Morris, Philip, “Out-of-Court Dispute Settlement Systems for e-Commerce. Report on an Exploratory Study”, Available at: https://publications. jrc. ec. europa. eu/repository/handle/JRC20538 (2000).