بررسی روش‌های حقوقی و فقهی مقابله با دامپینگ با رویکرد اقتصاد مقاومتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه شهید بهشتی ره

چکیده

یکی از موضوعاتی که امروزه در نظام اقتصادی ایران به عنوان مانعی برای تحقق اقتصاد مقاومتی به شمار می رود، نقض رقابت سالم بین تجار از طریق دامپینگ است. دامپینگ به معنی فروش یک کالا در یک بازار خارجی با قیمتی کمتر از هزینه نهایی تولید یا ارزش عادی محصول یا محصول مشابه آن کالا در کشور عرضه کننده، با هدف کسب مزیت در رقابت با دیگر عرضه کنندگان همان کالاست. دامپینگ سبب نقض رقابت پذیری بازار و تضعیف تولید ملی شده و به همین سبب از موانع مهم تحقق اقتصاد مقاومتی تلقی می گردد. از این رو، برای مقابله با دامپینگ، باید بر اساس مبانی حقوقی و فقهی راهکارهایی ارائه گردد تا از نظام اقتصادی و تولید ملی حمایت شده و زمینه تحقق اقتصاد مقاومتی فراهم گردد؛ در این راستا حقوق ایران با در نظر گرفتن راهکارهایی نظیر وضع عوارض جبرانی، سهمیه بندی، مقابله با طفره فریب کارانه و راهکارهایی نظیر آن، به حفظ سلامت اقتصاد یاری رسانده و زمینه ترک فعالیت‌های دامپینگی را فراهم می‌سازد. در فقه امامیه نیز با پیش بین ضمانت‌هایی اجرایی نظیر جبران خسارت و ضمان مبتنی بر قاعده لاضرر، کیفر دهی و مجازات اخلالگران در سلامت نظام اقتصادی و هم چنین با استرداد سود حاصله از رفتارهای دامپینگی، می‌توان افراد را از دامپینگ بازداشته و سلامت نظام اقتصادی را رشد و ارتقا و در نهایت مقاوم شدن اقتصاد را تضمین نمود.

کلیدواژه‌ها


  1. الف) فارسی

    - کتاب‌ها

    1. امامی، سید حسن، حقوق مدنی، ج 1، (تهران: کتابفروشی اسلامیه، چ 14، 1373).
    2. بهرامی احمدی، حمید، سوء استفاده از حق، مطالعۀ تطبیقی در حقوق اسلام و دیگر نظام‌های حقوقی، (تهران: انتشارات اطلاعات، چ 3، 1377).
    3. جمعی از نویسندگان، دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، مبانی اقتصاد اسلامی، (تهران: انتشارات سمت، چ 4، 1387).
    4. چلبی، مسعود، جامعه‌شناسی نظم، تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی، (تهران: نشر نی، چ 3، 1375).
    5. صفایی، سید حسین و رحیمی، حبیب‌الله، مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد)، (تهران: سمت، چ 1، 1389).
    6. فرهنگ، منوچهر، فرهنگ بزرگ علوم اقتصادی، انگلیسی به فارسی، ج 1، (تهران: نشر البرز، چ 1، 1371).
    7. قره‌باغیان، مرتضی، فرهنگ اقتصاد و بازرگانی، ج 1، (تهران: مؤسسۀ خدمات فرهنگی و علمی رسا، چ 2، 1372).
    8. کاتوزیان، ناصر، ضمان قهری، مسئولیت مدنی، ج 1، (تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1369).
    9. محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه، بخش مدنی، ج 1 و 2، (تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، چ 13، 1385).
    10. ملک افضلی، محسن، قاعدۀ حفظ نظام و آثار آن، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، 1390.

    - مقالات

    1. اسدی، علی، «نظام اقتصاد اسلامی الگویی کامل برای اقتصاد مقاومتی»، سیاست‌های راهبردی و کلان، سال دوم، ش 5 (1393).
    2. انصاری، علی، «سوء استفاده از اضطرار با رویکردی به اندیشۀ فقهی امام خمینی (ره)»، پژوهشنامۀ متین، ش 53 (1390).
    3. باقری، محمود، «اقتصاد مبتنی بر بازار و کاستی‌های حقوق خصوصی»، فصلنامۀ پژوهش حقوق و سیاست، ش 19 (1385).
    4. بهرامی احمدی، حمید و فهیمی، عزیزالله، «مبانی مسئولیت مدنی زیست‌محیطی در فقه و حقوق ایران»، معارف اسلامی و حقوق، سال هشتم، ش 2 (1386).
    5. تراب‌زاده جهرمی، محمدصادق؛ سجادیه، سید علیرضا؛ سمیعی‌نسب، مصطفی، «بررسی ابعاد و مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی جمهوری اسلامی ایران در اندیشۀ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای»، مطالعات انقلاب اسلامی، سال دهم، ش 32 (1392).
    6. جباری، مصطفی و صابریان، بهروز، «تک‌فرزندی، مصداق سوء‌استفاده از حق»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، ش 11 (1393).
    7. جعفری، مجتبی، «جرم‌انگاری در حقوق فعالیت‌های اقتصادی»، فقه و حقوق اسلامی، سال هفتم، ش 12 (1395).
    8. حاجی نوری، غلامرضا، «بازگشت اعتدال به نظریۀ سوءاستفاده از حق»، فقه و حقوق اسلامی، سال ششم، ش 11 (1394).
    9. حیدری، منصور و قربی، سید محمدجواد، «پژوهشی در معنا و مفهوم اقتصاد مقاومتی در جمهوری اسلامی ایران»، سیاست دفاعی، ش 97 (1395).
    10. خادم رضوی، قاسم و زیلابی، سمیه، «بررسی بازارشکنی و ابزارهای قانونی مقابله با آن در نظام حقوقی ایران و اتحادیۀ اروپا»، دانش و پژوهش حقوقی، دورۀ 1، ش 3 (1392).
    11. خورسندیان، محمدعلی و الهام، شراعی، «مبانی قاعدۀ نفی اختلال نظام در فقه اسلامی و حقوق موضوعه»، فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال چهل و نهم، ش 1 (1395).
    12. سیف، اله‌مراد، «الگوی پیشنهادی اقتصاد مقاومتی جمهوری اسلامی ایران (مبتنی بر دیدگاه مقام معظم رهبری)»، آفاق امنیت، سال پنجم، ش 16 (1391).
    13. سیفلو، سجاد، «مفهوم‌شناسی اقتصاد مقاومتی»، معرفت اقتصاد اسلامی، سال پنجم، ش 2، پیاپی 10 (1393).
    14. شریفی طرازکوهی، حسین و فاطمی‌نژاد، سید صلاح‌الدین، «سازمان جهانی تجارت و حقوق بین الملل بشر»، مطالعات حقوقی، دورۀ 8، ش 4 (1395).
    15. شیروی، عبدالحسین و جعفری هرندی، مهشید، «تجارت غیرمنصفانه از طریق دامپینگ و شیوۀ مقابله با آن در سازمان تجارت جهانی»، مجلۀ حقوق خصوصی، سال هفتم، ش 17 (1389).
    16. صادقی، محسن و شهیکی‌تاش، محمدنبی، «دامپینگ و تجارت جهانی (با نگاهی بر نارسایی‌های حقوقی و چالش‌های اقتصادی ایران پس از الحاق به WTO)»، مجموعۀ مقالات همایش راهبرد توسعۀ اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و عضویت در سازمان تجارت جهانی؛ فرصت‌ها و چالش‌ها، (تهران: مؤسسۀ مطالعات پژوهش‌های بازرگانی، چ 1، 1383).
    17. غیاثوند، ابوالفضل و عبدالشاه، فاطمه، «شاخص‌های تاب‌آوری اقتصادی»، روند، سال بیست و دوم، ش 71 (1394).
    18. فشاری، مجید و پورغفار، جواد، «بررسی و تبیین الگوی اقتصاد مقاومتی در اقتصاد ایران»، مجلۀ اقتصادی، ش 5 و 6 (1393).
    19. قنواتی، جلیل و جعفری هرندی، مهشید، «بررسی دامپینگ و مقابله با آن در نظام حقوقی اسلام و ایران»، پژوهش‌های فقهی، دورۀ 11، ش 3 (1394).
    20. کاتوزیان، ناصر، «سوءاستفاده از حق یا تقصیر در اجرای حق»، فصلنامۀ حقوق، ش 21 (1358).
    21. محب‌پور حقیقی، راضیه و پورمولا، سید هاشم، «جبران خسارت مالی محرومیت از کار در توقیف و حبس غیرقانونی و اشتباهی از دیدگاه فقه امامیه، مطالعات حقوقی معاصر، سال یازدهم، ش 21 (1399).
    22. محمدی، پژمان؛ مرادپورشاد، امیر؛ مبیّن، حجت، «تأثیر قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 بر امکان مطالبۀ خسارات معنوی و عدم نفع در نظام حقوقی ایران»، پژوهش حقوق خصوصی، سال هفتم، ش 24 (1397).
    23. معبودی، رضا؛ فلاحتی، سروش؛ کبیر، سلما، «تأملی بر کاستی‌های مقررات ایران در خصوص احراز قیمت‌شکنی (دامپینگ) در مقایسه با موافقت‌نامۀ ضد دامپینگ سازمان تجارت جهانی»، پژوهش‌های بازرگانی، دورۀ 22، ش 85 (1396).

    ب) عربی

    1. جبعی العاملی، زین‌الدین‌بن علی (شهید ثانی)، مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام، ج 3، (بیروت: مؤسسه المعارف الاسلامی، چ 2، 1404 ق).
    2. حر عاملی، محمد‌بن الحسن، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج 17، (قم: مؤسسۀ آل البیت (ع) لإحیاء التراث، چ 2، 1414 ق).
    3. حسینی المراغی، سید میرعبدالفتاح، العناوین الفقهیه، ج 2، (قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1417 ق).
    4. الحلی، ابن ادریس، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج 2، (قم: مؤسسه النشر الاسلامی، چ 3، 1414 ق).
    5. حلی، ابوالقاسم نجم‌الدین (محقق حلی)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج 2، (تهران: انتشارات استقلال، چ 2، 1409 ق).
    6. سلامه، مصطفی، قواعد الجات؛ الاتفاق العام للتعرفه الجمرکیه، (بیروت، المؤسسه الجامعیه للدراسات و النشر والتوزیع، چ 1، 1998).
    7. طوسی، ابوجعفر محمدبن حسن (شیخ طوسی)، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، (بیروت: دارالکتاب العربی، 1400 ق).
    8. طوسی، ابوجعفر محمدبن حسن (شیخ طوسی)، المبسوط فی الفقه الامامیه، ج 3، (بیروت: المکتبه المرتضویه، 1351).
    9. کرکی، علی‌بن الحسین (محقق کرکی)، جامع المقاصد فی شرح قواعد العلامه، ج 4، (قم: مؤسسه آل البیت (ع) لإحیاء التراث، چ 1، 1408 ق).
    10. موسوی الخمینی، سید روح‌الله، کتاب البیع، ج 2، (تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1421 ق).
    11. نجفی، شیخ محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج 22، (قم: دفتر نشر علوم اسلامی، چ 2، 1366).
    12. نراقی، مولی احمد، مستند الشیعه، ج 14، (مشهد: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث العربی، چ 1، 1418 ق).

    ج) انگلیسی

    - Books

     

    1. Blonigen, Bruce and Prusa, Thomas, Anti-Dumping in E.K. choi and J. Harrigen, Handbook of International Trade, (Oxford: Blackwell, 2003).
    2. Briguglio, Lino; Cordina, Gordon; Bugeja, Stephanie and Farrugia, Nadia, Conceptualising and Measuring Economic Resilience, (Malta: Economics Department of University of Malta, 2006).
    3. Destler, M., American Trade Politics, System under Stress, (Washington: Institute for International Economics, 1986).
    4. Duval, Romain; Elmeskov, Jørgen and Vogel, Lukas, Stuctural Policies and Economic Resilience to Shocks, (Organisation for Economic Co-operation and Development (OCED), Economics Department, Working Paper No. 567, 2007).
    5. New Man, Peter, Palgrave Dictionary of Economics and The Law, (London: Macmillan, 1998).
    6. Rai, Sheela, Anti-Dumping and Measures under GATT/WTO, (Lucknow: Estern Book Company, 2004).
    7. Stephane, Hallegatte, Economic Resilience; Definition and Measurement, (The World Bank, Climate Change Groupe, Office of the Chief Economist, Policy Research Working Paper 6852, 2014).
    8. Van Den Bossche, Peter, The Law and Policy of the World Trade Organization, (Cambridge: Cambridge University Press, 2005).
    9. Viner, Jacob, Dumping a Problem in International Trade, (New York: M. kelley Publishers, 1966).

     

    - Articles

     

    1. Briguglio, Lino and Piccinino, Stephen, “Growth with Resilience in East Asia and the 2008-2009 Global Recession”, Asian Development Review, Vol.29. No. 2 (2012).
    2. Cynkar, Robert J., “Dumping on Federalism”, University of Colorado Law Review, Vol 175(2004).
    3. Janovská, K.; Vilamová, Š.; Gajda, J.; Samolejová, A. and Stoch, M., “Anit-Dumping Proceedings in Metallurgical Brand”, Metalurgija, 53, 1(2014).
    4. Plameter, N. David, “Dumping Margins and Material Injury”, Journal of World Trade Law, Vol.21 (2002).

    د) فرانسوی

    1. Flour, Jacques et Aubert, Jean-luc, Les Obligations, l’Acte Juridique, (Paris: Armand Colin. 6e édition, 1996).
    2. Le Tourneau, Phillipe et Cadiet, Loïc, Droit de la Responsabilité et des Contrats, (Paris: Dalloz, 2002).
    3. Mazeaud, Hénri, Jean et Léon, Leçons de Droit Civil, T. 2, Vol. 1, Obligations: Théorie Générale, par F. Chabas, (Paris: L.G.D.J. 9e edition, 1998).

     

    1. Ripert, Georges, “Les Règles du Droit Civil Applicables aux Rapports Internationaux”, in Collected Courses of the Hague Academy of International Law (Volume 044) (Le Hague: Academy of International Law, 1933).