راهکار های امهال تسهیلات معوق بانکی؛ بررسی دستورالعمل نحوه ی امهال مطالبات موسسات اعتباری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه تهران

2 کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه تهران

چکیده

در راستای وظیفه‌ی واسطه‌گری بانک‌ها، سیستم بانکی با خطراتی از منظر بازپرداخت به موقع تسهیلات پرداختی مواجه است که باید با تدابیر مناسب سامان‌دهی شود. برای مثال چنانچه گیرنده‌ی تسهیلات قادر نباشد در سرسید اصل و سود تسهیلات اعطایی را پرداخت کند و درخواست امهال تسهیلات را داشته باشد، ضروری است شیوه‌های مناسبی جهت امهال تسهیلات بانکی طراحی شود تا ضمن دفع شبهه‌ی ربا در تسهیلات عقود مبادله‌ای، رویه‌ی واحدی جهت امهال تسهیلات عقود مشارکتی در سیستم بانکی اعمال شود. لذا نویسنده‌ی این نوشتار در جهت رفع خلا تحقیقاتی، خواستار پاسخ گویی به این سوال اصلی است که آیا امهال تسهیلات معوق بانکی در قبال اخذ سود از جانب بانک‌ها صحیح می باشد؟
فرضیه ی اصلی قابل اثبات این نوشتار بر این مسئله استوار است که باتوجه به سیستم بانکداری اسلامی، به نظر می رسد تحلیل روش‌های امهال تسهیلات در قبال اعطای مهلت، نیازمند بررسی جداگانه در در عقود مبادله‌ای و مشارکتی می باشد. مضافا با وجود اینکه هدف از تصویب "دستورالعمل اجرایی نحوه‌ی امهال مطالبات موسسات اعتباری"، ساماندهی شرایط فعلی با توجه به عدم وجود ساز و کاری مدون و دقیق (که ابعاد شرعی، حقوقی و حسابداری امهال مطالبات بانک‌ها و موسسات اعتباری را به نحو مطلوب و مناسبی مدنظر قرار دهد) بوده است، لکن به نظر می رسد انجام اصلاحاتی جهت تطبیق آن با نظام حقوق بانکی ضروری می نماید. این تحقیق بر اساس روش کتابخانه ای و با تکیه بر مطالعه‌ی تطبیقی احکام حقوقی با مقررات فقهی بحث حاضر تهیه می شود. مطالب مقاله در دو بخش «مبانی اولیه و چالش‌ها» و «راهکار‌های امهال تسهیلات معوق بانکی؛پاسخی به چالش های موجود» ارائه خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


  1. الف) فارسی

    - کتاب‌ها

    1. خمینی، روح‌الله، تحریرالوسیله، ج 5، (تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1379).
    2. دهخدا، علی‌اکبر، فرهنگ دهخدا، (تهران: مؤسسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، 1348).
    3. کاتوزیان، امیرناصر،عقود معین، ج 2، (تهران: انتشارات گنج دانش، چ 8، 1388)

     

    - مقالات

    1. السان، مصطفی و نوروزیان، محمد، «ماهیت فقهی- حقوقی استمهال معوقات بانکی»، پژوهشنامۀ میانرشتهای فقهی، ش 1 (1391).
    2. حاجی پور، مصطفی؛ صفرپور سدهی، عیسی، «بررسی سود در تسهیلات مشروط بانکی»، نشریه‌ی مطالعات حقوقی معاصر (فقه و حقوق اسلامی سابق) ش11(1394)
    3. شعبانی، احمد و جلالی، عبدالحسین، «دلایل گسترش مطالبات معوّق در نظام بانکی ایران»، فصلنامۀ برنامه‌ریزی و بودجه، ش 4 (1390).
    4. صفرزاده، محمدحسین و جعفری‌منش، ابراهیم، «نقش کیفیت ذخیرۀ مطالبات مشکوک‌الوصول بانک‌های ایرانی در مواجهه با بحران‌های سیستم بانکی»، بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، دورۀ 26، ش 3 (1398).
    5. قبولی درافشان، سید محمدمهدی و محسنی، سعید، «تأملی فقهی- حقوقی بر مادۀ 575 قانون مدنی»، مجلۀ مطالعات اسلامی، فقه و اصول، دورۀ 43، ش 87 (1390).
    6. کریمی، عباس؛ نقیبی، سید ابوالقاسم؛ حسین بیگی، علیرضا، «تحلیل رویه‌ی قضایی پیرامون انعقاد قرارداد مشارکت مدنی بانکی به‌منظور تسویه تسهیلات قبلی»، فصلنامۀ دیدگاه‌های حقوق قضایی، ش 82 (1397).
    7. ملاکریمی خوزانی، فرشته، «بررسی مبانی دریافت جریمۀ دیرکرد و خسارت تأخیر تأدیه در نظام بانکی»، ویژه‌نامۀ بانکداری اسلامی، (1390).
    8. موسویان، سید عباس و غلامی، روح‌الله، «بررسی راهکار‌های استمهال مطالبات غیرجاری در بانکداری بدون ربا»، فصلنامۀ روند، ش 63 و 64 (1392).
    9. موسویان، سیدعباس و کشاورزیان، اکبر، «طراحی اعتبار در حساب جاری در بانکداری بدون ربا در قالب مشارکت مدنی مشروط»، پژوهشکدۀ پولی و بانکی بانک مرکزی ج.ا.ا. ایران، (1390).
    10. نیلی، فرهاد؛ خشنود، زهرا؛ شاهچرا، مهشید، «ارزیابی فضای کسب و کار بانکی با تأکید بر محیط قانونی و مقرراتی در ایران»، فصلنامۀ سیاستهای مالی و اقتصادی، ش 10 (1394).

    ب) عربی

    1. رشیدرضا، محمد،تفسیر المنار، ج 3، (بیروت: دار الاحیاء التراث العربی، بی‌تا).
    2. طباطبایی، سید محمدکاظم، عروه الوثقی، ج 5، (قم: مؤسسۀ نشر اسلامی،1420ق).

    ج) منابع الکترونیک

    1. قلیچ، وهاب، «9 تصور اشتباه درباره‌ی ربا»، (1395):

    <https://mbri.ac.ir/Default.aspx?pagename=islamicbankingpages&id=272498&Language=1>