بازتاب فقه در قوانین مجازات کشورهای شافعی مذهب: مطالعه موردی اندونزی، برونئی، مالزی و یمن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، دانشگاه قم

چکیده

یکی از مسائل مهم در خصوص نظام کیفری کشورهای مسلمان به این موضوع بر می‌گردد که فقه اسلامی چه موقعیتی را در آنها دارا است و قانونگذاران چه رویکردی نسبت به این مسأله اتخاذ نموده‌اند؟ در راستای تبیین این مسأله در نوشتار حاضر در قالب مطالعه‌ای موردی و به روش تحلیلی توصیفی نظام کیفری و مقررات چهار کشور دارای جمعیت غالباً شافعی مذهبِ اندونزی، برونئی، مالزی و یمن مورد مطالعه قرار گرفته است. در حالی که سابقه‌ی قوانین کیفری جاری در این کشورها نشان از آن دارد که تا دوره‌ای طولانی ملهم از خاستگاه‌های خارجی بوده‌اند، به مرور زمان به نهضت اسلامی‌سازی در قلمروی کیفری پیوسته‌اند، هر چند در این خصوص برخی قوانین شرعی در سطح کشوری و بعضی به صورت منطقه‌ای وضع نموده‌اند. افزون بر آن که در بعضی از این کشورها قوانین شمول بیشتری نسبت به جرایم و مجازات‌های شرعی نسبت به سایرین دارند. با وجود این در کشورهای مورد مطالعه تقنین بر مدار فقه شافعی مبتنی می‌باشد، هر چند در مواردی نیز به مواضع دیگر مذاهب اهل سنت عدول کرده‌اند.افزون بر آن که در بعضی از این کشورها قوانین شمول بیشتری نسبت به جرایم و مجازات‌های شرعی نسبت به سایرین دارند. با وجود این در کشورهای مورد مطالعه تقنین بر مدار فقه شافعی مبتنی می‌باشد، هر چند در مواردی نیز به مواضع دیگر مذاهب اهل سنت عدول کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها


  1. الف) فارسی

    1. رنجبر، رضا، وکیل زاده، رحیم، عالی ملک طالش، سلیمان، «رویکرد فازی در نظام شریعت»، مطالعات حقوقی معاصر، ش 3 (1390).

    ب) عربی

    - کتاب‌ها

    1. ابن رشد قرطبی، أبی الولید محمد، بدایه المجتهد و نهایه المقتصد، ج 2، (بیروت: دارالمعرفه، چ 6، 1402ق).
    2. ابن عابدین، محمد أمین، رد المحتار علی الدر المختار، ج 6، (ریاض: دار عالم الکتب، 1423ق).
    3. ابن قدامه مقدسی، عبدالله، المغنی، (بیروت: بیت ألافکار الدولیه، 2004).
    4. أوهایبیه، عبدالله، شرح قانون العقوبات الجزائری: القسم العام، (بی‌جا: موفم للنشر، 2009).
    5. جزیری، عبدالرحمن، الفقه علی المذاهب الاربعه و مذهب أهل‌البیت علیهم‌السلام، تکملۀ سید محمد غروی و یاسر مازح، ج 5، (بیروت: دارالثقلین، چ 1، 1419ق).
    6. حسن الشرفی، علی، شرح الأحکام العامه للتشریع العقابی الیمنی وفقاً لمشروع القانون الشرعی للجرائم و العقوبات، (قاهره: دارالمنار، 1993).
    7. عیاد الحلبی، محمدعلی السالم، شرح قانون العقوبات: القسم العام، (عمان: مکتبه دار الثقافه للنشر و التوزیع، 1997).
    8. فیروزآبادی شیرازی، أبی اسحاق إبراهیم، المهذب، ج 3، (بیروت: دار الکتب العلمیه، چ 1، 1416ق).
    9. قصیر، فرج، القانون الجنائی العام، (تونس: مرکز النشر الجامعی، 2006).
    10. کاشانی، علاء‌الدین، بدائع الصنایع فی ترتیب الشرائع، ج 9، (بیروت: دار الکتب العلمیه، چ 2، 1424ق).
    11. محمد جمال، علی حسن، الجرائم المهدره لعصمه الدماء فی قانون الجرائم و العقوبات الیمنی، اطروحه للدکتوراه، (کوالالامپور: دانشگاه مالایا، 2009).

     

    1. محمود مصطفی، محمود، اصول قانون العقوبات فی الدول العربیه، (قاهره: دار النهضه العربیه، چ 1، 1970).
    2. مصطفی محمد، امین، قانون العقوبات القسم العام: نظریه الجریمه، (بیروت: منشورات الحلبی الحقوقیه، چ 1، 2010).
    3. نووی، أبوزکریا یحیی، روضه الطالبین و عمده المفتین، ج 10، (بیروت: المکتب الإسلامی، چ 3، 1412ق).
    4. یاووز الآقطوغانی، یونس وهبی، حرکه التجدید فی تقنین الفقه الإسلامی: مجلۀ الاحکام العدلیه و قوانین ملاقا الإسلامیه کمثال تجربی، (بیروت: دار الکتب العلمیه، چ 1، 2015).

    - مقالات

    1. مناجه، مخرص، «مبادی الجنائیات الإسلامیه و تطبیقها فى السیاق الإندونیسی»، Journal of Indonesian Islam، سال هفتم، ش 2 (2013).
    2. منیر، بدر، «القانون المعاصر و دوره فی الحفاظ علی المصطلحات العربیه الفقهیه فی أندونیسیا: قانون الجنایات الإسلامی فی آتشیه نموذجا»، اللغه العربیه ودورها فی تطبیق الشریعه الإسلامیه و تنمیه الثقافه الإنسانیه، ش 11 (2018).

    ج) انگلیسی

    1. Ali Mohamed, Ashgar Ali, “Implementation of Hudud (or limits ordained by Allah for serious crimes) in Malaysia”, International Journal of Humanities and Social Science, Vol. 2, No. 3 (2012).
    2. Cammack, Mark, “The Punishment of Islamic Sex Crimes in A Modern Legal System: The Islamic Qanun of Aceh, Indonesia”, Southwestern Law Review, vol. 45, Issue 3 (2016).
    3. Ismail, Faisal Bin Husen and Sulong, Jasni Bin, “The Development and Obstacles in Applying the Islamic Criminal Law in the State of Kelantan, Malaysia”, International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, Vol. 8, No. 4 (2018).
    4. Janin, Hunt and Kahlmeyer, André, Islamic Law: The Sharia from Muhammad's Time to the Present, (North Carolina: McFarland, 2015).
    5. Mabrur, Aharis and Muhammad, Rusjdi Ali and Din, Mohd (2017), “Hudud Conception in Islamic Criminal Canon of Aceh-Indonesia and Brunei Darussalam”, Kanun: Jurnal Ilmu Hukum, Vol. 19, No. 1 (2017).
    6. Marshall, H., “The Penal Code of the Somali Democratic Republic”, the International and Comparative Law Quarterly, Vol. 21, No. 1 (1972).
    7. Maxwell, Joseph Renner, “Modes of Legislation in the British Colonies: The Gambia”, Journal of Comparative Legislation and International Law, Vol. 1 (1897).
    8. Mohamad, Abdul Hamid, “Implementation of Hudud in Brunei: Differences between Brunei and Malaysia”, Islam and Civilisational Renewal, Vol. 5, No. 2 (2014).
    9. Phillips, Edward, “The Codification Enterprise: Principled Law Reform and the Indian Penal Code”, Jersey and Guernsey Law Review, Issue 2 (2017).
    10. Rachman, Taufik, Can the Indonesian criminal justice system be enhanced by replacing the mandatory prosecution system with a discretionary one, like that used in Australia?, the degree of Doctor of Philosophy, Melbourne: Victoria University, (2016).

     

    د) منابع الکترونیک

    29. “The Prospect of Alternative Sanctions in Indonesia, Muladi Universitas Diponegoro Semarang Indonesia”, (2017), Available at: <https://aic.gov.au/sites/default/files/publications/proceedings/downloads/12-muladi.pdf>. last visited on 7/19/ 2019.

     

    ﻫ) قوانین

    1. قوانین کیفری شرعی ایالتی مالزی، قابل دسترس در:

    <http://www.esyariah.gov.my/portal/page/portal/Portal%20E-Syariah%20BI/Portal%20E-Syariah%20Carian%20Bahan%20Rujukan/Portal%20E-Syariah%20Undang-Undang >. last visited on 7/19/ 2019, (Malaysia).

    1. قانون رقم 12 بشأن الجرائم و العقوبات (1994) یمن:

    Available at: <https://www.yemen-nic.info/db/laws_ye/detail.php?ID=11424>. last visited on 4/29/ 2019.

    1. The Syariah Penal Code Order (2013), Available at: <http://www.agc.gov.bn/AGC%20Images/LAWS/Gazette_PDF/2013/EN/s069.pdf>. last visited on 5/8/ 2019, (Brunei).

    33. Qanun Aceh Nomor 6 Hukum Jinayat (2014), Available at: < https://dsi.acehprov.go.id/wp-content/uploads/2017/02/Qanun-Aceh-Nomor-6-Tahun-2014-Tentang-Hukum-Jinayat.pdf >. last visited on 8/31/ 2019, (Indonesia).