تحلیلی بر حق تعلیق در فقه، حقوق ایران و حقوق جدید فرانسه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری حقوق خصوصی دانشگاه مونپلیه، فرانسه

2 استادیار دانشگاه تهران

چکیده

اقتضای روابط قراردادی بر اجرای تعهداتِ هریک از طرفین مبتنی شده است. با وجود این، گاهی متعهد بر حسب شرایطی از انجام این مهم امتناع می‌ورزد. سیاست قانون‌گذار در این وضعیت بر حفظ استحکام قرارداد استوار بوده، تاآنجا که مقدور است در بقای رابطۀ حقوقی می‌کوشد و راهکارهای متعددی را به این منظور پیش‌بینی کرده است. فقها عنوان حق حبس را در متون فقهی یکی از شیوه‌های الزام متعهد به تعهد به‌طور مبسوط تشریح کرده‌اند و قانون مدنی ایران احکام آن را بدون تصریح عنوان در موضوعات مختلف وضع کرده است. در مقابل، اصطلاح حق تعلیقِ اجرای تعهدات بر پایۀ ایراد بر عدم اجرای تعهد در حقوق کشورهای اروپایی به‌کار رفته و تأکید قانون‌گذار فرانسوی بر آن بوده که عدم اجرای تعهد باید اساسی باشد، اما در حقوق ایران مفهوم اساسی بودن عدم اجرای تعهدات تعریف نشده است. حق حبس، نهاد حقوقی خاص برگرفته از فقه امامیه است و تفاوت بنیادین با حق تعلیق دارد. نگارندگان این مقاله با روش تحلیلی- توصیفی و با استفاده از منابع معتبر فقهی، کتب حقوقی در قانون ایران و با توجه به اصلاحات اخیر حقوق فرانسه سعی بر تجزیه و تحلیل مفهوم حق تعلیق و ایراد عدم اجرای تعهدات و نیز ایجاد تمایز آن با حق حبس دارند.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع و مآخذ

    الف) فارسی

    - کتاب‌ها

    1. اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت 1، (تهران: انتشارات سمت، چ 26، 1398)، ص 113.
    2. امامی، سید حسن، حقوق مدنی، ج 1، (تهران: انتشارات اسلامیه، 1382).
    3. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، (تهران: انتشارات گنج دانش، چ 16، 1367).
    4. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، دائرة‌المعارف عمومی حقوق، ج 2، (تهران: گنج دانش، 1368).
    5. عراقی، سید عزت‌الله، حقوق کار، ج 1، (تهران: انتشارات سمت، چ 19، 1399).
    6. کاتوزیان، ناصر، نظریۀ عمومی تعهدات، (تهران: مؤسسۀ نشر یلدا، چ 1، 1376).
    7. کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، ج 4، (تهران: شرکت سهامی انتشار، 1383).
    8. شهیدی، مهدی، آثار تشکیل قراردادها و تعهدات، (تهران: نشر مجد، چ 1، 1383).

    - مقاله‌ها

    1. امینی، منصور؛ عابدیان، میرحسین؛ شاهنوش فروشانی، محمد عبدالصالح، «مبانی و قلمرو حق حبس در حقوق ایران و فقه امامیه و مقایسۀ آن با حقوق کامن‌لا، فرانسه و آلمان»، فصلنامۀ قضاوت، ش 86 (1395).
    2.  امینی، منصور و ابراهیمی، یحیی، «حسن‌نیت در قراردادها: از نظریه تا عمل؛ نگاهی به موضوع در نظام حقوقی کامن‌لا»، مجلۀ حقوق تطبیقی، ش 2 (1390).
    3. ذاکری‌نیا، حانیه و پارساپور، محمدباقر، «اقسام، احکام و آثار معاذیر عدم اجرای قرارداد، مطالعۀ تطبیقی در نظام حقوقی ایران، رومی ژرمنی، کامن‌لا و برخی اسناد بین‌المللی»، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، ش 2 (1394).
    4. صفایی، سید حسین، «قوۀ قاهره یا فورس ماژور (بررسی اجمالی در حقوق تطبیقی و حقوق بین‌الملل و قراردادهای بازرگانی بین‌المللی)»، مجلۀ حقوقی بین‌المللی، ش 3 (1364).
    5. طالب احمدی، حبیب و کاظمی نجف آبادی، عباس، «ضمانت اجرای احتمال نقض قرارداد در حقوق ایران و نظام حقوق عرفی»، مطالعات حقوقی شیراز، دورۀ 7، ش 4 (1394).

     

    1. گندم‌کار، رضاحسین، «بررسی تطبیقی ضمانت اجرای تخلف متعهد از انجام تعهد، مطالعه در حقوق ایران و نظام کامن‌لا و رومی ژرمن»، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دورۀ 4، ش 4 (1396).
    2. اصفهانی، محمدحسین، کتاب مکاسب، ج 6، (قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1425 ق).
    3.  اسکافی، ابن‌جنید، مجموعۀ فتاوی ابن جنید، (قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1416 ق).
    4. انصاری، حاج شیخ مرتضی، مکاسب، (تبریز: چاپ سنگی، 1275 ق).
    5. بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، ج 24، (قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه، 1405 ق).
    6. حسینی مراغی، سید میر عبدالفتاح، العناوین، (قم: نشر اسلامی، 1425 ق).
    7.  حلی، حسن‌بن یوسف‌بن مطهر، تذکره الفقهاء، ج 11، (قم: مؤسسۀ آل البیت، چ 1، 1390 ق).
    8. خراسانی (آخوند)، محمد‌کاظم بن حسین، حاشیه المکاسب، (تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چ 1، 1406 ق).
    9. طباطبایی،  علی‌بن محمد، ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل، ج 1، (قم: مؤسسۀ آل البیت، چ 1، 1814 م).
    10. نجفی (صاحب جواهر)، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الإسلام، تحقیق و تصحیح عباس قوچانی علی آخوندی، ج 31، (بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1404 ق).
    11. مقدس اردبیلی، احمد‌بن محمد، مجمع الفائدی و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، ج 31، (قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیه، 1403 ق).
    12. موسوی، شریف مرتضی علی‌بن حسین، الانتصار فی انفرادات الامامیه، (قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی، 1415 ق).
    13. موسوی خمینی، سید روح‌الله، کتاب البیع، (تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1421 ق).

    ب) عربی

    ج) فرانسوی

    - Ouvrages

    27. Bénabent, Alain, Droit civil, Les obligations, (Paris: Montchrestien, 16 e éd., 2017).

    28. Bufnoir, Claude et Challamel, Julle, Code civil allemand, (Paris: LGDJ, 1923).

    29. Carbonnier, Jean, Droit civil, Les biens, Les obligations, T. 2, (Paris: PUF, 1 édition, 2004).

    30. Fages, Bertrand, Droit des obligations, (Paris: LGDJ-LEXTENSO, 6e éd, 2016).

    31. Ghestin, Jacques, Jamin, Christophe et Billiau, Marc, Traité de droit civil, Les effets du contrat, (Paris: LGDJ, 3e éd, 2001).

    32. Henri, Léon, Mazeaud, Jean et Chabas, François, Leçons de droit civil, théorie générale, (Paris: Montchrestien, 9e éd, 1998).

    33. Larroumet, Christian, Droit civil, Les obligations, Le contrat, (2e partie), Effets, t. III, (Paris: Economica, 6e éd, 2007).

    34. Laithier, Yves-Marie, Étude comparative des sanctions de l’inexécution du contrat, (Paris: LGDJ, 1 édition, 2014).

    35. Mazeaud, Denis, La réforme du droit des contrats: du projet a l’ordonnance, coll. "Thèmes et commentaires, (Paris: Association H. Capitant-Dalloz, 1 édition, 2016).

    36. Mousseron, Jean-Marc, Seube, Jean-Baptiste et Raynard, Jacques, Technique contractuelle, (Paris: Levallois, Francis Lefebvre. 3e éd, 2005).

    37. Planiol, Marcel et George, Ripert, Traité pratique de droit civil français, t. 6, (Paris: LGDJ, 2 e éd, 1952).

    38. Tallon, Denis, Les remèdes : le droit français, in Le contrat aujourd’hui: comparaisons franco-anglaises, (Paris: LGDJ, 1987).

    1. 39.  Tranchant, Laetitia, Égéa, Vincent, Droit des obligations 2021, (Paris: Mémento, 24e édition, 2020).

    40. Wang Liming et Cui Jianyuan, La nouvelle théorie du droit des contrats: partie générale, (Maison édition Zhongguo zhengfa daxue, 2e éd., Paris: 2000).

    - Articles

    41. Delebecque, Philippe, “L'articulation et l'aménagement des sanctions de l'inexécution”, Dr. et patr, N 259, (2016).

    42. Guerin Sylvia et Genty Nicolas, “L’exception d’inexcution et les differentes formes de resolution du contrat”, AJC, N 1, (2017).

    43. Mekki, Mostapha, “les remèdes a l’inexécution dans le projet d’ordonnance portant réforme du droit des obligations”, Gaz. Pal, N 120, (2015).

    - Theses

    44. Garreau, Christophe, La notion de suspension du contrat, (Thèse de l’Université de Lille, 2003).

    45. Pellé, Sébastien, La notion d'interdépendance contractuelle. Contribution à l'étude des ensembles de contrats, (université de paris 2, Dalloz thèse, 2007).

    46. Saad, Nabil, La suspension dans l’exécution du contrat, essai d’une théorie générale: Etude comparée en droit civil français et droit droit civil égyptien, (Doctorat d’État, Université de Dijon, 1980).