پشتوانه‌های حقوقی مصونیت دولت در طرح دعوای ایران علیه امریکا نزد دیوان بین‌المللی دادگستری

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان

2 استادیار حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان

چکیده

حق مصونیت دولت در حقوق بین‌الملل عرفی، حقی مسلم و تثبیت‌شده است که از اصل برابری دولت‌های مستقل نشئت گرفته که خود یکی از اساسی‌ترین اصول نظم حقوقی جهانی است. با وجود شناسایی اصل مصونیت دولت در عرف بین‌الملل، کنوانسیون‌های بین‌المللی و منطقه‌ای و نیز قوانین داخلی کشورها، دولت امریکا با تصویب قانون مصونیت 1996 و اصلاحیه‌های بعدی آن در قالب استثنای تروریسم و شبه‌جرم، زمینۀ طرح دعوی را علیه دولت‌های به‌اصطلاح حامی تروریسم فراهم کرد. مصادرۀ دو میلیارد دلار از اموال ایران از سوی دیوان عالی امریکا در رأی 20 آوریل 2016، نقض مصونیت دولت ایران را به‌همراه داشته و چالش‌های حقوقی زیادی را به‌وجود آورده است. این پژوهش سعی دارد مبانی حقوقی دفاع از مصونیت دولت ایران را با استناد به قواعد حقوق بین‌الملل و رویۀ‌ دیوان بین‌المللی ‌دادگستری مورد بررسی قرار دهد. نتایج نشان می‌دهد شناسایی استثنای تروریسم به‌عنوان مبنایی برای نقض مصونیت دولت ایران از سوی محاکم امریکا با اصل برابری و استقلال دولت‌ها به‌‌عنوان اصولِ مبنایی حقوق بین‌الملل، مغایرت دارد. همچنین عملکرد امریکا نقض آشکار مادۀ دو منشور ملل متحد است و با مادۀ 38 اساسنامۀ دیوان بین‌المللی دادگستری و رأی مورخ 3 فوریه 2012 دیوان، رویۀ بین‌المللی و رویۀ دیوان اروپایی حقوق‌ بشر و کنوانسیون 2004 سازمان ملل متحد دربارۀ مصونیت قضایی دولت‌ها و اموالشان در تعارض است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. الف) فارسی

    1. تدینی، عباس و کازرونی، سید مصطفی، «بررسی تطبیقی قوانین مصونیت دولت جمهوری اسلامی ایران با ایالات متحدۀ امریکا با توجه به دستبرد 2 میلیارد دلاری ایالات متحده بر اموال ایران»، مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ 7، ش 2 (1395).
    2. حبیبی مجنده، محمد؛ حسینی ‌آزاد، سید علی؛ رحیمی‌ خویی، الناز، «نقد عملکرد ایالات متحدۀ امریکا در نقض مصونیت قضایی دولت‌ها در آیینۀ حقوق بین‌الملل و رأی 2012 دیوان بین‌المللی دادگستری»، مجلۀ حقوقی بین‌المللی، ش 51 (1393).
    3. خضری، سید مرتضی، «معیار انتساب اعمال اشخاص خصوصی به دولت در دعاوی ضدتروریسم ایالات متحده»، مجلۀ تحقیقات حقوقی، ش 4 (1390).
    4. رمضانی قوام‌آبادی، محمدحسین؛ فرخی، رحمت‌اله؛ جوادی‌ شریفی، شریف، «مصونیت قضایی دولت خارجی در دادگاه‌های ملی با عنایت به رأی دیوان در قضیۀ مصونیت صلاحیتی دولت»، مجلۀ حقوقی بین‌المللی، نشریۀ مرکز امور حقوقی بین‌المللی ریاست جمهوری، دورۀ 30، ش 48 (1392).
    5. سیفی، سید جمال؛ عبداللهی، محسن؛ ملکی‌زاده، امیرحسین، «قابلیت انتساب مسئولیت در رویۀ دیوان بین‌المللی دادگستری در پرتو قضیۀ ژنوساید (بوسنی ‌هرزگوین علیه صربستان و مونته‌نگرو)»، تحقیقات حقوقی، ش 5 (1390).
    6. عبداللهی، محسن و نصیری محلاتی، ژوبین، «گزارشی از آخرین تحولات نقض مصونیت ایران در دادگاه‌های ایالات متحده»، سالنامۀایرانیحقوقبین‌المللوتطبیقی، ش 3 (1386).
    7. عبداللهی، محسن و شافع، میرشهبیز (1386)، مصونیت قضـایی دولـت در حقـوق بـین‌الملـل، (تهران: نشر معاونـت پژوهش، تدوین و تنقیح قوانین و مقررات ریاست جمهوری، چ 2، 1386).
    8. عزیزی، ستار، «تعامل مصونیت دولت‌ها و قواعد آمره در پرتو رأی مصونیت صلاحیتی 2012»، فصلنامۀ حقوق، مجلۀ دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دورۀ 43، ش 3 (1392).
    9. فروغی، فضل‌الله و عباسی، مراد، «نقض مصونیت قضایی و اجرایی دولت‌ها و اموالشان (مطالعۀ موردی مصادرۀ دارایی جمهوری اسلامی ایران توسط ایالات متحدۀ آمریکا)»، دورۀ 11، ش 1 (1398).
    10. فهیم‌ دانش، علی، «ملاحظاتی بر استثناپذیر بودن قاعدۀ مصونیت دولتی در حقوق بین‌الملل معاصر»، فصلنامۀ قضاوت، ش 88 (1395).
    11. موسوی، سید علی، «کنوانسیون ملل متحد دربارۀ مصونیت قضایی دولت‌ها و اموال آنها»، فصلنامۀ سیاست خارجی، دورۀ 20، ش 4 (1385).
    12. نواری، علی، «مصونیت قضایی دولت و نقض حقوق‌ بشر در پرتو عملکرد دولت‌ها، رویه قضایی و دکترین»، فصلنامۀ سیاست خارجی، دورۀ 25، ش 4 (1390).

    ب) انگلیسی

    1. Akande, Dapo, “International Law Immunities and the International Criminal Court”, American Journal of International Law, Vol. 98, No. 3 (2004).
    2. Alebeek, Rosanne van, the Immunities of States and Their Officials in International CriminalLaw and International Human Rights Law, (Oxford Monographs in International Law, 2008).
    3. Bakentas, Ilias and Susan, Nash, International Criminal Law, (London: Cavendish, 2003)
    4. Bankas, Ernest k, the State ImmunityControversy in International law, (United Kingdom: Lightning Source UK Ltd, 2005).
    5. Bates, Ed, “State Immunity for Torture”, Human Rights Law Review, Vol. 7, Issue 4 (2007).
    6. Bianchi, Andrea, “Denying State Immunity to Violators of Human Rights”, Austrian Journal of Public International Law, Vol. 46 (1994).
    7. Caplan, Lee M, “State Immunity, Human Rights and Jus Cogens”, American Journal of International Law, Vol. 97, No. 4 (2003).
    8. Cassese, Antonio, International Law, (Great Britain: Oxford University Press, 2005).
    9. Crawford, James, Brownlie's Principles of Public International Law, (Oxford University Press, 2012).
    10. Crowell and Moring, the Foreign Sovereign Immunities Act; 2010 Year in Review, (Law and Business Review of the Americas Publication, 2011).
    11. Dickinson, Anderew, Rae Lindsay & James, P. Loonam, State Immunity: Selected Materials and commentary, (Oxford University Press, 2005).
    12. Elsea, Jennifer K, Suits againstTerrorist States by Victims ofTerrorism, CRS Report for Congress, Order Code 31258, 2008 (Review at 10/5/2010, Congressional Research Service)
    13. Fang, v. Jiang, “High Court”, International Legal Review, Vol. 141 (2007).
    14. Fox Hazel, “State Immunity and the International Crime of Torture”, Eur. Hum. Rts. L. Rev., Vol. 142 (2006).
    15. Fox, Hazel, the Law of State Immunity, (Oxford University Press, 2nd Ed, 2008)
    16. Fox, Hazel and Webb, Philippa, the Law of State Immunity, (Oxford University Press, 2013).
    17. Gattini, Andrea, “the Right of War Crime Victim to Compensation before National Court”, J. Intl. Crim. Just., Vol. 3, No. 1 (2005).
    18. Giegerich, Thomas, Do Damages Claims Arising from Jus Cogens Violations Override State Immunity from the Jurisdiction of Foreign Courts, (Christian Tomuschat & Jean-Marc Thouvenin eds., International Law E-Books Online, 2006)
    19. Granne, Michel A, “Defining Organ of a Foreign State Under the Foreign Sovereign Immunities, Act of 1976”, UC DAVIS, Vol. 42, No. 1 (2008).
    20. Gryta, Anneliese, “A Herculen Task for Judge Hercules: Analytical Avoidance in Iran V. Elahi review 12/11/2010”, Akron Law Review, Vol. 41 (2008).
    21. James, Cooper-Hill, the Law of Sovereign Immunity and Terrorism, (USA: Oxford University Press, 2006).
    22. Karagiannakis, Magdalini, “State Immunity and Fundamental Human Rights”, Leiden Journal of International Law, Vol. 11, Issue 1 (1998).
    23. Kim, Jeewon, “Making State Sponsors of Terrorism Pay: A Separation of Powers Discourse under the Foreign Sovereign Immunities Act”, Berkeley Journal of International Law, Vol. 22, Issue 3 (2004).
    24. Kittrie, Orde F, Law fare: Law as a Weapon of War, (Oxford University Press, 2016).
    25. Lip, D Guy and Amin Omar, S, Litigation against Foreign States in theUnited States Courts: An Overview of theAmerican Foreign Sovereign ImmunitiesAct, review 8/1/2011.
    26. McGregor, L, “Questioning the Impact of the UN Convention on State Immunity on the Evolving Relationship between State Immunity and Jus Cogens Norms under International Law”, International and Comparative Law Quarterly, Vol. 50 (2006).
    27. Murphy, Sean D., United States Practice in International Law: 1999–2001, Vol. 1, (Cambridge University Press, 2003).
    28. Norton Moore, John, Foreign Affairs Litigation in United States Courts, (Martinus Nijhoff Publishers, 2013).
    29. Novogrodsky, Noah Benjamin, “Immunity for torture: Lessons from Bouzari v. Iran”, The European Journal of Human Rights, Vol. 18, No. 5 (2008).
    30. Orakhelashvili Alexander, “State Immunity and Hierarchy of Norms: Why the House of Lords Git it Wrong”, The European Journal of Human Rights, Vol. 18, No. 5 (2008).
    31. Portnoy, Aryeh and others, the Foreign Sovereign Immunities Act2008 Year in Review, (review 12/1/2011, Crowell & Moring LLP, 2008).
    32. Reece, Thomas and Small, “Human Rights versus State Immunity: Is There Immunity from Civil Liability for Torture”, Netherlands International Law Review, Vol. 50 (2003).
    33. Reisman, Michael and Hakimi, Monica, “Hugo black lecture: illusion and reallity in the compensation of victims of international terrorism”, Alabama Law Review, Vol. 54, No. 2 (2003).
    34. Tavassoli Naini, Manuchehr, Immunité Juridictionnelle Des Etats, (Éditions Universitaires Européennes, 2016).
    35. Tomuschat, Christian and Marc, Thouvenin, the Fundemental Rules of the International Legal Order Jus Cogens and Obligations Erga Omnes, (Martinus Nijhoff Publishers, 2006).
    36. Tomuschat, Christian, “Note on Kadi v. Council and Commission (CFI)”, Common Market Law Review, Vol. 43 (2006).
    37. Tomuschat, Christian, “the International Law of State Immunity and Its Development by National Institutions”, Vanderbilt Journal of Transnational Law, Vol. 44, No. 4 (2011).
    38. Young, Iris Marion, Responsibility for Justice, (Oxford University Press, 2011).
    39. Zimmermann, Andreas, “Sovereign Immunity and Violations of International Jus Cogens- Some Critical Remarks”, Michigan Journal of International Law, Vol. 16 (1995).

    ج) اسناد

    1. Death Penalty Act of 1996. Pub. L. No. 104-132, §221(a) (1) (C), 110 Stat. 1214, 1241.
    2. Draft Articles on Jurisdictional Immunities of States and Their Property with Commentaries, Yearbook of the International Law Commission, 1991, vol. II, Part Two.
    3. European Convention on State Immunity, Basle, 1972.
    4. Flatow Amendment, Pub. L. No. 104-208, § 589, 110 Stat. 3009-172 (1996) (codified at 28 U.S.C. § 1605 (Supp. 2002).
    5. National Defense Authorization Act for Fiscal Year 2008.
    6. The United Nations Convention on Jurisdictional Immunities of States and their Property (2004), open for signature Jan. 17, 2005, reprinted in 44 ILM 803 (2005).
    7. The U.S. Foreign Sovereign Immunities Act of 1976 (FSIA) codified at Title 28, §§ 1330, 1332, 1391(f), 1441(d), and 1602-1611 of the United States Code, sec. 1603.
    8. United Kingdom State Immunity Act of 1978.
    9. Yearbook of the International Law Commission, 1999, Vol. II (2), pp.171-172 (Available at:

    <http://legal.un.org/docs/?path=../ilc/publications/yearbooks/english/ilc_1999_v2_p2.pdf&lang=EFSRAC>.

    د) آرا و قضایا

    1. Al-Adsani v. United Kingdom, Application No. 35763/97, Judgment of 21 November 2001, ECHR Reports 2001-XI, p. 101, para. 61; ILR, Vol. 123, p. 24; Available at:

    <http://www.unhcr.org/refworld/country,,ECHR,,KWT,4562d8cf2,3fe6c7b54,0.html>

    1. Bouzari v. Islamic Republic of Iran, Court of Appeal of Ontario, (2004) Dominion Law Reports (DLR) 4th Series, Vol. 243.
    2. Case of Jones & Others v. The UK, Judgment, 14 January 2014.
    3. ICJ Reports, 1985, Continental Shelf (Libyan Arab Jamahiriya/Malta) Judgment.
    4. ICJ Reports, 1986, Case Concerning Military and Paramilitary Activities in and against Nicaragua.
    5. ICJ Reports, 2001, Germany v. United States of America (LaGrand) Judgment.
    6. ICJ Reports, 2002, Arrest Warrant (Democratic Republic of Congo v. Belgium).
    7. ICJ Reports, 2004, Mexico v. United States of America (Avena and Other Mexican Nationals) Judgment.
    8. Jurisdictional Immunities of the State (Germany v. Italy: Greece Intervening), Judgment of 3 February 2012; Available here: <http://www.icjcij.org/docket/files/143/16883.pdf>
    9. North Sea Continental Shelf (Federal Republic of Germany/Denmark; Federal Republic of Germany/Netherlands), Judgment, I.C.J. Reports, 1969.
    10. Roeder v. Islamic Republic of Iran, No. 08-CV-487-RCL (D.D.C.), Dk. #1 (Complaint filed Mar. 21, 2008)
    11. The Schooner Exchange v. McFadden, Supreme Court of United States, 1812. 11 U.S. (7 Cranach) 116, 3L. Ed. 287.
    12. United Kingdom (Jones v. Saudi Arabia, House of Lords [2007] 1 Appeal Cases (AC) 270; ILR, vol. 129; allegations of torture).
    13. Verlinden v. Central Bank of Nigeria, 461 U.S. 480, 488.
مطالعات حقوق تطبیقی معاصر
دوره 11، شماره 20
فروردین 1399
صفحه 195-227

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار