تحلیل دعاوی مستثنی‌شده از قلمرو کنوانسیون سنگاپور 2019 با مطالعۀ تطبیقی در حقوق ایران و فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

جدیدترین سند بین‌المللی لازم‌الاجرا در خصوص حل و فصل اختلافات، کنوانسیون سنگاپور است. این کنوانسیون با اعطای وصف لازم‌الاجرا به سازش‌نامه‌های ناشی از فرایند میانجی‌گری، به‌دنبال ارتقای سازش در میان سایر روش‌های حل و فصل اختلافات است. الحاق ایران به این کنوانسیون نقش مؤثری در رواج بیشتر میانجی‌‌گری در دعاوی تجاری خواهد داشت. درصورتی که سازش‌نامه‌ای در قلمرو کنوانسیون سنگاپور قرار گیرد، در کشورهای عضو دارای وصف لازم‌الاجرا خواهد بود. در مقابل، در بند 3 مادۀ 1 معاهدۀ یادشده، سازش‌نامه‌هایی از شمول کنوانسیون استثنا شده‌اند. بخشی از این موارد به دلیل موضوع دعوا از محدودۀ اعمال کنوانسیون مستثنی شده که عبارت‌اند از: سازش‌نامه‌های مربوط به حقوق مصرف‌کننده، حقوق خانواده، حقوق ارث یا حقوق کار. وضعیت حقوقی و شرایط اعمال موارد پیش‌گفته از جهت تأثیر در بهره‌ بردن یک سازش‌نامه از حمایت اجرایی کنوانسیون سنگاپور شایسته بررسی و تدقیق است. این پژوهش ضمن تحلیل موضع حقوق ایران و فقه امامیه در خصوص دعاوی یادشده، به این نتیجه دست یافته است که رویکرد کنوانسیون سنگاپور نسبت به مستثنی نمودن دعاوی مربوط به حقوق خانواده و حقوق ارث قابل دفاع است، زیرا این‌گونه دعاوی در معرض قواعد بسیار متباعد و متفاوت نظام‌های حقوقی قرار داشته، لزوم حصول اجماع میان تمامی کشورهای عضو اقتضا دارد دعاوی یادشده در محدوۀ اعمال این کنوانسیون قرار نگیرند. اما در مقابل، جهت‌گیری معاهدۀ یادشده در مستثنی نمودن دعاوی مصرف‌کننده و کار، از آن جهت که سرانجام به زیان مصرف‌کننده و کارگر منجر می‌شود، چندان قابل دفاع نیست.

کلیدواژه‌ها


  1. الف) فارسی

    - کتاب‌ها

    1. آزادی، محمدرضا، حقوق کاربردی مصرف‌کننده، (تهران: انتشارات مجد، چ 1، 1391).
    2. الماسی، نجادعلی، حقوق بین‌الملل خصوصی، (تهران: نشر میزان، چ 13، 1393).
    3. براتی‌نیا، محمد، دیدگاه‌های نو در حقوق کار، (تهران: انتشارات فکرسازان، چ 1، 1382).
    4. داراب‌پور، مهراب، تفسیری بر حقوق بیع بین‌الملل کنوانسیون 1980 وین، ج 1، (تهران: انتشارات گنج دانش، چ 2، 1391).
    5. رفیعی، احمد، حل اختلاف کار در نظام حقوقی ایران در پرتو اصول دادرسی منصفانه، پایان‌نامۀ دکتری رشتۀ حقوق عمومی دانشگاه شهید بهشتی تهران، 1390.
    6. رفیعی، احمد، حقوق کار، (تهران: انتشارات فکرسازان، چ 2، 1395).
    7. رفیعی، احمد، قانون کار در نظم حقوقی کنونی، (تهران: مؤسسۀ فرهنگی انتشاراتی نگاه بینه، چ 1، 1393).
    8. رنجبری، ابوالفضل، حقوق کار، (تهران: انتشارات مجد، چ 9، 1388).
    9. شعاریان، ابراهیم و رحیمی، فرشاد، حقوق بیع بینالملل، (تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، چ 1،1393).
    10. شهیدی، مهدی، ارث، (تهران: انتشارات مجد، چ 6،1390).
    11. صفایی، سیدحسین؛ کاظمی، محمد؛ عادل، مرتضی؛ میرزانژاد، اکبر؛ حقوق بیع بین‌المللی بررسی کنوانسیون بیع بین‌المللی 1980، با مطالعۀ تطبیقی در حقوق ایران، فرانسه، انگلیس و ایالات متحدۀ امریکا، (تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چ 4، 1392).
    12. عراقی، عزت‌الله، حقوق بین‌المللی کار، (تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چ 1، 1367).
    13. عراقی، عزت‌الله، حقوق کار، ج 1، (تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، چ 8، 1387).
    14. عمید زنجانی، عباسعلی، قواعد فقه بخش حقوق خصوصی، ج 1، (تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت)، چ 1، 1386).
    15. قربان‌وند، محمدباقر، تفسیر قضایی و نقد قانون حمایت خانواده (مصوب 1391)، (تهران: انتشارات مجد، چ 1، 1393).
    16. کاتوزیان، ناصر، مسئولیت ناشی از عیب تولید، (تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چ 1، 1381)، محقق داماد، سید مصطفی، تحلیل فقهی حقوق خانواده نکاح و انحلال آن، (تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، چ 16، 1386).
    17. نایب‌زاده، اکبر، فقه تطبیقی ارث و وصیت شرح ترجمه و حل مسائل از کتاب الخلاف شیخ طوسی، (قزوین: انتشارات طه، چ 1، 1383).

    - مقالات

    1. ابدی، سعیدرضا و ادریسیان، حامد، «مطالعه‌ای تطبیقی در ساختار و نظام دادرسی کار ایران و برخی کشورهای اروپایی»، مجلۀ مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ 7، ش 2 (1395)، صص 385 تا 403.
    2. السان، مصطفی؛ نجفی‌زاده، لیلا؛ جلیلی آذر، مسعود، «بررسی موردی مقررات قانون حمایت از خانواده بر مبنای اصول و قواعد آیین دادرسی مدنی»، فصلنامۀ تحقیقات حقوقی، ش 83 (1397)، صص 137-158،.
    3. باقرزاده، احد، «ضرورت رویکرد نظری حقوق مصرف‌کننده به حقوق بشر»، مجلۀ حقوقی دادگستری، ش 46 (1383)، صص 145- 172.
    4. خالقیان، جواد؛ نوری، الهه؛ محمدی، امید، «بررسی امکان تداخل صلاحیت ذاتی دادگاه خانواده با مراجع دیگر»، فصلنامۀ شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، سال هجدهم، ش 72 (1395)، صص 57-80.
    5. داراب‌پور، مهراب، «بررسی ماهوی حقوق مصرف‌کنندگان در حقوق انگلستان و ضرورت اصلاح کاستی‌های حمایتی از آنان در حقوق ایران»، فصلنامۀ تحقیقات حقوق، ش 48 (1387)، صص 9- 63.
    6. رهنمون، رئوف و شیخ‌الاسلامی، اسعد، «حمایت از حقوق مصرف‌کننده و قلمرو آن در فقه شافعیان و امامیه»، مجلۀ فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال چهل و چهارم، ش 1 (1390)، صص 77-97.
    7. طاهری، آزاده سادات (1394)، «بی‌اعتباری سازش بدون آگاهی کارگر از حقوق خود»، فصلنامۀ رأی مطالعات آرای قضایی، ش 11 (1394)، صص 97-103.
    8. فرهادی، مریم، «نقد و بررسی تطبیقی قوانین حمایت از مصرف‌کننده با حقوق کشور فرانسه»، مجلۀ دانشکدۀ علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان، ش 4 (1387)، صص 201-224.
    9. محمدیان نعمت‌سرا، عیسی، حقوق بینالملل خصوصی ارث در حقوق ایران، کنوانسیون 1989 لاهه و اتحادیۀ اروپا، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ حقوق بین‌الملل دانشگاه گیلان، 1394.
    10. یوسف‌زاده، احمد و باریکلو، علیرضا، «نقش دعاوی گروهی در حمایت از مصرف‌کننده»، دوفصلنامۀ دانشنامۀ حقوق اقتصادی، دورۀ جدید، سال بیست و چهارم، ش 11 (1396)، صص 1-24.

    ب) عربی

    1. ابن‌منظور، ابوالفضل، لسان العرب، ج 11، (بیروت: دار الفکر للطباعه والنشر و التوزیع، چ 3، 1383)
    2. بخاری، محمدبن اسماعیل، صحیح البخاری، (بیروت: دارالفکر، چ 1، 1401 ق).
    3. الجبلی العاملی، زین‌الدین (شهید ثانی)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج 2، (قم: انتشارات دارالتفسیر، چ 12، 1391).
    4. حرعاملی، محمدبن حسن،وسائل الشیعه الی التحصیل الشریعه، ج 18، (بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، چ 1، 1372).
    5. حرعاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعه الی التحصیل الشریعه، ج 5، (بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، چ 1، 1372).
    6. حر عاملی، محمدبن حسن، وسائل‌الشیعه الی التحصیل الشریعه، ج 4، (بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، چ 1، 1372).
    7. حلی، ابوالقاسم نجم‌الدین جعفربن حسن (محقق حلی)، شرایع السلام فی مسایل الحلال و الحرام، (قم: انتشارات اسماعیلیان، چ 1، 1409 ق).
    8. حلی، حسن‌بن یوسف (علامه حلی)، قواعد الاحکام، (قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی، چ 1، 1418 ق).
    9. حسینی روحانی، سید محمدصادق، منهاج الفقاهة، (قم: چاپخانۀ یاران العلمیة سپهر، چ 1، 1418 ق).
    10. زرقاء، مصطفی، المدخل الفقهی العام، (دمشق: چاپ خانۀ الفباء الادیب، چ 1، 1967 م).
    11. صدوق، محمدبن علی، من لایحضره الفقیه، (قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیه، چ 1، 1404 ق).
    12. عاملی (شهید اول)، محمد، اللمعة الدمشقیة، (قم: دارالفکر، 1411 ق).
    13. موسوی خمینی، سید روح‌الله، الرسائل، ج 2، چ 3، (قم: مؤسسۀ اسماعیلیان، چ 1، 1410 ق).
    14. نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج 29، (بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، چ 1، 1430 ق).
    15. نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، (بیروت: مؤسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، چ 1، 1408 ق).

     

    ج) انگلیسی

    1. Alexander, Nadja, “Ten Trends in International Mediation”, SingaporeAcademy of Law Journal, V. 31, (2019).
    2. Brand, R. A, “Party autonomy and access to justice in the uncitral online dispute resolution project”, Loyola University Chicago International Law Review, 10(A), 11-36, (2012).
    3. Lo, Chang-fa, “Desirability of a New International Legal Framework for Cross-Border Enforcement of Certain Mediated Settlement Agreements”, Contemporary Asia Arbitration Journal, Vol. 7 No 1, (2014).
    4. Lo, Chang-fa and Jo-Mei M, Winnie, “Draft Convention on Cross-Border Enforcement of International Mediated Settlement Agreements”, Contemporary Asia Arbitration Journal, Vol. 7 No 1, (2014).
    5. Nagy, C. I, “What Functions May Party Autonomy Have in International Family and Succession Law? An EU Perspective”, Nederland’s International Privaatrecht (NIPR), Vol. 30, No. 4, pp. 576-586, (2012).
    6. Schnabel, Timothy, “The singapore convention on mediation: framework for the cross-border recognition and enforcement of mediated settlements”, Pepperdine Dispute Resolution Law Journal, 19(A), pp.1-60, (2019).
    7. Uncitral, “Audio Recordings: Working Group HI (Arbitration and Conciliation), 63rd Session”, Available at: <https://icms.unov. org/CarbonWeb/public/uncitral/speakerslog/dfe74c4l-404d-4cd9-ad3e- 8ab8834a3dcc, Accessed at 2019/11/22>, (2015).
    8. Uncitral, “Audio Recordings: Working Group HI (Dispute Settlement), 65th Session”, Sept. 16, 2016, available at: <https://icms.unov.org/CarbonWeb/public/uncitral/speakerslog/aa875fca-el3c-49db-83f7- 820bbe6dfe74, Accessed at 2019/11/22>, (2016).
    9. Uncitral, “Audio Recordings: Working GroupI (Arbitration and Conciliation), 64th Session”, Feb. 2, 2016, available at:<https://icms. unov. org/CarbonWeb/public/uncitral/speakerslog /16f54Ola-84d4-407a-a63b- 06511666b2d9, Accessed at 2019/11/22>, (2016).
    10. Vanišová, Veronika, “Current Issues in International Commercial Mediation: Short Note on the Nature of Agreement Resulting from Mediation in the light of the Singapore Convention”, Charles University In Prague Faculty Of Law, Prague Law Working Paper Series, Available at: <https://ssrn. com/abstract=3413560, Accessed at 2019/11/22>, (2019).
    11. Žukauskaitė, Miglė, “Enforcement of Mediated Settlement Agreements”, Vilnius University Press, Vol. 111, pp. 205–217, (2019).