کاوشی در سازگاری اعلامیۀ اسلامی با اعلامیۀ جهانی حقوق بشر بر پایۀ دکترین حاشیۀ تفسیر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه قم

2 دانشجوی دکتری دانشگاه قم

چکیده

حقوق بشر از زمان تصویب اعلامیۀ جهانی در سال 1948م، مسیر جهان‌شمولی را درپیش گرفت و در میان رویکردهای مبتنی بر تنوع فرهنگی، اعلامیۀ وین در سال 1993م به‌صراحت مهر تأییدی بر جهان‌شمول بودن آن زد. صدور اعلامیۀ حقوق بشر واکنش‌های متفاوتی را در میان متفکران اسلامی موجب شد. گروهی بر این باور بودند که مفاد این اعلامیه منطبق با متون و منابع اسلامی است، دسته‌ای دیگر در طیف مقابل از نگاه شریعت اسلامی در مقام انتقاد برآمدند، و گروهی در میانۀ این طیف، جمع بین آموزه‌های اسلامی و مفاد اعلامیه را تحت شرایطی امکان‌پذیر دانستند. در میان گروه سوم، عده‌ای بر آن‌اند که با بازخوانی متون دینی می‌توان به سازگاری میان اسلام و حقوق بشر دست یافت به‌گونه‌ای که قرائت اسلامی از حقوق بشر به‌عنوان حاشیۀ تفسیر قابل پذیرش باشد. در این نوشتار، پذیرش اعلامیۀ حقوق بشر در اسلام به‌عنوان حاشیۀ تفسیر اعلامیۀ جهانی حقوق بشر مورد بررسی قرار می‌گیرد. بررسی‌های به‌عمل آمده در این نوشتار حاکی از آن است که گزارۀ پیش‌گفته نمی‌تواند درست باشد؛ از یک سو به‌رغم اشتراکات فراوان از نگاه بنیادی تبایناتی وجود دارد و از سوی دیگر، میان اعلامیۀ اسلامی و اعلامیۀ جهانی هیچ سلسله‌مراتبی حاکم نیست.

کلیدواژه‌ها


  1. بازرگان، مهدی (1380)، «آزادی بشریت و مبنای وظایف مدنی»، م. بسته‌نگار، (ویراستار)، حقوق بشر از منظر اندیشمندان، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  2. جعفری، محمدتقی (1390)، حقوق جهانی بشر، تهران: مؤسسۀ تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
  3. ‌سیدفاطمی، سید محمدقاری (1382)، حقوق بشر در جهان معاصر: جستارهایی تحلیلی از حق‌ها و آزادی‌ها، تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
  4. عمید زنجانی، عباسعلی (1388)،مبانی حقوق بشر در اسلام و دنیای معاصر، تهران: مجد.
  5. فالی، نریمان (1377)، «جهانشمولی حقوق بشر»، شریفی طرازکوهی، حسین (گردآوری)، حقوق بشر در پرتو تحولات بین‌المللی، تهران: نشر دادگستر.

- مقاله‌ها

  1. بی‌نام (1384)، «اندیشمندان اسلامی و اعلامیۀ حقوق بشر»، مجلۀ حوزه، شمارۀ 128 و 129.
  2. جاوید، محمدجواد و مکرمی قرطاول، یاسر (1391)، «نقش کشورهای اسلامی در تدوین و تصویب اسناد جهانی حقوق بشر»، مطالعات حقوق بشر اسلامی، شمارۀ 1.
  3. دانش‌پژوه، مصطفی (1390)، «حقوقبشراسلامی،امتناعیاضرورت»، معرفت حقوقی، شمارۀ 2.
  4. شریفی طرازکوهی، حسین و مبینی، جواد (1393)، «دکترین حاشیه مجاز تفسیر در رویه دادگاه اروپایی حقوق بشر»، پژوهش حقوق عمومی، شمارۀ 33.
  5. مودودی، ابوالاعلی (1389)، «حقوق بشر در اسلام»،حسینی الموسوی، سید مجتبی (مترجم)، فروغ وحدت، شمارۀ 21.

ب) انگلیسی

- Books

  1. Baehr, Peter (2016), Human Rights: Universality in Practice, Palgrave Macmillan.
  2. Cruft, R., Liao, S. M., & Renzo, M. (2015), Philosophical Foundations of Human Rights, Oxford University Press.
  3. Donnelly, J., (2013), Universal Human Rights in Theory and Practice, Cornell University Press.
  4. Hashimoto, H. (2004), The Prospects for a Regional Human Rights Mechanism in East Asia, Routledge.
  5. Kingsbury, D., & Avonius, L. (2008), Human Rights in Asia: A Reassessment of the Asian Values Debate, US. Palgrave Macmillan.
  6. Leach, Ph. (2014), The European system and approach, Sheeran, S., & Rodley, N., (eds.), Routledge handbook of international human rights law.
  7. Legg, A. (2012), The margin of appreciation in international human rights law: deference and proportionality, Oxford University Press.
  8. Milne, A. J. M. (1986), Human Rights and Human Diversity: an Essay in the Philosophy of Human Rights, Palgrave Macmillan.
  9. Rehman, J., & Breau, S. C. (2007), Religion, Human Rights and International Law, A Critical Examination of Islamic State Practices, Brill.
  10. Shelton, D. (2013), The Oxford Handbook of International Human Rights Law, Oxford University Press.
  11. Weiss, N., & Thouvenin, J.-M. (2015), The Influence of Human Rights on International Law, Springer.

- Articles

  1. An-Naim, A. A. (1995), «Toward a Cross-Cultural Approach to Defining International Standards of Human Rights», In A. A. An-Naim (Ed.), Human rights in cross-cultural perspectives: A quest for consensus, University of Pennsylvania Press.
  2. Arnold, R. (2012), «The Universalism of Human Rights», Springer Science & Business Media, Vol. 16.
  3. Donders, Y. (2010), «Do Cultural Diversity and Human Rights Make a Good Match?», International Social Science Journal, Vol. 61(199).
  4. Freeman, M. (2014), «Universalism of human rights and cultural relativism», Sheeran, S., & Rodley, N., (eds.), Routledge handbook of international human rights law, Routledge.
  5. Hutchinson, M. R. (1999), «The Margin of Appreciation Doctrine in the European Court of Human Rights», International & Comparative Law Quarterly, Vol. 48(3).
  6. Ishay, M. (2004), «What are human rights? Six historical controversies», Journal of Human Rights, Vol. 3(3).
  7. Letsas, G. (2006), «Two concepts of the margin of appreciation», Oxford Journal of Legal Studies, Vol. 26(4).
  8. McGoldrick, D. (2016), «A Defence of the Margin of Appreciation and an Argument for its Application by the Human Rights Committee», International & Comparative Law Quarterly, 65(1).
  9. Shany, Y. (2005), «Toward a General Margin of Appreciation Doctrine in International Law?», European Journal of International Law, Vol. 16(5).
  10. Spielmann, D. (2014), «Whither the Margin of Appreciation?», The European Court of Human Rights: Current Legal Problems lecture, Vol. 67(1).

- Doctoral Dissertation

  1. Brems, E. (1995), Margin of Appreciation Doctrine in the Case-law of the European Court of Human Rights, Harvard Law School.

 

- cases

  1. United Nations Human Rights Committee, Leo Hertzberg et al. v. Finland, Communication No. 61/1979.
  2. United Nations Human Rights Committee, Länsman et al v Finland, Communication No. 511/1992.
  3. Inter-American Court of Human Rights, Salvador Chiriboga v. Ecuador, Judgment 6 May 2008.
  4. Inter-American Court of Human Rights, Proposed Amendments to the Naturalization Provision of the Constitution of Costa Rica Requested by the Government of Costa Rica,  Advisory Opinion Oc-4/84 of January 19, 198.

- Documents

  1. Human Rights Council (2009), Report of The Working Group on the Universal Periodic Review, Responses of the Kingdom of Saudi Arabia to the Recommendations Made to Itw within the Framework of the Universal Periodic, Review On 10 February 2009.
  2. Iraqi Constitution (2005), Accessible at: www.wipo.int/wipolex/en/details.jsp?id=10027
  3. Islamic Conference of Foreign Ministers (1990), Cairo Declaration on Human Rights in Islam., U.N. GAOR. A/CONF.157/PC/62/Add.18.
  4. Islamic Council of Europe (1981), Universal Islamic Declaration of Human Rights. Accessible at: http://unesdoc.unesco.org/ulis/cgi-bin/ulis.pl?catno=47430&set=005BCCBE1B_2_173&gp=1&mode=e&lin=1&ll=1.
  5. Resolution adopted by the United Nation´s General Assembly (1948), Universal Declaration of Human Rights, 10 Dec. 1948. A/RES/3/217 A.