بررسی نشوز زوج و راهکارهای مواجهه با آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه تربیت مدرس، تهران

2 دانشیاردانشگاه تهران

3 استادیار دانشگاه تربیت مدرس تهران

4 استاریاردانشگاه تربیت مدرس

چکیده

مشروعیت ورود حقوق در ساحت روابط انسانی مبتنی بر ضرورت‌های ناشی از حمایت از حق‌های ثابت است.
حقوق و فقه اسلامی در تمامیت خود و در تنظیم روابط انسانی در ساحت تعاملات اجتماعی دارای هویتی مبتنی بر برابری و مساوات در تمتع و تبعیضات مثبت در استیفا بر مبنای حمایت از حق‌های آسیب‌پذیر در موقعیت‌های نابرابر است.
در گسترۀ جرایم جنسی نیز بعد از برخورداری از حقوق و تکالیف برابر به لحاظ تمتع و مقام ثبوت در هنگام اثبات و پاسخ‌دهی‌های کیفری به جرایم جنسی زنان وجوهی از اعمال تبعیضات ایجابی و حمایتی مشهود است. به این ترتیب، در شرایط پاسخ‌دهی کیفری در جرایم جنسی به مرد علاوه بر جنبه‌های اصلاح و بازپذیری بعضاً درجاتی از پاسخ‌های ترهیبی و ترذیلی ملحوظ است؛ درحالی که پاسخ‌های کیفری به بزهکاران زن عمدتاً فاقد جنبه‌های ترذیلی و ترهیبی است.
پژوهش حاضر که با روش تحلیلی‌- استنتاجی انجام گرفته و داده‌های آن به روش اسنادی جمع‌آوری شده است، به تبیین نگرش مبتنی بر برابری و مساوات فقه و حقوق اسلامی به روابط زناشویی پرداخته، روح حاکم بر وضع قوانین در این حوزه را که همانا نگاه حمایتگرانه به زن است، نشان می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم
  2. قانون مدنی
  3. ابن منظور، ابوالفضل و جمال‌الدین، محمد‌بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، جلد پنجم، چاپ سوم، بیروت: دارالفکر الطباعه و النشر و التوزیع.
  4. آذرنوش، آذرتاش (1383)، فرهنگ معاصر عربی- فارسی، چاپ چهارم، تهران: نشر نی.
  5. استادی، مجید و سالاری‌فر، محمدرضا ، «نقش عوامل عاطفی- روانی در تحکیم خانواده از منظر آیات و روایات با رویکرد سبک زندگی اسلامی»، پژوهش‌نامۀ سبک زندگی،1395 شمارۀ 3.
  6. بهجت، محمدتقی (1426ق)، جامع المسائل، 5 جلد، چاپ دوم، قم: دفتر آیت‌الله بهجت.
  7. توجهی، عبدالعلی ، «لزوم جرم‌انگاری نشوز زوج»، مطالعات راهبردی زنان، 1389، شمارۀ 48.
  8. جوادی آملی، عبدالله (1387)، تسنیم، قم: اسرا.  
  9. جهاد دانشگاهی واحد استان سمنان، تحکیم و تعالی خانواده، جزوۀ دورۀ آموزشی غیرحضوری.
  10. حبیبی‌تبار، جواد (1380)، حقوق خانواده، قم: گام به گام.
  11. حبیبی‌تبار، جواد و فراهانی، انسیه (1394)، «قانون حمایت خانواده و ضمانت اجرای مؤثر در مورد نشوز زوج»، فصلنامۀ مطالعات اسلامی زنان و خانواده،1394، شمارۀ 2، ص49 تا 70.
  12. حسینی، اکرم ، «تحکیم خانواده در آموزه‌های قرآنی»، فصلنامۀ مطالعات راهبردی زنان، 1383، شمارۀ 26.
  13. حکمت‌نیا، محمود و همکاران (1388)، فلسفۀ حقوق خانواده، جلد دوم، تهران: روابط عمومی شورای فرهنگی اجتماعی زنان.
  14. حلی، جعفر‌بن الحسن (1389ق)، شرایع الاسلام، جلد دوم، تهران: منشورات الاعلمی.
  15. خوش‌منش، ابوالفضل ، «ازدواج به مثابۀ پیمان بزرگ معناشناسی تطبیقی «میثاق غلیظ» در قرآن»، فصلنامۀ کتاب قیم، 1391، شمارۀ 6.
  16. شاکری گلپایگانی، طوبی؛ کاردوانی، راحله؛ وکیلی، مهدی ، «بررسی فقهی حقوقی گسترۀ نشوز زوجین و شیوه مواجهه با آن»، مطالعات راهبردی زنان،1393، شمارۀ 64.
  17. طباطبایی، محمدحسین (1372)، تفسیر المیزان، مترجم: سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: دارالعلم.
  18. عاملی، محمد‌بن مکی (1410ق)، اللمعه الدمشقیه فی فقه الامامیه، دارالتراث، دارالاسلامیه.
  19. عاملی، زین‌الدین‌بن علی (1410ق)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، قم: کتابفروشی داوری.
  20. عاملی، زین‌الدین‌بن علی (1413ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم: مؤسسۀ المعارف الاسلامیه.
  21. غلامپور، محمد و عبدالغنی، سکین اسامه (1388)، «عوامل تحکیم و تقویت خانواده»، فصلنامۀ راه تربیت.
  22. فاضل لنکرانى، محمد (1421ق)، تفصیلالشریعه فیشرحتحریرالوسیلۀ، النکاح؛ قم: مرکز فقهى ائمه اطهار.
  23. کرمی، محمدتقی و احمدیه، مریم ، «تأثیر لاضرر بر حکم نشوز و شقاق زوجین»، مطالعات راهبردی زنان، 1390، شمارۀ 51.
  24. مرادخانی، احمد (1394)، «احکام خانواده و نشوز مرد در کتاب التفسیر مسند امام رضا(ع)»، فصلنامۀ پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی،1394، شمارۀ 39.
  25. مشکینی، میرزا علی (1377)، مصطلحات الفقه، قم: الهادی.
  26. ملکوتی‌خواه، اسماعیل (1390)، «معناشناسی «میثاق غلیظ» در پیمان همسری و بررسی مؤلفه‌های بنیادین وفاداری به آن»، فصلنامۀ مطالعات راهبردی زنان،1390، شمارۀ 52.
  27. معین، محمد (1360)، لغتنامه، تهران: امیرکبیر.
  28. موسوی خمینی، روح‌الله (1425ق)، ترجمۀ تحریر الوسیله، (علی اسلامی)، جلد پنجم، دفتر انتشارات اسلامی.
  29. موسوی خمینی، روح‌الله (1384ق)، تحریر الوسیله، جلد دوم، قم: مؤسسۀ مطبوعات دارالعلم
  30. میرخانی، عزت‌السادات (1377)، «تأکید بر اخلاق، تلطیف در حقوق، دو ضرورت ناگسستنی خانواده»، مطالعات راهبردی زنان، 1377، شمارۀ 2.
  31. نجفی، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  32. هدایت‌نیا، فرج‌الله و سید علیزاده گنجی، سید جواد، «نشوز زوج در فقه و حقوق خانوادۀ جمهوری اسلامی ایران»، مجلۀ حقوق اسلامی،  1392، شمارۀ 37.