بررسی فقهی و حقوقی نفوذ عقد اجارۀ مال متعلق حق غیر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه اصفهان

2 عضو هیات علمی اصفهان

چکیده

دربارۀ تصرفات ناقلۀ مال متعلق حق غیر نظیر مال مرهونه و یا مبیع متعلق حق فسخ ذوالخیار، مطالب و دیدگاه‌های متعددی در فقه و حقوق مطرح شده، اما در اغلب آن‌ها تصرفات ناقله به بررسی بیع عین محدود شده است. لذا تکلیف اجارۀ مال متعلق حق غیر و آن هم در محدودۀ وسیع‌تری که مصادیق مختلفی از حق غیر نظیر حق شفعه، حق انتفاع، ارتفاق و یا حق طلبکاران در مال توقیفی را دربرمی‌گیرد، مشخص نیست و یا در این باره توضیحات مختصری وجود دارد. لذا مقالۀ حاضر در جهت تبیین صحت اجارۀ مال متعلق حق غیر تدوین یافته است. در این زمینه با توسل به نظریات و قواعد فقهی نظیر قاعدۀ تسلیط و لاضرر، نظریات حقوق‌دانان و برخی مواد قانونی نظیر مواد 454 و 500 قانون مدنی، صحت و نفوذ اجاره پیش و پس از اعمال حقوق غیر ثابت می‌شود. همچنین بیان می‌گردد، مستأجری که مال متعلق حق غیر را اجاره کرده است، می‌تواند به دلیل جهل به حق غیر و عدم استیفای کامل منافع، عقد اجاره را فسخ نماید.

کلیدواژه‌ها


  1. امامی، سید حسن (بی‌تا)، حقوق مدنی، ج1، تهران: انتشارات اسلامیه.
  2. بجنوردی، سید محمد‌بن حسن موسوی (1401ق)، قواعد فقهیه، جلد 1و2، چاپ سوم، تهران: مؤسسه عروج.
  3. جمعی از مؤلفان (بی‌تا)، مجله فقه اهل بیت علیهم السلام، جلد 20-19، چاپ اول، قم: مؤسسۀ دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام‌.
  4. حکیمی تهرانی، محمدمهدی (1390)، بررسی شرایط، احکام و آثار توقیف اموال غیر منقول، معرفت حقوقی، شمارۀ 1.
  5. شهیدی، مهدی، حقوق مدنی (1386)، آثار قراردادها و تعهدات، جلد 3، چاپ سوم، تهران: انتشارات مجد.
  6. صفائی، سید حسین (1382)، حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، تهران: نشر میزان.
  7. طاهری، حبیب‌الله (1418ق)، حقوق مدنی، جلد 1و4، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
  8. عظیمیان، محمد (1388)، تصرفات منافی حق مرتهن، ماهنامۀ کانون، شمارۀ 101.
  9. علیزاده، مهدی (1384)، مبانی اصل حسن نیت و رفتار منصفانه در قراردادها، مجلۀ آموزه‌های فقهی، شمارۀ 15و16.
  10. فصیحی‌زاده، علیرضا (1389)، انتقال عین مستأجره و آثار آن در حقوق ایران و فرانسه، فصلنامۀ حقوق، دورۀ چهلم، شمارۀ 1.
  11. کاتوزیان، ناصر (1389)، حقوق مدنی، عقود معین، جلد 4، چاپ ششم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  12. کاتوزیان، ناصر (1386)، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، چاپ شانزدهم، تهران: نشر میزان.
  13. کاتوزیان، ناصر (1385)، دوره مقدماتی حقوق مدنی، اموال و مالکیت، چاپ سیزدهم، تهران: نشر میزان.
  14. کاتوزیان، ناصر (1387)، حقوق مدنی، عقود معین، جلد 1، چاپ دهم، شرکت سهامی انتشار.
  15. کاتوزیان، ناصر و عباس‌زاده، محمدهادی (1392)، حسن نیت در حقوق ایران، فصلنامۀ حقوق، دورۀ 43، شمارۀ 3.
  16. گیلانی، میرزای قمی، ابوالقاسم‌بن محمدحسن (1413ق)، جامع الشتات فی أجوبه السؤالات، جلد 3، چاپ اول، تهران: مؤسسۀ کیهان.
  17. گیلانی، فومنی، محمدتقی بهجت (1426ق)، جامع المسائل، جلد 3، چاپ دوم، قم: دفتر معظم‌له.
  18. محقق داماد، سید مصطفی (1406ق)، قواعد فقه، جلد 1و2، چاپ دوازدهم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  19. محقق داماد، سید مصطفی (1388)، نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، چاپ اول، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  20. محقق داماد، سید مصطفی (1426)، ایقاع، اخذ به شفعه، چاپ اول، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  21. معین، محمد (1360)، فرهنگ فارسی، جلد 1، تهران: انتشارات امیر کبیر.
  22. 1.   ب) عربی
  23. ایروانی، علی‌بن عبدالحسین نجفی (1406ق)، حاشیه المکاسب، جلد 1، چاپ اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  24. بحرانى، آل عصفور، یوسف‌بن احمد‌بن ابراهیم‌ (1405ق)، الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره‌، جلد 19، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
  25. تبریزی، جواد‌بن علی (1416ق)، ارشاد الطالب إلی التعلیق علی المکاسب، جلد 4، چاپ سوم، قم، مؤسسه اسماعیلیان.
  26. جزائری، سید محمد عروج (1419ق)، هدی الطالب فی شرح المکاسب، جلد 7، چاپ اول، قم: مؤسسه دار‌الکتاب.
  27. جمعی از پژوهشگران زیر نظر شاهرودی، سید محمود هاشمی (1417ق)، معجم فقه الجواهر، جلد 1، چاپ اول، بیروت-لبنان: الغدیر للطباعه و النشر و التوزیع.
  28. حائری، سید علی‌بن محمد طباطبایی (بی‌تا)، ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالرسائل(ط-قدیمه)، جلد 2، چاپ اول، قم: مؤسسۀ آل البیت علیهم السلام.
  29. حلبی، ابن زهره، حمزه‌بن علی حسینی (1417ق)، غنیه النزوع إلی علمی الأصول و الفروغ، چاپ اول، قم: مؤسسۀ امام صادق علیه‌السلام.
  30. حلی، فخر المحققین، محمد‌بن حسن‌بن یوسف (1387)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، جلد 2، چاپ اول، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
  31. حلى، نجم‌الدین جعفر‌بن زهدرى‌ (1428ق)، إیضاح ترددات الشرائع‌، جلد 1، چاپ دوم، قم: انتشارات کتابخانه آیه‌الله مرعشى نجفى.
  32. حلى، نجم‌الدین جعفر‌بن حسن (1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، جلد 3، چاپ دوم، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
  33. حلی، علامه، حسن‌بن یوسف‌بن مطهر اسدی (1414ق)، تذکره الفقهاء(ط-الحدیثه)، جلد 5و12و13، چاپ اول، قم: مؤسسۀ آل البیت علیهم‌السلام.
  34. حلی، علامه، حسن‌بن یوسف‌بن مطهر اسدی (1420ق)، تحریر الأحکام الشرعیه علی مذهب الإمامیه، جلد 4، چاپ اول، قم: مؤسسۀ امام صادق علیه‌السلام.
  35. حلی، ابن ادریس، محمد‌بن منصور بن احمد (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریرالفتاوی، جلد 2، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
  36. خویی، سید ابوالقاسم موسوی (بی‌تا)، المکاسب-مصباح الفقاهه، جلد 7.
  37. دزفولی، مرتضی‌بن محمد امین انصاری (1415ق)، کتاب المکاسب المحرمه و البیع و الخیارات (ط-الحدیثه)، جلد 6، چاپ اول، قم: کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
  38. سبزوارى، محقق، محمد باقر‌بن محمد مؤمن‌ (1423ق)، کفایه الأحکام‌، جلد 1، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
  39. شوشتری، محمدتقی (1406ق)، النجعه فی شرح اللمعه، جلد 6، چاپ اول، تهران: کتابفروشی صدوق.
  40. شیرازی، سید محمد حسینی (بی‌تا)، إیصال الطالب إلی المکاسب، جلد 15، چاپ اول، تهران: منشورات اعلمی.
  41. طبرسی، امین الإسلام، فضل‌بن حسن (1410ق)، المؤتلف من المختلف بین أئمه السلف، جلد 1، چاپ اول، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیه.
  42. طوسی، ابوجعفر، محمد‌بن حسن (1407ق)، الخلاف، جلد 3، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
  43. طوسی، ابوجعفر، محمد‌بن حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الامامیه، جلد 2، چاپ سوم، تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه.
  44. گیلانی، فومنی، محمدتقی بهجت (1426ق)، جامع المسائل، جلد 2، چاپ دوم، قم: دفتر معظم‌له.
  45. 44)عاملى، شهید اول، محمد‌بن مکى‌ (بی‌تا)، القواعد و الفوائد‌، جلد 1، چاپ اول، قم: کتابفروشی مفید.
  46. عاملی، شهید ثانی، زین‌الدین‌بن علی(1413ق)، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، جلد 3، چاپ اول، قم: مؤسسۀ المعارف الإسلامیه.
  47. عاملى، کرکى، محقق ثانى، على‌بن حسین‌ (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد‌، جلد 4، چاپ دوم، قم: مؤسسۀ آل‌البیت علیهم‌السلام.
  48. عاملی، سید محمدحسین ترحینی (1427ق)، الزبده الفقهیه فی شرح روضه البهیه، جلد 5، چاپ چهارم، قم: دارالفقه للطباعه و النشر.
  49. عمیدی، سید عمید‌الدین‌بن محمد اعرج حسینی (1416ق)، کنز الفوائد فی حل مشکلات القواعد، جلد 1، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
  50. قمی، سید تقی طباطبایی (1400ق)، دراساتنا من الفقه الجعفری، جلد 4، چاپ اول، قم: مطبعه الخیام.
  51. نجفی، صاحب جواهر، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، جلد 23و37، چاپ هفتم، بیروت- لبنان: دار إحیاء التراث العربی.
  52. همدانی، آقا رضا‌بن محمدهادی (1420ق)، حاشیه کتاب مکاسب، چاپ اول، قم: جناب مؤلف.