بر اساس دیدگاه مشهور فقها و حقوق‌دانان، اعمال حقوقی منحصر به دو نوع عقد و ایقاع است و در ماهیت بسیاری از آنها تردیدی وجود ندارد. اما در خصوص عقد یا ایقاع بودن برخی از آنها، مانند وصیت تملیکی و جعاله، اختلاف نظر وجود دارد. منشأ این اختلاف نظر، تعدد و تفاوت معیارهایی است که برای تمایز عقد از ایقاع بیان شده است. روی‌هم رفته می‌توان چهار معیار برای تمایز یافت:
عمل حقوقی اگر از دو ارادۀ وابسته ایجاد شود، عقد، و اگر از یک ارادۀ مستقل به‌وجود آید، ایقاع است. عمل حقوقی که با ایجاب و قبول به‌وجود آید، عقد، و عملی که فقط با یک ایجاب ایجاد شود، ایقاع است. عمل حقوقی اگر با شأن دو نفر مرتبط باشد، عقد، درغیر این‌صورت ایقاع است. عمل حقوقی که واجد تمام عناصر عمومی عقود باشد، عقد، و در صورتی که از نظر قانونی معتبر باشد، ایقاع است.
نگارندۀ این نوشتار بر آن است که اولاً اثبات کند عمل حقوقی به دو قسم عقد و ایقاع تقسیم می‌شود و قسم ثالثی به نام برزخ بین عقد و ایقاع وجود ندارد، و ثانیاً با استناد به ادلۀ متعددی نشان دهد که معیار مناسب برای تمیز عقد از ایقاع، معیار اول است.
جمعی از پژوهشگران، (1392)، فرهنگ‌نامۀ اصول فقه، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ.
درودیان، حسن علی (83-1382)، پلی کپی جزوه حقوق مدنی3، دانشگاه تهران.
شهیدی، مهدی (1386)، تشکیل قراردادها و تعهدات، چاپ ششم، تهران: انتشارات مجد.
صفایی، سید حسین (1379)، قواعد عمومی قراردادها، تهران: نشر میزان.
عبده بروجردی، محمد (1380)، کلیات حقوق اسلامی، چاپ اول، تهران: انتشارات رهام.
کاتوزیان، ناصر (1382)، اعمال حقوقی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
ـــــــــــــ، (1390)، ایقاع، چاپ پنجم، تهران: بنیاد حقوقی میزان.
ـــــــــــــ، (1388)، قواعد عمومی قراردادها، چاپ هشتم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
محقق داماد، سید مصطفی؛ قنواتی، جلیل؛ وحدتی شبیری، سید حسن؛ عبدی‌پور، ابراهیم (1390)، قواعد عمومی قراردادها در فقه امامیه، جلد 2، تهران: سمت.
مدنی، سید جلال‌الدین (1383)، حقوق مدنی، جلد 2، تهران: انتشارات پایدار.
مطهری، مرتضی (1390)، مجموعه آثار، جلد 20، انتشارات صدرا.
موسوی بجنوردی، سید محمد، (1379)، «عقد ضمان و نقش آن در حقوق مدنی»، پژوهشنامۀ متین، شمارۀ 7.
نظری، حسن (1385)، قاعدۀ حیازت با رویکرد اقتصادی، قم: بوستان کتاب.
ب) عربی
انصاری، شیخ مرتضی (1415)،کتاب المکاسب، جلد 3، قم: کنگرۀ بزرگداشت شیخ انصاری.
حائری، سید علی‌رضا (بی‌تا)، مجلۀ فقه اهل البیت، ترجمۀ تقریرات درس خارج مرحوم سید محمد باقر صدر، جلد24، قم: مؤسسۀ دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام.
حسینی عاملی، سید جواد (بی‌تا)، مفتاح الکرامه، جلد 9، قم: دار احیاء التراث العربی.
)