حرمت ربا یکی از مهم‌ترین اصول حاکم در حقوق اسلامی است. مبنای حرمت ربا در حقوق اسلامی بر ممنوعیت ظلم و استثمار دیگران استوار است. از این رو، مقابله با دریافت مازاد بر اصل مال، هم در گذشته و هم امروز، محل بحث و نظر بوده و تلاش شده است تا در قالب‌های گوناگون، ازجمله انعقاد قراردادهای مبادلاتی و مشارکتی، از این ممنوع شرعی پرهیز شود. قراردادهای مبادلاتی و مشارکتی از قراردادهای سودآورند که در سه گروه از تسهیلات مشروط به «شرط ضمان»، «شرط تملیک» و «شرط جعالۀ ثانویه» منعقد می‌شوند. ماهیت و مختصات این سه شرط توأم و همراه با مقرراتی است که قرارداد منعقده را از بعد ربوی دور کرده، سمت و سویی غیر از معاملۀ ربوی به تسهیلات بانکی می‌دهد و در توجیه سود، تعلیل عقلانی و حقوقی، یعنی تأثیر زمان در نوسان بهای موضوع و اندراج شرط ضمان نسبت به اصل سرمایه و حسن اجرای آن را ارائه می‌دهد. این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی دو توجیه یادشده را به‌همراه روند قانونی سود تسهیلات بانکی بررسی کرده و بر لزوم نظارت بانک در اجرای مناسب و صحیح تسهیلات بانکی برای دوری از موانع ناظر به ربا و رفع شبهه از سود بانکی تأکید کرده و بیان داشته است که کوتاهی در نظارت، مستلزم و مستوجب دو زمینۀ فرار از ربا برای بانک‌ها خواهد بود؛ یکی تثبیت وساطت پولی بانک، و دیگری معاوضۀ انتفاعی صِرف اوراق نقدی.
ابن منظور، جمال‌الدین محمد بن مکرم (1414)، لسان العرب، جلد 7 و 8، چاپ سوم، بیروت: دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع- دار الصادر.
بجنوردی، سید حسن(1419)، القواعد الفقهیه،جلد 3، چاپ اول، قم: نشر الهادی.
بحرانى، یوسف بن احمد (1405)، الحدائق الناضره فی احکام العترة الطاهرة، جلد 19، 20، 21 و 27، چاپ اول، قم: حوزۀ علمیۀ قم.
جزیری، عبدالرحمن (1419)، الفقه علی المذاهب الاربعه و مذهب اهل البیت علیهم السلام،جلد 2، چاپ اول، بیروت، دارالثقلین.
حر عاملى، محمد بن حسن(1409)، وسائل الشیعه، جلد 18 و 23، چاپ اول، قم: مؤسسۀ آل البیت.
حلی، ابن ادریس، محمد بن منصور بن احمد(1410)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، جلد 2، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
خوئى، سید ابوالقاسم، مصباح الفقاهه، جلد2، بی جا، بی تا.
راوندی، قطب الدین سعید بن عبداله (1405)، فقه القرآن، جلد 2، چاپ دوم، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت الله مرعشی نجفی.
طباطبایی حکیم، سید محسن (1416)، مستمسک العروة الوثقی، جلد 13، چاپ اول، قم: مؤسسۀ دارالتفسیر.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1407)، تهذیب الأحکام، جلد7، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
ــــــــــــــــــــــ، (1390)، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار،جلد 3، چاپ اول، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
عاملى، زین الدین (1412)، شرح اللمعه الدمشقیه، جلد ا و 4، چاپ اول، قم: حوزۀ علمیۀ قم.
ـــــــــــــــــ، (1413)، مسالک الأفهام، جلد 3، 5 و 11، چاپ اول، قم: مؤسسۀ المعارف الإسلامیه.
علامه حلى، حسن (1420)، تحریر الأحکام الشرعیه، جلد 2، چاپ اول، قم: مؤسسۀ امام صادق.
ــــــــــــــــــ، (1414)، تذکره الفقهاء، جلد 5 و 10، چاپ اول، قم: مؤسسۀ آل البیت.
فیض کاشانى، محمد محسن (1406)، الوافی، جلد 18، چاپ اول، اصفهان: کتابخانۀ امام على.
کلینى، ابوجعفر محمد (1407)، الکافی، جلد 5، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
مجلسى، محمد باقر (1403)، بحارالأنوار، جلد 72، چاپ دوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
محقق ثانى، على بن حسین عاملی (1414)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، جلد4و 5، چاپ دوم، قم: مؤسسۀ آل البیت.
مغنیه، محمد جواد (1421)، فقه الامام الصادق علیه السلام،جلد 4، چاپ دوم، قم: مؤسسۀ انصاریان.
موسوى خمینى، روح‌الله (1425)، تحریر الوسیله، مترجم: اسلامى، على، جلد 1 و 4، چاپ بیست و یکم، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
نجفى، محمد حسن (1404)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، جلد 22، 23، 25، 27 و 35، چاپ هفتم، بیروت: دار الإحیاءالتراث العربی.
نورى، حسین (1408)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، جلد 14، چاپ اول، قم: مؤسسۀ آل البیت.
واسطى، محب الدین (1414)، تاج العروس من جواهر القاموس، جلد 5، چاپ اول، بیروت: دار الفکر.
امامى، حسن، حقوق مدنى، جلد 1 و 2، تهران: انتشارات اسلامیه، بی تا.
امیدی، مجتبی (پاییز 1386)، حقوق بانکی 2، تک جلدی، چاپ سوم، تهران: بانک ملی ایران.
بجنوردى، سید محمد (1401)، قواعد فقهیه، جلد 1و 2، چاپ سوم، تهران: مؤسسۀ عروج.
شاهرودى، محمود هاشمى (1426)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، جلد 1، چاپ اول، قم: دائره المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت.
طباطبائی، سید محمد حسین (1374)، المیزان فی تفسیر القرآن، مترجم: موسوی همدانی، سید محمد باقر، جلد 2، چاپ چهارم، قم: انتشارات حوزه علمیه قم.
طبرسی، فضل بن حسن (1360)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مترجم: ستوده، رضا، جلد 3، چاپ اول، تهران: انتشارات فراهانی.
قرائتی، محسن (1383)، تفسیر نور، جلد 1، چاپ یازدهم، تهران: درس‌هایی از قرآن.
قرشى، علی اکبر(1412)،قاموس قرآن، جلد1و7، چاپ ششم، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
محقق داماد، مصطفی (1383)، قواعد فقه، جلد 1و 2، چاپ دوازدهم، تهران: نشر علوم اسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر، ربا و بانکداری اسلامی، چاپ اول، قم: بی نا، بی تا.
مطهرى، شهید مرتضى، فقه و حقوق، جلد 2، چاپ اول، قم: بی جا، بی تا.
موسویان، عباس (پاییز 1384)، «ارزیابی قراردادهاو شیوه های اعطای تسهیلات در بانکداری بدون ربا»، اقتصاد اسلامی، شمارۀ 19.
میرزاى قمى، ابوالقاسم (1413)، جامع الشتات، جلد 3، چاپ اول، تهران: مؤسسۀ کیهان.
میرمعزی، سیدحسن، «صلح و جعاله بدیل‌هاى مناسب براى عقود بانکی»، مجلۀ فقه اهل بیت، جلد 20- 19، چاپ اول، قم: دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت، بی تا.
هرورانی، حسین و زه تابیان، مصطفی (مهر 1388)، «شیوه‌های اعطای تسهیلات و نحوه وام دهی با توجه به ماهیت آنها»، بورس، شمارۀ 86.
قانون عملیات بانکی بدون ربا (بهره) و آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌های اجرائی، (1371)،تهران: بانک مرکزی جمهوری اسلامی.
)