تاثیر بیمه بر بازدارندگی حقوق مسئولیت مدنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه پردیس فارابی تهران

2 دانشجوی دانشگاه پردیس فارابی تهران

چکیده

بازدارندگی، یکی از کارکردهای اصلی مسئولیت مدنی است که پیدایش بیمۀ مسئولیت موجب تضعیف آن و افزایش بی‌احتیاطی شده است؛ زیرا جبران خسارت توسط بیمه‌گر نه‌تنها موجب بازدارندگی عامل مقصّر نمی‌شود، بلکه ممکن است خود او و دیگران را به اقدامات زیان‌بار بعدی تشویق کند. این تأثیر نامطلوب اصطلاحاً خطر رفتاری نامیده می‌شود. شرکت‌های بیمه راهکارهایی برای کنترل خطر رفتاری در اختیار دارند، لیکن تحت تأثیر بازار رقابتی بیمه، کمتر از آن‌ها استفاده می‌کنند. شکی نیست که در صورت سیاست‌گذاری صحیح، خطر رفتاری بیمه کاهش می‌یابد و در نتیجه بازدارندگی مسئولیت مدنی نیز تقویت می‌شود. در قانون بیمۀ اجباری مصوّب 1395، راهکارهایی برای کنترل خطر رفتاری پیش‌بینی شده که حفظ مسئولیت مدنی مسبّب حادثه، در کنار پوشش بیمه‌ای و طرح قائم‌مقامی و تعیین حقّ بیمه بر اساس سوابق بیمه‌شده، از جملۀ آن‌هاست. راهکارهای مذکور موجب افزایش کارایی حقوق مسئولیت مدنی در حوزۀ حوادث رانندگی می‌شود و اگر به‌درستی اجرا شود، موجب بازدارندگی و کاهش تصادفات نیز خواهد شد. قواعد مسئولیت مدنی نیز در بازدارندگی فاعل زیان‌بار و ترغیب فعالان اقتصادی ریسک‌گریز به خرید بیمه‌نامه، مؤثر است و پذیرش نظریۀ خاص ممکن است موجب کاهش بازدارندگی مسئولیت مدنی و کاهش یا افزایش رفاه در جامعه شود. به‌عنوان مثال اعمال قاعدۀ تقصیر و ترغیب فاعل زیان‌بار به خرید بیمه‌نامه موجب افزایش رفاه می‌شود و درعین‌حال بازدارندگی مسئولیت مدنی تا حدودی حفظ می‌شود.

کلیدواژه‌ها


  1. ایزانلو، محسن، (1387)، «نقد و تحلیل قانون اصلاح قانون بیمۀ اجباری»، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دورۀ 38، شمارۀ 4.
  2. بابایی، ایرج، (1393)، حقوق بیمه، چاپ دوازدهم، تهران، انتشارت سمت.
  3. باریکلو، علیرضا، (1389)، مسئولیت مدنی، چاپ سوم، تهران، نشر میزان.
  4. خدابخشی، عبدالله، (1393)، بیمه و حقوق مسئولیت مدنی، ج 1، چاپ دوّم، تهران، انتشارات جنگل، جاودانه.
  5. خویی، سید ابوالقاسم، (1422)،مبانی تکمله المنهاج، ج 42، باب موجبات ضمان، قم، موسسه احیاء آثار الامام خویی.
  6. صفایی، سید حسین؛ رحیمی، حبیب‌اله، (1393)، مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد)، چاپ اول، تهران، انتشارات سمت.
  7. کاتوزیان، ناصر؛ ایرانلو، محسن، (1387)، مسئولیت مدنی (بیمۀ مسئولیت مدنی)، ج 3، چاپ اوّل، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
  8. کاتوزیان، ناصر، (1386)، الزام‌های خارج از قرارداد (ضمان قهری)، چاپ هفتم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران
  1. Arlen, Jennifer & W. Bentley MacCleod (2005), Torts, Expertise, and Authority: Liability of Physicians and Managed Care Organizations, RAND Journal of Economics, 36.
  2. Baker, Tom (1996), On the Genealogy of Moral Hazard, Texas law review, volume 75.
  3. Baker, Tom and Siegelman, Peter, The Law and Economics of Liability Insurance: A Theoretical and Empirical Review (2011), Faculty Scholarship. Paper 350 http://scholarship.law.upenn.edu/faculty_scholarship/350
  4. Bayles, Micheal D (1987) Principles of Law a Normative Analysis, D Reidel Publishing Company.