مبنای قاعدۀ منبع ثانوی جبران خسارت و کاربرد آن در نظام بیمه (حقوق امریکا و ایران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

2 دانشیار گروه حقوق دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

3 استادیار گروه حقوق دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

10.22034/law.2025.60408.3367

چکیده

با پیدایش نهادهای جدید به‌منظور جبران خسارت زیان‌دیده در حوزۀ مسئولیت مدنی، به‌تدریج نقش نظام عام مسئولیت کم‌رنگ شد. وجود منابع جانبی چون بیمه‌های خصوصی و اجتماعی، صندوق تأمین خسارات بدنی، مؤسسات خیریه و صندوق‌های تعاونی به‌تدریج این مسئله را ایجاد کرد که جمع آنها با عامل زیان به‌منظور جبران خسارت زیان‌دیده چگونه باید صورت گیرد. به‌طور کلی چهار روش به‌منظور مواجهه با این مسئله در دنیا مطرح شد که حقوق کشورهای دنیا هر‌یک را با نظر به سیاست‌ها، اهداف و کارکرد آن انتخاب نموده‌اند. اعمال قاعدۀ منبع ثانوی جبران خسارت یکی از روش‌های جبران خسارت شخص زیان‌دیده در حوزۀ مسئولیت مدنی است که نزدیک به دو قرن پیش به‌عنوان یک قاعدۀ عام در حقوق امریکا رسمیت یافت و یکی از اصول دکترین حقوق کامن‌لا شد. شناخت این قاعده ما را به آنجا می‌رساند که بدانیم دلیل ایجاد این روش برای جبران خسارت چه بوده و بر چه مبنایی استوار است و افزون بر آن، بتوانیم کاربرد این روش را در نظام بیمه شناسایی کنیم. در این مقاله ضمن تشریح قاعدۀ منبع ثانوی، استدلال‌های موافق بر قاعده در حقوق امریکا و ایران مورد بررسی گرفته و اعمال آن با موارد خاصی از بیمه تطبیق داده شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  1. الف) منابع فارسی

    - کتاب‌ها

    1. بابایی، ایرج (1390). حقوق بیمه، تهران: سمت.
    2. بادینی، حسن (1384). فلسفه مسئولیت مدنی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    3. باریکلو، علی‌رضا (1385). مسئولیت مدنی، تهران: میزان.
    4. بو، روژه (1992). حقوق بیمه، مترجم: محمد حیاتی، 1378، تهران: بیمه مرکزی ایران.
    5. تنک، آندره (1983). مبانی و اصول مسئولیت مدنی از دیدگاه حقوق تطبیقی، مترجمان: سید حسین صفایی و سید احسان حسینی، 1398، تهران: سهامی انتشار.
    6. جلیلوند، یحیی (1373). مسئولیت مدنی قضات و دولت در حقوق: ایران، فرانسه، آمریکا و انگلیس، تهران: یلدا.
    7. حیاتی، علی‌عباس (1392). حقوق مدنی۴ مسئولیت مدنی، تهران: میزان.
    8. ره‌پیک، حسن (1390). حقوق مسئولیت مدنی و جبران‌ها، تهران: خرسندی.
    9. قاسم‌زاده، سید مرتضی (1387). مبانی مسئولیت مدنی، تهران: میزان.
    10. محمدی، محمدمهدی (1385). حقوق بیمه (مسئولیت و شخص ثالث)، تهران: میزان.
    11. محمود صالحی، جانعلی (1367). فرهنگ اصطلاحات بیمه و بازرگانی، تهران: شرکت صادراتی سازمان صنایع ملی ایران.
    12. نعیمی، عمران و صداقت، محمدمهدی (1391). حقوق بیمه، تهران: جنگل.

    - مقالات

    1. افکار، حمید و خدابخشی، عبداله (1401). طرح نظریۀ تضامن مسئولیت مسبب حادثه و بیمه‌گر در قانون بیمۀ اجباری، حقوقی دادگستری، 86 (120)، 27-47.

     Doi:10.22106/jlj.2022.542623.4527

    1. امیران بخشایش، عیسی و باریکلو، علیرضا (1393). مفهوم اصل جبران خسارت در حقوق بیمه، مجلس و راهبرد، 21 (80)، 169-193.
    2. بادینی، حسن (1387). قواعد حاکم بر اعمال همزمان نظام‌های جبران خسارت (مسئولیت مدنی، بیمه و تأمین اجتماعی)، مطالعات حقوق خصوصی، 38 (2)، 39-67.
    3. بادینی، حسن و تخشید، زهرا (1398). مقدمه‌ای تحلیلی و انتقادی بر مطالعه‌ی تطبیقی حقوق مسئولیت مدنی آمریکا، مطالعات حقوق خصوصی، 49 (2). 217-237.

     Doi: 10.22059/jlq.2019.279695.1007201

    1. باریکلو، علیرضا و هاشمی، سید نعمت‌اله (1395). تأثیر بیمه بر بازدارندگی حقوق مسئولیت مدنی، مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، 6 (11)، 31-53.
    2. حیدری، قاسم؛ عامری، پرویز و آل‌بویه، علی (1397). بررسی تطبیقی مبانی مسئولیت مدنی در حقوق ایران و آمریکا، پژوهش‌های روابط بین الملل، 8 (2)، 263-292.
    3. خادم سربخش، مهدی و سلطانی‌نژاد، هدایت‌اله (1392). اصل قابلیت جبران کلیۀ خسارات، مبانی فقهی حقوق اسلامی(پژوهش نامه فقه و حقوق اسلامی)، 6 (12)، 21-48.
    4. شاهرخی، سید نوراله و رحیمی، حبیب‌اله (1401). بررسی انطباق اصل جبران همه خسارات با مبانی کثرت‌گرا در حوزۀ فلسفه مسئولیت مدنی، مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، 14 (30)، 179-  Doi: 10.22034/law.2022.50748.3106
    5. عبدی، مونا و میرشکاری، عباس (1403). اصول ارزیابی و محاسبۀ خسارت در بیمه‌های عدم‌النفع، مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، 15 (35)، 261-292.

    Doi: 10.22034/law.2024.59203.3338

    1. غریبه، علی و امن‌الهی، عزیز (1401). مبانی مسئولیت تولید و عرضه تجهیزات پزشکی معیوب در حقوق ایران و اتحادیۀ اروپا، مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، 13 (26)، 125-152.

     Doi: 10.22034/law.2021.46297.2916

    ب) منابع انگلیسی

    - Books

    1. Fleming, John (1971). International Encyclopedia of Comparative Law. Volume XI, Torts, Chapter 11, Collateral Benefits, Tubingen: J.C.B. Mohr (Paul Siebeck).
    2. Fleming, John G (1987). The Law of Torts, Sydney: The Law Book Company.
    3. Garner, Bryan A (2004). Black's Law Dictionary, United States: West, Thomson Reuters.
    4. Posner, Richard A (2007). Economic Analysis of Law, New York: Aspen Publishers.

    - Articles

    1. Fleming, John (1967). The Role of Negligence in Modern Tort Law, Virginia Law Review, 53 (4), 815-846.
    2. Gosnell, Devon L (2000). The Collateral Source Rule, Whose Windfall Is It?, Morgantown, 1-15.
    3. House, Linda L (1992). Section 1983 and the Collateral Source Rule, Engaged Scholarship, 40 (1) 101-131.
    4. Kenneth S. Abraham (2005). Twenty-First Century Insurance and Loss Distribution in Tort Law, Cambridge University Press, 81-110.
      Doi: 10.1017/CBO9780511610639.005.
    5. Schap, David and Feeley, Andrew (2008). The Collateral Source Rule: Statutory Reform and Special Interests, Cato Journal, 28 (1), 83-99.
    6. Schap, David and Feeley, Andrew (2006). (Much) More on the Collateral Source Rule, Philadelphia: Paper Presented at the Eastern Economic Association Meetings, 1-17.

    - Cases

    1. Harris-Lewis v. Mudge, 60 Mass. App. Ct. 480, 803 N.E.2d 735 (2004)
    2. Sheffield v Superior lns. Co., 800 so 2d 197, (fla 2001); Grossman v. Beard, 410 So.2d 175 (Fla. 2d DCA 1982).
مطالعات حقوق تطبیقی معاصر
دوره 16، شماره 38
فروردین 1404
صفحه 1-28

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار