تبیین مفهوم فرصت‌های شرکتی و راهکار جلوگیری از تصاحب آنها از سوی مدیران (مطالعۀ تطبیقی نظام حقوقی امریکا، انگلیس و ایران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، ایران

2 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، ایران

3 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، ایران

10.22034/law.2024.57443.3294

چکیده

چرخۀ سریع اطلاعات، شرکت‌ها را همواره در موقعیت‌هایی تجاری قرار می‌دهد و سودآوری موجود در آنها مدیران مربوطه را به‌شدت وسوسه می‌کند که در راستای منافع خصوصی خود از آنها بهره‌برداری نمایند و طبیعتاً این امر با منافع شرکت در تضاد است. «دکترین فرصت‌های شرکتی» به‌عنوان بخشی از مفهوم جامع‌تر وظیفۀ امانی با سابقۀ تاریخی طولانی، یکی از ابزارهای اختصاصی است که با وضع مقررات و اصولی همچون ضرورت افشا، از تصاحب فرصت‌های تجاری جلوگیری کرده، با خطر انحراف مقابله و درنهایت فرایند نحوۀ تخصیص صحیح را تنظیم می‌نماید که ریشه‌های آن در نظام حقوقی ایران هم قابل مشاهده است. آزمون‌های متعددی برای شناسایی فرصت شرکتی وجود دارد که بررسی آنها نشان می‌دهد در ایالات متحدۀ امریکا رویکرد «مالکیت‌محور» فرصت‌ها تا حد زیادی مدیران را در توسعۀ فعالیت‌های اقتصادی توانمند می‌سازد؛ درحالی که در انگلیس رویکرد «رفتارمحور» قانون شرکت‌ها مصوب 2006، الزام به داشتن وفاداری را در اولویت قرار داده است. در نظام حقوقی ایران ازآنجا که فرصت شرکتی از ویژگی‌های موردنظر قانونی ازجمله منفعت عقلانی برخوردار است، باید در فهرست جدید دارایی‌های باارزش شرکت‌ها به‌عنوان یک مال نامشهود مورد پذیرش قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. الف) منابع فارسی

    - مقالات

    1. الشریف، محمدمهدی و جعفری خـسروآبادی، نصرالله (1390). حقیقـت امانـت. مدرسۀ حقوق، )67(، 12-28.
    2. جنیدی، لعیا، و اکبریان طبری، معصومه (1397). رابطة امانی مدیران در شرکت‌های سهامی: بررسی تطبیقی در حقوق ایران و انگلستان. حقوق تطبیقی، 5(2)، 69-96.

     Doi: 10.22096/law.2019.34499

    1. جنیدی، لعیا و نوروزی، محمد (1389). شناخت دارندگان اطلاعات نهانی شرکت‌های سهامی عام. مطالعات حقوق خصوصی، 40 (101)، 51-69.
    2. حاجی‌نوری، غلامرضا (1395). بازگشت اعتدال به نظریۀ سوء استفاده از حق. مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، 6 (11)، 143-166.
    3. سربازیان، مجید و رنجبری، سهیلا (1394). مفهوم مالکیت و زمان انتقال آن در فقه امامیه، حقوق ایران و انگلیس. پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، 2 (1)، 57-80.

     Doi: 10.22091/csiw.2015.1021

    1. محقق داماد، سید مصطفی و درویش‌زاده، محمد (1400). حقوق را جدی بگیریم (جای خالی قانون «مدیریت تعارض منافع» در انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم). تحقیق و توسعه در حقوق تطبیقی، 4 (10)، 130-158.  Doi: 10.22034/law.2021.532467.1085
    2. ویژه، محمدرضا (1388). نگرشی تطبیقی بر مالکیت در فقه اسلامی و حقوق غرب، پژوهش‌های حقوقی، 8 (15)، 205-227.

    - قوانین

    1. «آیین‌نامۀ احراز صلاحیت‌های مدیران عامل و اعضای هیات مدیره، هیات عامل و افرادی که به نمایندگی صاحب سهم دولت در شرکت‌ها و یا سایر اشخاص حقوقی مربوط به عنوان عضو هیات مدیره معرفی می‌شوند»، مصوب 1400.
    2. «دستورالعمل اجرایی نحوه گزارش‌دهی دارندگان اطلاعات نهانی»، مصوب 1386.
    3. «دستورالعمل الزامات افشای اطلاعات و تصویب معاملات اشخاص وابسته ناشران بورسی و فرابورسی»، مصوب 1390.
    4. «دستورالعمل حاکمیت شرکتی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران»، مصوب 1401.
    5. طرح «مدیریت تعارض منافع».
    6. «قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران»، مصوب 1384.
    7. «قانون تجارت و لایحۀ قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت»، مصوب 1347.
    8. لایحۀ «نحوۀ مدیریت تعارض منافع در انجام وظایف قانونی و ارائه خدمات عمومی»، مصوب 1396.

    ب) منابع انگلیسی

    - Books

    • Clark, R. (1986). Corporate Law, Boston: Little, Brown.
    • Davies, P. & Worthington, S. (2021). Gower: Principles of Modern Company Law, London: Sweet & Maxwell.
    • Frankel, T.T. (2011). Fiduciary Law, NewYork: Oxford University Press.
    • Keay, A. (2016). Directors’ Duties, Boston: Jordan Publishing Limited.
    • Mortimore, S. (2017). Company Directors: Duties, Liabilities and Remedies, London: Oxford University Press.
    • Watts, P. (2015). Directors Powers and Duties, New Zealand: LexisNexis NZ Limited.

     

    - Articles

    • Armour, J. & Hansmann, H., & Kraakman, R. (2009). Agency Problems, Legal Strategies and Enforcement Discussion, Harvard Law School Cambridge, (644), 1-23.
    • Bainbridge, S.M. (2008). Rethinking Delaware’s Corporate Opportunity Doctrine, UCLA School of Law, Law & Economics Research, 17 (8), 1-16.
    • Black, L.S. (2007). Why Corporations Choose Delaware, Delaware Department of State Division of Corporations.
    • Brudney, V. (1997). Contract and Fiduciary Duty in Corporate Law, Boston College Law Review, 38 (4), 595-665.
    • Brudney, & Clark, R., (1981). A New Look at Corporate Opportunities, Harvard Law Review,94 (5), 997-1062
    • Bruner, Ch. M. (2010). Good Faith in Revlon-Land, Washington and Lee University School of Law, (55).581-591.
    • Conaglen, M. (2005). The Nature and Function of Fiduciary Loyalty, Law Quarterly Review, (121), 452-474.
    • Prentice, D. (1974). The Corporate Opportunity Doctrine, The Modern Law Review, 37(4), 464-468.
    • Farrar, J.H. & Watson, S., (2011). Self-Dealing, Fair Dealing and Related Party Transactions–History, Policy and Reform, Journal of Corporate Law Studies, 11 (2), 495-523.
    • Gormley, T.A. & Matsa, D.A. (2016). Playing it Safe? Managerial Preferences, Risk, and Agency Conflicts, Journal of Financial Economics,122 (3), 431-455.
    • Grossman, N. (2007). Director Compliance with Elusive Fiduciary Duties in a Climate of Corporate Governance Reform, Fordham Journal of Corporate & Financial Law, 12 (3), 393-466.
    • Hadjinestoros, M. (2008). Exploitation of Business Opportunities: How the UK Courts Ensure that Directors Remain Loyal to Their Companies, International Company and Commercial Law Review, 19 (2). 70-98.
    • Hannigan, B. (2011). Reconfiguring the No Conflict Rule: Judicial Strictures, a Statutory Restatement and Opportunistic Director, Singapore Academy of Law Journal, 23 (4), 714-744.
    • Hart III, J. R. (2009). Storetrax.com, Inc. v. Gurland: Keep Trax of Your Board of Directors, Maryland Law Review Online, 68 (6), 26-38.
    • Horton, B.J., (2016). Modifying Fiduciary Duties in Delaware: Observing Ten Years of Decisional Law, Delaware Journal of Corporate Law, 40 (3), 921-970.
    • Nervig, J.E. (1977). Corporate Opportunity-Miller v. Miller-Proper Application of the Fairness Doctrine in the Corporate Opportunity Area, The Journal of Corporation Law, 2 (2), 405-432.
    • Johnston, J.F. (2005). Natural Law and the Fiduciary Duties of Business Managers, Journal of Markets and Morality, 8 (1), 27-51.
    • Kershaw, D. (2005). Does it Matter How the Law Thinks About Corporate Opportunities?, Legal Studies, 25 (94), 533-558.
    • Lawrence, E. M. (1993). Fairness and Trust in Corporate Law, Duke University School of Law, 43 (3), 425-491.
    • Li, J. (2011). the Peso Silver Case: An Opportunity to Soften the Rigid Approach of the English Courts on the Problem of Corporate Opportunity, Company law, 32 (3), 53-75.
    • Lim, E. (2013). Directors’ fiduciary duties: a new analytical framework, Law Quarterly Review, 129 (4), 242-263.
    • Lowry, J. (2012). Codifying the Corporate Opportunity Doctrine: The (UK) Companies Act 2006, International Review of Law, 5(1), 1-17.
    • Lowry, J. & Edmunds, R. (2002). The no Conflict-no Profit Rules and the Corporate Fiduciary: Challenging the Orthodoxy of Absolutism, Journal of Business Law, 122-142.
    • Lowry, Jone & Edmunds, (1998). The Corporate Opportunity Doctrine: The Shifting Boundaries of the Duty and its Remedies, The Modern Law Review, 61 (4), 515-537.
    • Macneil, I.R. (1978). Contracts: Adjustment of Long-Term Economic Relations Under the Classical, Neoclassical, and Relational Contract Law, Northwestern Law Review, (72), 854-905.
    • M. & Helleringer, G. (2018). Opportunity Makes a Thief: Corporate Opportunities as Legal Transplant and Convergence in Corporate Law, Berkeley Business Law Journal, 15 (1), 92-153.
    • Dickerson, R. & Vaughan, D.L. (2021). The Canada Business Corporations Act: Some Aspects of Transnational Interest, Vanderbilt Law Review, 8 (3), 795-814.
    • Scott, S. (2003). The Corporate Opportunity Doctrine and Impossibility Arguments, Modern Law Review, 66 (6), 852-869.
    • Churk, S.S. (2015). Just Abolish the No Profit Rule, International Company and Commercial Law Review, 26 (7), 244-251.
    • Talley, E. (1998). Turning Servile Opportunities to Gold: A Strategic Analysis of the Corporate Opportunities Doctrine, The Yale Law Journal, (108), 277-375.
    • Witney, S. (2016). Corporate Opportunity Law and the Non-Executive Director, Journal of Comparative Studies, 16 (1), 145-186.
    • Worthington, S. (2013). Fiduciary Duties and Proprietary Remedies: Addressing the Failure of Equitable Formulae, The Cambridge Law Journal, 72 (3), 720-752.

    - Cases

    • The United States
    • Aronson v. Lewis, 473 A.2d 805, 812 (Del. 1984).
    • Castleman ex rel. Thorpe v. CERBCO, Inc., 676 A.2d 436, 443 (Del. 1996).
    • David J. Greene & Co. v. Dunhill Int’l, Inc., A.2d 427(Del. 1968).
    • Durfee v. Durfee & Canning 80 N.E.2d 522, 529 (Mass. 1948).
    • Fleigler v. Lawrence, 361 A.2d218, 221 (Del. 1976).
    • Francis v. United Jersey Bank, 432 A.2d 814 (N.J. 1981).
    • Guth v. Loft, 5 A.2d 503, 511 (Del. 1939).
    • Johnston v. Greene 121 A.2d 919, 923 (Del. 1956).
    • Lagarde v Anniston Lime & Stone Co., Ala, 28 So. 199 (1900).
    • Lancaster Loose Leaf Tobacco Co. v. Robinson, 199 Ky. 313, 317-18, 250 S.W. 997, 998-99 (1923).
    • Lynch v. Vickers Energy Corp., 383 A.2d 278, 279 (Del. 1977).
    • Lyondell Chem. Co. v. Ryan, 970 A.2d 235, 240 (Del. 2009).
    • Malone v. Brincat, 722 A.2d 5 (Del. 1998).
    • Miller v. Miller, 222 N.W.2d 71, 81 (Minn. 1974).
    • Northeast Harbor Golf Club, Inc. v. Harris (Me. 1995).
    • Robert Broz and RFB Cellular Inc v. Cellular Information System Inc., 673 A.2d 148 (Del. 1996)
    • Walt Disney Co. Derivative Litig., 906 A.2d 27, 67 (Del. 2006).
    • Weismann v. Snyder, 338 Mass. 502,156 N.E.2d 21, 23 (1959).
    • England
    • Aberdeen Railway Company v. Blaikie Bros (1854) Macq 461.
    • Bhullar v Bhullar [2003] EWCA Civ 424; [2003] 2 BCLC 241.
    • Boardman v. Phipps [1966] 3 AII ER 721, [1967] 2 AC 46.
    • Commonwealth Oil and Gas Company Limited v Baxter and another [2007] CSOH 198 para [188].
    • Cook v. Deeks [1916] 1 AC (PC) 554.
    • Crown Dilmun v. Sutton [2004] 1 BCLC 468.
    • George Bray v. John Ford [1896] A.C. 44.
    • Industrial Development Consultants Ltd v. Cooley [1972] 1 WLR 443.
    • Keech v. Sandford [1726] 25 Eng. Rep. 223 (CA).
    • O’Donnell v. Shanahan EWCA Civ 751; [2009] B.C.C. 822.
    • Quarter Master UK Ltd v. Pyke [2004] EWHC 1815 (Ch).
    • Rafield v. Brotman, 690 N.Y.S.2d 263, 265 (1999).
    • Regal (Hastings) Ltd. v. Gulliver [1967] 2 AC 134, [159] (HL).
    • Thermascan Limited v. Norman [2009] EWHC 3694 (Ch).
    • Towers v. Premier Waste Management Ltd [2012] BCC 72.
    • Wilkinson v. West Coast [2005] EWHC 3009 [2007] BCC 717(Ch).