سوءاستفاده از حق در دادرسی مدنی ممنوع است و اشخاص نمیتوانند از حقوق خود سوءاستفاده کنند؛ از این رو، ممنوعیت سوءاستفاده از حق بهعنوان یک اصل حقوقی در دادرسی مدنی پذیرفته شده است. اما سؤال مهمی که در این خصوص وجود دارد آن است که ضابطه و معیار سوءاستفاده از حق در دادرسی مدنی چیست؛ به این معنا که چه استفادهای از حق، غیرمُجاز و مشمول سوءاستفاده از حق خواهد بود. هدف این پژوهش، پاسخ به همین پرسش است. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که با توجه به تبصرۀ مادۀ 109 و مواد 133، 139 و 515 قانون آیین دادرسی مدنی و همچنین توجه به مبانی سوءاستفاده از حق در دادرسی مدنی (هدف دادرسی، نظم عمومی و نقش اخلاق)، اِعمال حق در دادرسی مدنی ایران با انگیزهای غیر از دادخواهی و دفاع از خود، سوءاستفاده از حق و غیرمجاز است. در حقوق فرانسه نیز اگرچه طبق قاعدۀ قدیمی، سوءنیت در اعمال حق موجب سوءاستفاده از حق است، اما با گذشت زمان، دیوان عالی فرانسه به نظریۀ تقصیر نیز گرایش پیدا کرده و گفته شده است نمیتوان ضابطهای واحد برای سوءاستفاده از حق در دادرسی مدنی درنظر گرفت.
یلفانی، علیاکبر (1380). شرح و تفسیر قوانین دادرسی مدنی، تهران: سپهر.
- مقالات
بافهم، محمد؛ فهیمی، عزیزاله و حسنزاده، مهدی (1402). سوءاستفاده از حق اقامۀ دعوا و حق شکایت از آراء در حقوق فرانسه و ایران. حقوق تطبیقی، 10 (1)، 29-52.
بافهم، محمد؛ فهیمی، عزیزاله و حسنزاده، مهدی (1402). سوءاستفاده از حق در دادرسی مدنی ایران و فرانسه. پژوهشهای حقوق تطبیقی، 119 (1)، 133-157.
بافهم، محمد؛ فهیمی، عزیزاله و حسنزاده، مهدی (1402). ضمانت اجرای ممنوعیت سوءاستفاده از حق در دادرسی مدنی ایران و فرانسه. پژوهشهای حقوق تطبیقی، 121 (1)، 1-48.
بافهم، محمد؛ فهیمی، عزیزاله و حسنزاده، مهدی (1403). جایگاه اخلاق بهمثابه مبنایی برای ممنوعیت سوءاستفاده از حق در دادرسی مدنی. منتشرشده در مجموعه مقالات همایش اخلاق حقوقی، بهکوشش مهدی حسنزاده و امالبنین حسینی، قم: انتشارات دانشگاه قم، 369- 381.
بهرامی، احسان و السان، مصطفی (1401). ضوابط شناسایی دعوای واهی در حقوق ایران و انگلیس؛ مقدمهای جهت صدور قرار تأمین و ردّ دعوا. پژوهشهای حقوق تطبیقی، 26 (2)، 29-52.
بهرامی، احسان و السان، مصطفی (1402). جایگاه تقصیر و سوءنیت در مطالبه خسارات ناشی از دعوای واهی؛ مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و آمریکا. حقوقی دادگستری، 87 (3)، 49-74. Doi: 22106/jlj.2023.1983303.5119
حاجینوری، غلامرضا (1394). بازگشت اعتدال به نظریه سوء استفاده از حق. مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، 11 (2)، 143-166.
شهیدی، مهدی (1380). تجاوز از حق.تحقیقات حقوقی، 33 و 34 (1)، 31-63.
کاتوزیان، ناصر (1358). سوءاستفاده از حق یا تقصیر در اجرای حق. دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، 21 (0)، 103-115.
ب) منابع انگلیسی
- Books
Cadiet, Loïc et leTourneau, Philippe (2015). Abus de Droit, Paris: Dalloz.
Capitant, Henri (1982). Sur L'abus des Droits, Paris: RTD Civ.
Colin, Ambroise et Capitan, Henri (1953). Traité de Droit Civil, Tome 2, Paris: Dalloz.
Cornu, Gérard et Capitant, Henri (2018).Vocabulaire Juridique, Paris: PUF.
Cornu, Gérard et Foyer, Jean (1996). Procédure Civile, Paris: PUF.
Dabin, Jean (1952). Le Droit Subjectif, Paris: Dalloz.
Ghestin, Jacques et Gooubeaux, Gilles(1993). Traité de Droit Civil – Introduction Générale, Paris: L.G.D.J.
Josserand, Louis (1939). De L’esprit des Droits et de Leur Relativité: Théorie Dite de L’abus des Droits, Paris: Dalloz.
Laurent, François (1874). Principes de Droit Civil Françai, Paris: Bruylant-Christophe.
Levy, E. (1926). La Vision Socialiste du Droit, Paris: Libraire-Editer.
Marty, Gabriel Raynaud, Pierre (1962). Droit Civil, Paris: Siery.
Mazeaud, Henri (1977). Leçons de Droit Civil, Paris: Montchrestien.
Mazeaud, Henri, Mazeaud, Léon et Tunc, André (1965), Traité Théorique et Pratique de la Responsabilité Civile, (Paris: Montchrestien.
Ray, Jean (1926). Index du Code Civil, thése Complémentaire Pour le Doctorat et Lettres, Paris: Alcan.
Savatier, René(1916). Des Effets et de la Sanction du Devoir Moral en Droit Positif Français et Devant la Jurisprudence, Thèse Pour le Doctorat en Sciences Juridiques, Poitiers Université.
Solus, Henry et Perrot, Roger (1961). Droit Judiciaire Prive, Tome I, Paris: Sirey.
- Articles
Wade, John (1968). On Frivolous Litigation: A Study of Tort Liability and Procedural Sanctions. Hofstra Law Review, 14(3), P 433-497.
Saleilles, R (1905). De L'abus de Droit, Rapport Présentéà la Première Sous-Commission de la Commision de Revision du Code Civil. Bulletin de la Société D'études Législativs, 14 (4).
- Cour de Cassation
___, Chambre Civile (Civ), 1er Août 1950, S. 1951. 1. 100.
___, Civ, 1re, 10 Juill. 2014, n°13-21.049.
___, Civ, 1re, 22 Juin 1965, Bull. Civ. I, n°413.
___, Civ, 2 Fév. 1956, Bull. Cass., 1956. II, P. 65.
بافهم, محمد , فهیمی, عزیزاله و حسن زاده, مهدی . (1403). معیار و ضابطۀ سوءاستفاده از حق در دادرسی مدنی ایران و فرانسه. مطالعات حقوق تطبیقی معاصر, 15(35), 1-32. doi: 10.22034/law.2024.58101.3312
MLA
بافهم, محمد , , فهیمی, عزیزاله , و حسن زاده, مهدی . "معیار و ضابطۀ سوءاستفاده از حق در دادرسی مدنی ایران و فرانسه", مطالعات حقوق تطبیقی معاصر, 15, 35, 1403, 1-32. doi: 10.22034/law.2024.58101.3312
HARVARD
بافهم, محمد, فهیمی, عزیزاله, حسن زاده, مهدی. (1403). 'معیار و ضابطۀ سوءاستفاده از حق در دادرسی مدنی ایران و فرانسه', مطالعات حقوق تطبیقی معاصر, 15(35), pp. 1-32. doi: 10.22034/law.2024.58101.3312
CHICAGO
محمد بافهم , عزیزاله فهیمی و مهدی حسن زاده, "معیار و ضابطۀ سوءاستفاده از حق در دادرسی مدنی ایران و فرانسه," مطالعات حقوق تطبیقی معاصر, 15 35 (1403): 1-32, doi: 10.22034/law.2024.58101.3312
VANCOUVER
بافهم, محمد, فهیمی, عزیزاله, حسن زاده, مهدی. معیار و ضابطۀ سوءاستفاده از حق در دادرسی مدنی ایران و فرانسه. مطالعات حقوق تطبیقی معاصر, 1403; 15(35): 1-32. doi: 10.22034/law.2024.58101.3312