مطالعۀ تطبیقی نقد پدیدارشناختی به رویکرد لیبرال حقوق بشر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه علامه طباطبائی تهران

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه علامه طباطبائی تهران

چکیده

نگارندگان این مقاله با رویکرد پدیدارشناسانه از طریق تفسیر و شرح اهمیت مفهوم «دیگری» در فلسفۀ حقوق بشر، رابطۀ میان حقوق بشر و مفهوم «دیگری» را بررسی می‌کنند تا مقدمه‌ای بر نقد رویکرد لیبرال به حقوق بشر را پیش کشند. سپس به بررسی این مفهوم و ارتباط آن با حقوق بشر در اندیشۀ امانوئل لویناس و رابرت برناسکونی می‌پردازند تا بر دریچه‌ای به نقد رویکرد لیبرال به حقوق بشر دست یازند. اگرچه لاک و پیروانش با فرد انتزاعی و منزویِ خارج از جامعه آغاز می‌کنند، اما به بیان برناسکونی، برای پدیدارشناس، نقطۀ شروع، وجود انضمامی است (وجود انسان در بطن واقعیت). برناسکونی سعی کرده است با استناد به آثار هگل، هوسرل، هایدگر و سارتر، رویکرد لیبرالیستی به حقوق بشر را نقد کند. محورهای نقد برناسکونی بر سنت لیبرالی که در دامنۀ اندیشۀ جان لاک قرار دارد، فردگرایی، انتزاعی بودن، برساختی بودن و مضیق بودن و انحصارگر بودن و متناقض بودن است. وی با رویکرد پدیدارشناسانه به مقولۀ حقوق بشر سعی دارد ضمن نقد و اصلاح زبان حق‌ها که به نظر او ارزش ابزاری و زمانی دارند، از مشکلات سنت لیبرالی فراتر رود و به‌واقع ادبیات حقوق بشر را برای حل مشکلات آسیب‌دیده‌ترین اقشار توانمند سازد. از منظر برناسکونی حقوق بشر در وضعیت کنونی، هم به‌واسطۀ سنت فلسفی لیبرالیستی و فردگرایانه و هم به‌واسطۀ حواشی سیاسی، ناکارا و نا‌توان است. حقوق بشرِ لیبرال علی‌رغم ادعایش محدود به یک سنت فکری و تنگ‌نظر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. الف) منابع فارسی

    - کتاب‌ها

    1. احمدی، بابک، هایدگر و پرسش بنیادین، (تهران: نشر مرکز، چ 2، 1382).
    2. بیمل، والشر، بررسی روشنگرانه اندیشه‌های هایدگر، ترجمۀ بیژن عبدالکریمی، (تهران: سروش، چ 2، 1388).
    3. جمادی، سیاوش، زمینه و زمانۀ پدیدارشناسی، (تهران: انتشارات ققنوس، چ 1، 1386).
    4. رشیدیان، عبدالکریم، هوسرل در متن آثارش، (تهران: نشر نی، چ 1، 1384).
    5. سجویک، پیتر، دکارت تا دریدا، ترجمۀ محمدرضا آخوندزاده، (تهران: نشر نی، چ 1، 1388).
    6. علیا، مسعود، کشف دیگری با لویناس، (تهران: نشر نی، چ 1، 1388).
    7. لویناس، امانوئل، زمان و دیگری، ترجمۀ مریم حیاط شاهی، (تهران: نشر افکار، چ 1، 1392).
    8. هاسه، اولریش و ویلیام لارج، موریس بلانشو، ترجمۀ رضا نوحی، (تهران: نشر مرکز، چ 1، 1384).
    9. هوسرل، ادموند، بحران علوم اروپایی و پدیدارشناسی استعلائی، ترجمۀ غلام‌عباس جمالی، (تهران: انتشارات گام نو، چ 1، 1388).
    10. هوسرل، ادموند، تأملات دکارتی، ترجمۀ عبدالکریم رشیدیان، (تهران: نشر نی، چ 1، 1381).

    - مقاله‌ها

    1. جنیدی، لعیا؛ تیموری، محمدصادق؛ صقری، محمد و عباسیان، رضا، «صیانت از حق مالکیت خصوصی سرمایه‌گذاران خارجی از منظر حقوق اسلام، ایران و بین‌الملل»، مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، ش 17، (1397).
    2. حنایی کاشانی، محمدسعید، «ژان پل سارتر؛ فیلسوف صلح و مدارا یا خشونت»، فردوسی، ش 73 (1387).
    3. مقدوری خوبنما، سارا و مصطفوی، شمس‌الملوک، «مفهوم دیگری در فلسفه‌ی یاسپرس»، جستارهای فلسفی (فلسفه تحلیلی)، ش 27 (1394).

    ب) منابع انگلیسی

    - Books

    • Bernasconi, Robert, Failure of Communication’ as a Surplus: Dialogue and Lack of Dialogue between Buber and Levinas, in Bernasconi, Robert and David Wood, The Provocation of Levinas, Rethinking the Other, (London: Routledge, 1988(.
    1. Hand, Sean, “Emmanuel Levinas”, Routledge Critical Thinkers, (State University of New York Press, 2009).
    • Heidegger, Martin, Being and Time, Trans by John Macquarrie & Edward Rabinson, (Blackwell, 1966).
    • Levinas, Imanuel, Otherwise Then Being or Beyond Essence", Translated by Alphonso Lingis, (Pittsburgh: Duquesne University Press, 1981(.
    • Levinas, Immanuel, Alterity and Transcendence. Trans. Michael B. Smith. (New York: Columbia University Press, 1999).
    • Levinas, Immanuel, Outside the Subject. Trans. Michael B. Smith. (Stanford: Stanford University Press. 1966).
    • Levinas, Immanuel, Totality and Infinity. Trans. Alphonso Lingis. (Pittsburgh: Duquesne University Press. 1969).
    • Rauch, Leo & David Sherman, Hegel's Phenomenology of Self-Consciousness: Text and Commentary, (New York, State University of New York, 1999).
    • Ritchie, David G, Is It Righteous To Be? Interviews with Emmanuel Levinas. Edited by Jill Robbins, (Stanford: Stanford University Press, 2001).
    • Ritchie, David G, Natural Rights, (London: George Allen and Unwin, 1952).
    • Ritchie, David G. Ethics and Infinity: Conversations with Philippe Nemo. Translated by Richard A. Cohen. (Pittsburgh: Duquesne University Press, 1985)
    • Tugendhat, Ernst., Self-Consciousness and Self-Determination, (The MIT Press, 1986).

    - Articles

    • Bernasconi, Robert, “The Other Does Not Respond”, Angelaki, Vol. 24, (2019).
    • Bernasconi, Robert, Extra Territorialty: “Outside the Subject, Outside the State”, Journal of Chinese Philosophy, 35, (2008).
    • Bernasconi, Robert. “Toward a Phenomenology of Human Rights. In: Jung H., Embree L. (eds) Political Phenomenology. Contributions to Phenomenology” (In Cooperation with the Center for Advanced Research in Phenomenology) Springer, Cham, Vol. 84 (2016).
    • Wolf, Susan. “Moral Saints”. The Journal of Philosophy, Vol 79, (1982).

    Zahavi, Dan, “Beyond Empathy; Phenomenological Approaches to Intersubjectivity”, Journal of Conscioousness Studies, 8, No. 5-7,