مطالعه تطبیقی مجازات اعدام در قوانین کشورهای اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

2 دانشجو دکتری حقوق عمومی دانشگاه تهران (دانشکدگان فارابی)؛ پژوهشگر مرکز پژوهشی مبنا، قم، ایران

10.22034/law.2023.55627.3248

چکیده

بررسی مجازات اعدام به‌عنوان یکی از مصادیق سلب‌کننده حق حیات، همواره یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های حقوق بشری بوده است. و بر همین اساس، بررسی آن در قوانین اساسی و قانون مجازات کشورهای اسلامی هم فی‌نفسه و هم با عنایت به نوع و میزان تأثیرپذیری این کشورها از رویکردهای عرفی حقوق بشری یا موازین اسلامی از بایسته‌های مطالعات حقوق بشری است. این مقاله به دنبال پاسخگویی به این پرسش کلیدی است که کشورهای اسلامی در خصوص «مجازات اعدام» چه رویکردی را موردتوجه قرار داده‌اند. این تحقیق مبتنی بر روش توصیفی- تحلیلی و بر پایه مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی سامان‌یافته است. یافته‌های مقاله نشان می‌دهد که میزان اهتمام به حقوق و آزادی‌ها و نوع مواجهه با آن‌ها در میان کشورهای اسلامی، نسبت مستقیمی با رابطه دین و دولت دارد؛ هرچند دوگانه عرف و شرع در مقوله حق بر حیات در قوانین اساسی و قانون مجازات کشورهای اسلامی، بازتاب‌های متفاوتی داشته است. در خصوص مجازات اعدام درحالی‌که رویکردهای افراطی (تجویز حداکثری) از یک‌سو و رویکردهای تفریطی (ممنوعیت حداکثری) از سوی دیگر، در برابر هم صف‌آرایی کرده‌اند، الگوی غالب پذیرفته‌شده در کشورهای اسلامی، در این خصوص همسو با نظام حقوق بشر عرفی و سکولار و متأثر از رویکرد واگرایی دین و دولت است، هرچند با قدرت گرفتن همگرایی دین و دولت در برخی کشورهای اسلامی، مقاومت‌های جدی در خصوص پایبندی به نصوص دینی قابل پیش‌بینی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات