رویکرد سازمان همکاری اسلامی : از رویگردانی تا توجه به حقوق بشر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری رشته حقوق بین الملل دانشگاه پردیس فارابی تهران و مدرس دانشگاه

2 دانشگاه پردیس فارابی قم

چکیده

چکیده
امروزه بسیاری از سازمانهای بین المللی و نهادهای منطقه ای در همراهی با مکانیسم های حقوق بشری ملل متحد در توسعه حقوق بشر ایفای نقش می نمایند. سازمان همکاری اسلامی نیز به عنوان یک نهاد فرا منطقه ای در سالهای اخیر در سایه توجه به حقوق بشر، به تلاش هایی قابل تحسین برای ارتقای حقوق بشر در دولتهای اسلامی مبادرت نموده است. مقاله پیش رو ضمن پرداختن به وضعیت حقوق بشر در سازمان همکاری اسلامی، رویکرد این سازمان را در سه مرحله جداگانه رویگردانی از حقوق بشر، مواجهه با حقوق بشر بین المللی و توجه به حقوق بشر مورد مطالعه قرار می دهد. همچنین در این پژوهش آخرین تحولات حقوق بشری سازمان مورد بررسی قرار گرفته است. به نظر می رسد سازمان همکاری اسلامی پس از سالهای نخست رویگردانی از حقوق بشر، از طریق نگارش اسناد حقوق بشری مانند اعلامیه قاهره و معاهده کودک در اسلام به حقوق بشرتوجه نموده که تا حدودی بیانگر نوعی تقابل با حقوق بشر بین المللی بود و در نهایت از طریق برنامه ده ساله اقدام سازمان، اصلاح اساسنامه سازمان، تاسیس کمیسیون دائمی مستقل حقوق بشر و استفاده از برخی ابتکارات برای حمایت از حقوق بشر، نشانه هایی امیدوارکننده از توجه به حقوق بشر را جلوه گر نموده است.

کلیدواژه‌ها


  1. الف) فارسی

    1. اسلامی، سید حسن، «اعلامیۀ اسلامی حقوق بشر و مسئلۀ نابرابری‌ها»، مجلۀ حقوق بشر، دورۀ 7، ش 2 (1391).
    2. بیگ‌زاده، ابراهیم، حقوق سازمانهای بینالمللی، (تهران: انتشارات مجد، چ 1، 1389).
    3. جاوید، محمدجواد و مکرمی قرطاول، یاسر، «نقش کشورهای اسلامی در تدوین و تصویب اسناد جهانی حقوق بشر»، فصلنامۀ مطالعات حقوق بشر اسلامی، ش 1 (1391).
    4. ﺣﺒﯿﺒﯽ ﻣﺠﻨﺪﻩ، ﻣﺤﻤﺪ، «حقوق علیه حقوق: نقد کوتاه بر رویکرد اسلامی ایرانی به حقوق بشر، مجلۀ ناقد، ش 2 (1383).
    5. صفاری‌نیا، محیا، «رویکرد سازمان همکاری اسلامی در زمینۀ ارتقای حقوق زن»، فصلنامۀ پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، ش 2 (1398).
    6. ﺭﻫﺪﺍﺭ، ﺍﺣﻤﺪ و ﺭﻫﺪﺍﺭ، ﻣﺤﻤﺪ، «نگاهی تطبیقی به مبانی حقوق بشر در اسلام و غرب»، مجلۀ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﺳﻼﻣﯽ، ش 45 (1395).
    7. موسوی اصل، سید حسن، نقش سازمان همکاری اسلامی در ارتقای حقوق بشر در کشورهای اسلامی، رسالۀ دکتری از دانشگاه تهران، (1398).
    8. موسی‌زاده، رضا، سازمانهای بین‌المللی، (تهران: انتشارات میزان، چ 29، 1395).
    9. هاشمی، کامران، «ایجاد سازوکارهای بین دولتی حقوق بشری: بررسی فعالیت‌ها در حوزۀ اتحادیۀ عرب، سازمان کنفرانس اسلامی و جنبش عدم تعهد»، سیاست خارجی، ش 96 (1390).

    ب) عربی

    1. احسان اوغلو، اکمل‌الدین، العالم الاسلامی فی القرن الجدید، منظمه التعاون الاسلامی، (نیویورک: مطبعۀ جامعۀ کولومبیا، 2010).
    2. کیا اوغلو، توران، «اجنده للحقوق فی العالم الاسلامی؟ تطور اطار عمل منظمه التعاون الاسلامی لحقوق الانسان»، مجلۀ رواق العربی، العدد 64 (2012).

    ج) انگلیسی

    - Books and articles

    1. Adam, Ahmed, “Understanding the Role of the Organization of Islamic Cooperation in Human Rights, Forum-Asia Working Paper Series”, Asian Perspectives on International Human Rights Landscapes, N0. 1, (2014).
    2. Blitt, Robert, “Equality And Non Discrimination Through the Eyes of an International Religious Organization: The Organization of Islamic Cooperation Response to Women’s Rights and Sexual Orientation and Gender Identity Rights”, Legal Studies, University of Tennessee, (2016).
    3. Bozorgmehri, Majid, “The Human Rights in OIC, A Gradually Movement but in Progress”, Journal of Politics and Law, Canadian Center of Science and Education, Vol. 10, No. 2, (2017).
    4. Cismas, Ioana, “Introductory Note to the Statute of the OIC Independent Permanent Human Rights Commission”, International Legal Materials 5, No. 6, (2011).
    5. Gunn, Jeremy - Lagresa, Alvaro, “Egagemet with Regional Multilateral Organizations, Case Study: OIC and League of Arab States”, Fostering Human Rights among European Policies, Work Package No. 5 – Deliverable No, (2016).
    6. Gunn, Jeremy and Lagresa, Alvaro, “The Organization of Islamic Cooperation: Universal Human Rights, Islamic Values, or Raisons D etat?” Human Rights & International Legal Discourse,Vol. 10, No. 2, (2016).
    7. Johnson, Toni, The OIC on Democracy and Human Rights, Council on Foreign Relations, (2010).
    8. Hausler, Katharina, “Human Right, Democracy and Rule of Law: Different Organizations, Different of Conceptions?” Fostering Human Rights among European Policies, Utrecht University, (2016).
    9. Kayaoglu, Turan, “A Rights Agenda for the Muslim World? The Organization of Islamic Cooperation s Evolving Human Rights Framwork”, Brookings Doha Center Analysis Paper, N0. 6, (2013).
    10. Kayaoglu, Turan, “Giving an Inch Only to Lose a Mile: Muslim States, Liberalism, and Human Rights in the United Nations”. Human Rights Quarterly. Vol. 36, N0. 1, (2014).
    11. Kayaoglu, Turan, “The OIC’s Independent Permanent Human Rights Commission : an Early Assessment”, The Danish Institute for Human Rights Denmark’s National Human Rights Institution, No. 3, (2015).
    12. Mayer, Ann, Ehizabeth, Islam and Human Rights: Tradition and Politics. Westview Press, Cumnor Hill, (2007).
    13. Mayer, Ann, Elizabeth, “The OIC's Human Rights Policies in the UN, a Poblem of Coherence”, the Danish Institute for Human Rights, Denmark s National Human Rights Institution, No. 4, (2015).
    14. Moinuddin, Hasan, The Charter of the Islamic Conference and the Legal Framework of Economic Co-operation among its Member States, (Oxford: Clarendon Press), (1987).
    15. Monshipouri, Mahmood – Kaufman, Claire L. (2015), “The OIC, Children s Rights and Islam, the Danish Institute for Human Rights”, Denmark s National Human Rights Institution.
    16. Petersen, Marie Juul, “Islamic or Universal Human Rights ?the OIC s Independent Permanent Human Rights Commission”, Danish Institute for International Studies. No. 3, (2012).
    17. Petersen, Marie Juul and Kayaoglu, Turan, The Organization of Islamic Cooperation and Human Rights, University of Pennsylvania Press, (2019).
    18. Saden, Louise, Alternative Islamic Human Rights, Human Rights Studies Spring Supervisors: Dan-Erik Andersson and Rickard Lagervall, Lunds Universitet, (2010).
    19. Skovgaard-Petersen, Jakob, “Sharia, Human Rights, and Everything Good”, The Danish Institute for Human Rights, Denmark’s National, (2015).
    20. Tirado Chace, Anthony0, “The Organization of Islamic Cooperation, a Case Study of Internationl Organizations, Impact on Human Rights”, The Danish Institute for Human Rights Denmark’s National Human Rights Institution, No. 2, (2015).

    - Documents

    1. Declaration of the Rabat Islamic Summit, 25 September 1969.
    2. OIC Discuuses set-up of an Independent and Permanent Human Rights Commission, 12 April 2009.
    3. OIC Islamic Summit Conference Resolution 2/4-EX (IS) on the situu ation in Syria (14-15 August 2012).
    4. Statement by Ambassador Zamir Akram, Permanent Representative of Pakistan, on behalf of OIC Member States during the 15th Special Session of the Human Rights Council’ (n 48) .
    5. Statement of His Excellency Iyad Ameen Madani Secretary General of the Organization of Islamic Cooperation at the Fourth Session of the OIC Independent Permanent Human Rights Commission (IPHRC).
    6. Statute of the OIC Women Development Organization, OIC Doc. OIC/EGM-2009/DS-WDO/REP/FINAL.
    7. UN Human Rights Council Resolution S-15/1 (25 February 2011) UN Doc No A/HRC/RES/S-15/1.