بررسی تطبیقی گسترۀ حریم خصوصی کودک در اسلام و کنوانسیون حقـوق کودک‬‬

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مفید، قم،

2 دانشیار دانشگاه مفید، قم،

چکیده

حریم خصوصی حقی است نسبت به خلوت هر فرد، محفوظ داشتن اطلاعات مربوط به شخصیت او و زندگی کردن با سلیقۀ خود و با حداقل مداخلۀ دیگران. تعرضِ به این حقِّ برخاسته از کرامت و حقوق شخصیت، ناروا و ممنوع است. به علت آسیب‌پذیری کودکان و حجر آنان، صیانت از حریم خصوصی کودکان به یکی از مناقشه‌برانگیزترین موضوعات حوزۀ سیاست‌گذاری حقوقی تبدیل شده است. نگارندگان در این تحقیق با روش تطبیقی که مبتنی بر مقایسه برای فهم، تبیین و تحلیل مشابهت‌ها و تفاوت‌هاست، ضمن درنظر گرفتن ماهیت و مبانی حریم خصوصی کودک، تلاش کرده‌اند نقاط اشتراک و افتراق قلمرو حریم خصوصی کودک در اسلام و نظام بین‌الملل را تحلیل نمایند. کنوانسیون حقوق کودک که بارزترین جلوۀ هم‌گرایی جامعۀ جهانی در حمایت از حقوق کودکان است به‌عنوان مرجع این مقایسه قرار گرفته و مشخص شده که بسیاری از مصادیق حریم خصوصی کودک که در اسناد بین‌المللی مورد توجه بوده، در حقوق اسلام پیش‌تر و بهتر مورد عنایت و تأکید واقع شده است. اگرچه در برخی موارد، احکام اسلامی با اسناد بین‌المللی در این زمینه سازگاری ندارد، لیکن بر پایۀ واگذاری به قوانین داخلی کشورها این امر انعطاف‌پذیر است. به هر روی، این مطالعه جامعیت دیدگاه اسلامی را در این مسئله به‌خوبی نشان می‌دهد

کلیدواژه‌ها


  1. الف) فارسی

    - کتاب‌ها

    1. امیرارجمند، اردشیر، مجموعۀ اسناد بین‌المللی حقوق بشر، ج 1، )تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، چ 1، 1381).
    2. انصاری، باقر، حقوق حریم خصوصی، ج 1، (تهران: انتشارات سمت، چ 1، 1392).
    3. بهشتی، احمد، اسلام و بازی کودکان، ج 1، (تهران: چاپ و نشر بین‌الملل، چ 1، 1391).
    4. پیوندی، غلامرضا، حقوق کودک، ج 1، (تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چ 1، 1390).
    5. صادقی، حسین، مسئولیت مدنی در ارتباطات الکترونیک، ج 1، (تهران: میزان، چ 1، 1388).
    6. صانعی، یوسف، بلوغ دختران، ج 1، (تهران: فقه‌الثقلین، چ 5، 1394).
    7. صفایی، حسین و امامی، اسدالله، مختصر حقوق خانواده، ج 2، (تهران: دانشگاه تهران، چ 1، 1374).
    8. فراهیدی، خلیل‌بن احمد، کتاب العین، ترجمۀ مهدی مخزومی، ج 3، (قم: مؤسسۀ دارالهجره، چ 3، 1410).
    9. کاتوزیان، ناصر، مبانی حقوق عمومی، ج 1، (تهران: نشر دادگستر، چ 2، 1377).
    10. مهریزی، مهدی، بلوغ دختران، ج 1، (تهران: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چ 1، 1376).
    11. میرموسوی، علی و حقیقت، صادق، مبانی حقوق بشر از دیدگاه اسلام و دیگر مکاتب، ج 1، (تهران: سازمان انتشارات و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، چ 26، 1397).

    - مقاله‌ها

    1. اسدی‌نژاد، محمد؛ رستمی چلکاسری، عبادالله؛ مرادی، فاطمه، «حق آموزش و تربیت کودک در قوانین ایران و اسناد حقوق بشر»، دوفصلنامۀ حقوق خانواده، ش 62 (1394).
    2. رحمدل، منصور، «حق انسان بر حریم خصوصی»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش 70 (1384).
    3. شهباز قهفرخی، سجاد، «حریم خصوصی فیزیکی افراد در آیینه فقه و حقوق ایران»، پژوهش‌های فقهی، ش 13 (1392).
    4. عظیم‌زاده، فائزه، «خانواده و بنیان حقوق کودک»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ش 30 (1382).
    5. مقدادی، محمدمهدی، «جایگاه و تأثیر مصلحت در سرپرستی کودک از دیدگاه فقه و حقوق»، مطالعات راهبردی زنان، ش 53 (1390).
    6. مقدادی، محمدمهدی، «مصونیت و حمایت در برابر خشونت به مثابه حقی مسلم برای کودک»، نشریه دین و حقوق، ش 1 (1392).
    7. موسوی بجنوردی، محمد، «بررسی مفهوم و معیار کودکی در تفکر اسلامی و قوانین ایران»، پژوهشنامۀ متین، ش 21 (1389).
    8. موسوی بجنوردی، محمد، و نسترن‌پور، «بررسی فقهی حقوقی حریم خصوصی»، مجلۀ نامۀ الهیات، ش 42 (1379).
    9. نقیبی، ابوالقاسم، «حمایت از کودکان در حقوق بشر دوستان اسلامی و مقررات بشردوستانۀ بین‌المللی»، مجلۀ دین و قانون، ش 1 (1392).
    10. همدانی، مصطفی، «تحلیل احکام فقهی ارتداد کودکان مراهق»، دوفصلنامۀ علمی مطالعات فقه تربیتی، ش 14 (1399).

    - پایان‌نامه

    1. نیکنامی، ندا، حق حیات کودک از نگاه اسلام و اسناد بین‌المللی، دانشگاه قم: 1391.

    ب) عربی

    1. خویی، ابوالقاسم، منهاج الصالحین، ج 2، (قم: نشر مدینه العلم، چ 28، 1410).
    2. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج 1، (قم: منشورات آیه الله مرعشی نجفی، چ 1، 1403)
    3. طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، ج 19، (تهران: دارالکتب الاسلامیه، چ 1، 1375)
    4. طباطبایی، محمدحسین، نهایه الحکمه، ج 1، (قم: مؤسسه نشر اسلامی، چ 1، 1420).
    5. علامه حلّی، حسن‌ بن یوسف، مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، ج 7، (قم: اسلامی. چ 3، 1410).
    6. فیض کاشانی، محمدحسن، الأصفى فی تفسیرالقرآن، ج 2، (قم: مرکز ابحاث و دراسات الاسلامیه، چ 1، 1418).
    7. کاشف الغطاء، محمدحسین، تحریر المجله، ج 1، (نجف، مکتب مرتضویه، چ 1، 1359).
    8. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 75، (تهران: انتشارات اسلامیه. چ چهارم، 1386).
    9. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج 2، (تهران: انتشارات اسلامیه. چ چهارم، 1386).
    10. محدث نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل، ج 15، (بیروت، نشر آل‌البیت، چ 1، 1408).
    11. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 14، (تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه، 1374).
    12. نجفی، محمدحسن (جواهر الکلام)، فی شرح شرایع الاسلام، ج 38-41، (تهران: دارالکتب الاسلامیه، چ 6، 1404).

    ج) منابع انگلیسی

    - Book

    34.  De George, R. T. (2003), The Ethics or Information Technology and Business, USA, Black Well Publishing, p.256.

    - Documents

    1. Convention on the Rights of the Child (20 November 1989) (un.org).
    2. Declaration of the Rights of the Child‎ (26 November 1924).
    3. International Covenant on Civil and Political Rights (16 December 1966) (un.org).
    4. Optional Protocol to the Convention on the Rights of the Child on the Involvement of
    5. Children in the Armed Conflict (25 may2000) (un.org).
    6. Universal Declaration of Human Right (1948).