جایگاه آموزش و اطلاع‌رسانی حقوق محیط‌ زیست در حقوق ایران و اسناد بین‌المللی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زاهدان،

2 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زاهدان،

3 استادیار دانشگاه بیرجند،

چکیده

داشتن محیط زیست سالم حق هر انسانی است و باید در راستای حفظ آن تلاش کند. برای مراقبت از محیط زیست به قوانین و مقرراتی نیاز است و همچنین فرهنگسازی و آموزش میتواند به افزایش آگاهی بینجامد و در نهایت موجب حفظ محیط زیست شود. اساسیترین روش برای احترام به محیط زیست، رعایت حقوق محیط زیست بوده که به دلیل پیچیده بودن این موضوع، نیازمند آموزش مسائل زیستمحیطی است. با توجه به اهمیت موضوعات مرتبط با محیط زیست در دنیای امروزی، پژوهش حاضر در نظر دارد تا به جایگاه آموزش و اطلاع‌رسانی حقوق محیط ‌زیست در حقوق ایران و اسناد بینالمللی بپردازد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و اطلاعات مورد نیاز از طریق مطالعۀ اسناد بینالمللی و داخلی جمعآوری شده است. یافتههای حاصل از پژوهش نشان میدهد که به مقولۀ آموزش محیط زیست در اسناد بینالمللی به‌طور شایسته توجه نشده و این موضوع در حقوق ایران نیز مورد بیمهری قرار گرفته است. هرچند در قالب عمل، آموزشهای مختصری از قبیل تبلیغات و اطلاعرسانی به‌ویژه در کتاب‌های ابتدایی و غیره مشاهده میشود، اما بزرگی و اهمیت حقوق محیط زیست فراتر از این میزان توجه است و نیاز به آموزش همگانی و اساسی نهتنها در داخل کشور، بلکه در سطح جهان دارد.

کلیدواژه‌ها


  1. الف) فارسی

    - کتاب‌ها

    1. حبیبی، محمدحسن، حقوق محیط زیست، ج 1، (تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1384).
    2. فیروزی، مهدی، حق بر محیط زیست، (تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی، 1384).

    - مقاله‌ها

    1. آزادخانی، پاکزاد؛ سادات‌نژاد، معصومه؛ شرفخانی، جعفر، «بررسی آموزش زیست‌محیطی و رفتارهای حفاظت از محیط زیست دانش‌آموزان دبیرستان‌های دخترانۀ شهر ایلام»، انسان و محیط زیست، ش 44 (1397).
    2. پیری، مریم و قاسمی، ناصر، «بررسی حقوقی - قضایی چگونگی و نقش اعمال حقوق شهروندی در محیط زیست»، علوم و تکنولوژی محیط زیست، ، ش 3 (1388).
    3. توکلی، جلیل، «پسماندهای حاشیۀ دریای‌خزر از منظر حقوق بین‌الملل محیط زیست»، فصلنامۀ قانون یار، ش 7 (1398).
    4. چراغی، میترا و خسروی‌پور، بهمن، «بررسی روش‌های کنونی آموزش محیط زیست در ایران»، هفتمین کنگرۀ ملی زیستشناسی و علوم طبیعی ایران، تهران، (1399).
    5. چراغی، میترا، «بررسی چالش‌های پیش روی آموزش محیط زیست در ایران»، هفتمین کنگرۀ ملی زیست شناسی و علوم طبیعی ایران، تهران، (1399).
    6. چوبکار، نسرین؛ حسینی روزبهانی، شیوا؛ نظافتیان، الهام، «آموزش محیط زیست پایدار برای کودکان»، همایش ملی مجازی بومیسازی؛ بهروزرسانی و کارآمدی مدیریت آموزشی در سازمانهای آموزشی، کرمانشاه، (1399).
    7. حسینی، سید محمد و محمدی، مهرداد، «واکاوی حق بشر بر محیط‌زیست»، دوفصلنامۀ مطالعات حقوق بشر اسلامی، ش 12 (1396).
    8. خازنی‌زاده، بهاره و مشاری، محمد، «آموزش عالی محیط زیست و توسعۀ پایدار»، دومین کنفرانس ملی مدیریت شهری، شهرسازی و معماری، تبریز، (1399).
    9. خسروی، حسن، «حق بر محیط ‌زیست سالم در پرتو حکمرانی مطلوب»، فصلنامۀ اخلاق زیستی، ش 20 (1395).
    10. خورشیدی، حسن و خلیلی، ناصر، «نقش حقوق شهروندان در حفظ محیط زیست و منابع طبیعی»، چهارمین کنفرانس سراسری و اولین کنفرانس بینالمللی تحول و نوآوری در علوم انسانی، (1397).
    11. ذوالفقاری، مرتضی و خواجوی، مسعود، «بررسی نقش آموزش در حفاظت از محیط زیست»، همایش ملی آب، فرهنگ و پژوهشهای علوم انسانی، بیرجند، (1399).
    12. رمضانی قوام‌آبادی، محمدحسین، «بررسی راهبردی آموزش حفاظت از محیط زیست در ایران: ضرورت ها و تنگناها» فصلنامۀ راهبرد، ش 65، (1391).
    13. شاه‌بیک، حسین؛ مشهدی، علی؛ حیدری خراسانی، محمدجواد؛ نوذری فردوسیه، محمد، «نقش تعارض منافع در بی‌اثر شدن قوانین و مقررات حمایتی حفاظت محیط زیست»، مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، آماده به انتشار.
    14. صفا، لیلا؛ منگلی، نسرین؛ بابایی، رقیه، «بررسی نقش آموزش در پایداری زیست‌محیطی»، اولین همایش اندیشهها و فناوری‌های نوین در علوم جغرافیایی، (1396).
    15. طاهری، الهام و شبیری سید محمد، «تأثیر رسانه‌ها در آموزش محیط‌زیست»، سومین کنفرانس بین‌المللی روانشناسی، علوم تربیتی و سبک زندگی، تربت‌حیدریه، دانشگاه تربت‌حیدریه، (۱۳۹۵).
    16. عظیمی، محمد؛ کرمی، علیرضا؛ غلامی، مهدی، «افزایش دانش زیست‌محیطی همگانی با تأکید بر آموزش محیط زیست»، مجموعۀ مقالات چهارمین همایش ملی آموزش، (۱۳۹۱).
    17. علی‌پور مقدم، خدیجه و علی‌پور مقدم، حوا «بررسی جایگاه آموزش‌های زیست‌محیطی در کتاب‌های درسی مقطع ابتدایی»، دوفصلنامۀ حقوق محیط زیست، ش 2 (1395).
    18. عیدی، اسماء؛ کاظمیه، فاطمه؛ مطلم خطایلو، مهدی، «ترویج و آموزش رهیافتی در پایداری محیط زیست»، یازدهمین کنگرۀ ملی مهندسی مکانیک بیوسیستم و مکانیزاسیون ایران، همدان، (1397).
    19. فیروزی، مهدی، «مبانى حق بهره‏مندى از محیط زیست سالم در قرآن‏ کریم»، رواق اندیشه، ش 42 (1384).
    20. کلهر، حسینعلی، «حق بر آموزش در زمینۀ مسایل زیست‌محیطی»، فصلنامۀ مدیریت بر آموزش انتظامی، ش40 (1396).
    21. مشاری، محمد، «برنامۀ آموزش محیط زیست، موانع و راهکارها»، چهارمین کنگرۀ بین‌المللی توسعۀ کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست و گردشگری ایران، تبریز، (1398).
    22. میرزائی، مصطفی؛ حداد، امید؛ حداد، فریبا؛ صادق‌پور چهارراهی، اعظم، «نقش آموزش محیط زیست در بهینه‌سازی وکاهش آلودگی محیط زیست»، هفتمین کنفرانس ملی پژوهشهای کاربردی در علوم کشاورزی غذای سالم از مزرعه تا سفره، تهران، (1398).
    23. یوسف‌پور، محمدرضا و زمانی، رضا، «نقش دانش‌آموز در ارتقاء فرهنگ زیست‌محیطی جامعه»، مجلۀ سنبله، بخش محیط زیست و منابع انسانی، ش ۱۷۹ (۱۳۸۴).

    - اسناد

    1. برنامۀ جامع آموزش همگانی محیط زیست با رویکرد سند چشم‌انداز برنامۀ توسعۀ کشور نقل از شمارۀ ۱۸۷۱۶-۱۳۸۸/۳/۱۷، روزنامۀ رسمی (۱۳۸۸).

    ب) منابع انگلیسی

    - Book

    1. Palmer, J. Environmental Education in the 21st Century, Theory, Practice, Progress and Promise. (London: Routledge, 1998).

    - Paper

    1. Yang, Yang, “Analysis of Solution to Environmental Law Education for College Students” Beijing Law Review, Vol.4, No.3.

    - Documents

    1. Final Report of the World Conference on Education for All: Meeting Basic Learning Needs, Jomtien, Thailand, 5-9 March 1990 (New York, Inter-Agency Commission (UNDP, UNESCO, UNICEF, World Bank) for the World Conference on Education for All, 1990).
    2. International Union for Conservation of Nature (IUCN), protocol for the protection of the marine environment against pollution from land - based sources, Kuwait – 1990. A Meeting of the Plenipotentiaries was held in Kuwait on 21 February 1990 for signing the Protocol concerning the Protection of the Marine Environment against pollution from Land-Based Sources, (1990).
    3. UNESCO, Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage. The General Conference of the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization Meeting in Paris from 17 October to 21 November 1972, at its seventeenth session, (1972).
    4. UNESCO, Intergovernmental Conference on Environmental Education: Final Report (Paris, UNESCO, 1978), chap.III, (1978).
    5. United Nations, United Nations Conference on Environment & Development Rio de Janerio, Brazil, 3 to 14 June 1992, AGENDA 21, (1992).
    6. United Nations, Stockholm Convention on Persistent Organic Pollutants (POPs), (2001).
    7. United Nations Environment Programme (UNEP(, Declaration of the United Nations Conference on the Human Environment. 21st plenary Meeting, 16June 1972, Chapter 11, (1972).
    8. United Nations Environment Programme (UNEP(, Framework Convention for the Protection of the Marine Environment of the Caspian Sea, (2003).