تحلیلی نو از ویژگی‌ها، وجه تمایز و انواع قرارداد کار از منظر تحولات روابط کار و کرامت انسانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه علوم قضایی، تهران

چکیده

روابط کار با تاریخ پردرد و رنج برای انسان‌ها توأم بوده است؛ ازجمله بردگی، استثمار، شرایط بد کار، بیماری و حوادث شغلی و مرگ و میر ناشی از آن. قرارداد کار به‌عنوان منشأ این رابطۀ کاری، در طول تاریخ از قراردادهای خصوصی صِرف به قراردادهای با ماهیت خصوصی- عمومی تغییر ماهیت داده و علت این تغییر، انقلاب‌های کارگری و دخالت دولت با وضع قواعد آمرۀ حمایتی از کارگر جهت ایجاد تعادل در روابط کار و در راستای تأمین کرامت انسانی بوده است. این مقاله تلاش دارد با روش توصیفی- تحلیلی، تعریف و ویژگی‌ها، وجه تمایز و انواع قرارداد کار در نظام حقوق کار ایران را تبیین نموده، به نارسایی‌های قراردادهای کار در حوزۀ تقنینی و رویۀ قضایی بپردازد. قانون کار مصوب مجمع تشخیص مصلحت به مقتضای کرامت انسانی در قرارداد کار که همانا تضمین حداقل‌های حمایتی است توجه کرده، اما نحوۀ تصویب مادۀ 7 قانون کار و تبصره‌های آن، موجبات تزلزل امنیت شغلی در کارهای مستمر را پدید آورده که آثار آن در عملکرد کارفرمایان، وزارت کار و دیوان عدالت اداری نمایان است. پیمان‌های دسته‌جمعی هم با توجه به شروط عام و مطلق بند «ب» مادۀ 141، با محدودیت‌های گسترده‌ای مواجه هستند. راه‌حل مسئله، اصلاح بند «ب» مادۀ 141 و مادۀ 7 و تبصره‌های آن است.

کلیدواژه‌ها


  1. الف) فارسی

    - کتاب‌ها

    1. ابدی، سعیدرضا، کار شایسته در ایران، (تهران: نشر میزان چ 1، 1392).
    2. رفیعی، احمد، حقوق کار: دفتر یکم، (تهران: انتشارات نگاه بینه، چ 1، 1392).
    3. رفیعی، احمد، قانون کار در نظم حقوق کنونی، (تهران: انتشارات نگاه بینه، چ 2، 1396).
    4. رمضانی فرزانه، طاهره، انعطافپذیری بازار کار و اشتغال پارهوقت، (تهران: انتشارات مؤسسۀ کار و تأمین اجتماعی 1385).
    5. رنجبری، ابوالفضل، حقوق کار، (تهران: انتشارات مجد، چ 3، 1380).
    6. عراقی، سید عزت‌الله، حقوق کار، ج 2، (تهران: انتشارات سمت، چ 1، 1391).
    7. عراقی، سید عزت‌الله، حقوق کار، ج 1، (تهران: انتشارات سمت، چ 15، 1393).
    8. کاتوزیان، ناصر، دورۀ مقدماتی حقوق مدنی: اعمال حقوقی، (تهران: شرکت سهامی انتشار، چ 7، 1379).
    9. کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، ج 1، (تهران: شرکت سهامی انتشار، چ 7، 1385).
    10. محجوب، علیرضا، قرارداد موقت کار در ایران، (تهران: انتشارات واژه، چ 1، 1381).
    11. مقاولهنامههای بینالمللی کار، ترجمۀ محمدرضا سپهری و همکاران، (تهران: انتشارات مؤسسۀ کار و تأمین اجتماعی، چ 2، 1392).
    12. منشی‌زاده، گشواد، قرارداد کار، (تهران: انتشارات مؤسسۀ کار و تأمین اجتماعی، 1377).
    13. منشی‌زاده، گشواد، قرارداد کار، مجموعۀ متون آموزشی، (تهران: انتشارات مؤسسۀ کار و تأمین اجتماعی، 1389).
    14. موحدیان، غلامرضا، حقوق کار، (تهران: انتشارات فکرسازان، چ 6، 1392).
    15. هدایتی زفرقندی، محمد، قرارداد کار، (تهران: انتشارات میزان، چ 2، 1391).
    16. طباطبائی (مؤتمنی)، منوچهر، آزادیهای عمومی و حقوق بشر، (تهران: انتشارات دانشگاه تهران:1370).
    17. هاشمی، سید محمد، حقوق بشر و آزادیهای اساسی، (تهران: نشر میزان، چ 1، 1384).
    18. متین دفتری، احمد، حقوق بشر و حمایت بینالمللی از آن، (تهران: چاپخانۀ بهمن، 1348).

    - مقاله‌ها

    1. مجتهدی، محمدرضا، «راهکارهای قانونی برای مقابله با اخراج کارگر در انگلستان و مقایسه آن در ایران»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، ش 74 (1385).
    2. محمدی، زینب؛ محقق داماد، سید مصطفی؛ حبیبی مجنده، محمد، «تأثیر حقوق بشر بر حقوق قراردادها در حقوق آلمان، انگلیس و ایران»، مجلۀ حقوق اسلامی، ش 65 (1399).
    3. موسوی اصل، سید حسن و طباطبایی، سید احمد «رویکرد سازمان همکاری اسلامی: از رویگردانی تا توجه به حقوق بشر»، نشریۀ مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، ش 23 (1399).
    4. موسوی، سید فضل‌الله، «نگاهی به جنبه‌های عمومی حقوق کار با تکیه بر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، ش 840 (1379).
    5. همتی، مجتبی و السان، مصطفی، «حقوق و مقررات مرتبط با کار در اسناد و مقررات بین‌المللی و حقوق ایران»، فصلنامۀ حقوق تأمین اجتماعی، وزارت رفاه و تأمین اجتماعی، ش 2 و 3 (1384).
    6. همتی، مجتبی، «بررسی و تحلیل حقوق وسیله‎ای (حقوق سندیکایی) در میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (1966) و نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران (نظام بین‌الملل و حقوق عمومی اقتصادی ایران)»، نشریۀ تخصصی حقوق اساسی، ش 6 و 7 (1386).

    ب) اسناد

    1. قانون کار مصوب 1337
    2. قانون کار جمهوری اسلامی ایران مصوب 1369
    3. قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور مصوب 9/2/1394 مجلس شورای اسلامی
    4. دستورالعمل شمارۀ 14 مصوب 14/12/1389 روابط کار در خصوص تغییر حقوقی در وضع مالکیت کارگاه موضوع مادۀ 12 قانون کار
    5. مصوبۀ هیئت وزیران در خصوص تبصرۀ 1 مادۀ 7 قانون کار مصوب 29/11/1398
    6. مصوبۀ هیئت وزیران در خصوص سند ملی کار شایسته مصوب 29/2/ 1398
    7. مواد 4 و 120 قانون برنامۀ پنج‌سالۀ ششم توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (۱۴۰۰ـ۱۳۹۶(

     

    ج) آرای شعب دیوان عدالت اداری

    1. دادنامۀ شمارۀ 9209970902000358 مورخ اردیبهشت 1392 شعبۀ 20 دیوان عدالت اداری.
    2. دادنامۀ شمارۀ 9109970901904960 مورخ 27/10/1391 شعبۀ 19 دیوان عدالت اداری.
    3. دادنامۀ شمارۀ 9109970901905910 مورخ 13/12/1391 شعبۀ 19 دیوان عدالت اداری.
    4. دادنامۀ شمارۀ 9109970901804650 مورخ 14/12/1391 شعبۀ 18 دیوان عدالت اداری.
    5. دادنامۀ شمارۀ 9209970901800258 مورخ 15/2/1392 شعبۀ 18 دیوان عدالت اداری.
    6. دادنامۀ شمارۀ 9209970901800522 مورخ 20/3/1392 شعبۀ 18 دیوان عدالت اداری.

     

    د) آرای وحدت رویۀ قضایی هیئت عمومی دیوان عدالت اداری

    1. رأی وحدت رویۀ شمارۀ 179 مورخ 12/8/75 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
    2. رأی وحدت رویۀ شمارۀ 238 مورخ 16/5/1378 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
    3. رأی وحدت رویۀ شمارۀ 194 مورخ 20/6/1379 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
    4. رأی وحدت رویۀ شمارۀ 410 مورخ 14/10/1372 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
    5. رأی وحدت رویۀ شمارۀ 371 و 372 مورخ 28/5/1392 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.

    ﻫ) نظریات مشورتی ادارۀ کل حقوقی قوۀ قضاییه

    1. نظریۀ مشورتی شمارۀ 7/7544 مورخ 13/11/1386 ادارۀ کل حقوقی قوۀ قضاییه.
    2. نظریۀ مشورتی شمارۀ 4079/7 مورخ 20/6/1386 ادارۀ کل حقوقی قوۀ قضاییه.
    3. نظریۀ مشورتی شمارۀ 4079/7 مورخ 20/6/1386 ادارۀ کل حقوقی قوۀ قضاییه.

    و) وب‌سایت‌ها

    1. نظریات شورای نگهبان قابل دسترس در:

     http://nazarat.shora-rc.ir/Forms/FileLoad.aspx?id

    1. نظریات وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی قابل دسترس در:

     www.mcls.gov.ir.

     

    ز) انگلیسی

    1. Matthew C.R. Craven, the international covenant on Economic, social and cultural Rights, (London: Clarendon press, Oxford, 1995) p. 227.
    2. digital workers, available in: https://www.sinequa.com
    3. Decent work: available in:

    - Campaign for Decent Work and Living Wage, Asia Pacific Forum on Women, Law and Development (APWLD)

    - https://www.ilo.org/global/topics/decent-work/lang--en/index.htm