در نظام حقوقی ایران و فقه امامیه حقوق بایع و مشتری متعادل نیست، بلکه به علت تملیکی بودن بیع، کفۀ ترازوی حمایت قانونی به سمت مشتری سنگین‌تر است؛ لذا طرفین در عقد بیع تلاش می‌‌کنند از راهکارهایی برای متعادل نمودن حقوق فی‌مابین استفاده نمایند. یکی از این راه‌حل‌ها که به‌شدت در جامعه رواج دارد استفاده از شرط فاسخ در مبایعه‌نامه‌ها است، سؤالی که پاسخ به آن از اهمیت بسیاری برخوردار است، اینست که آیا مشتری بلافاصله بعد از عقد و قبل از تحقق یا عدم تحقق معلق‌علیه شرط فاسخ می‌تواند نسبت به انتقال مبیع به غیر اقدام کند؟ در این خصوص اختلاف نظر وجود دارد؛ عده‌ای با قیاس شرط فاسخ با پاره‌ای از خیارات، مانند غبن، تصرفات منافی مشتری با شرط فاسخ را صحیح می‌دانند و برخی دیگر قائل به عدم نفوذ تصرفات مشتری هستند. فرضیۀ ما در این تحقیق این است که مشتری در دورۀ یادشده حق تصرف منافی با شرط فاسخ را ندارد و در صورت انجام معاملۀ معارض، این معامله از نظر فقهی و حقوقی در وضعیت مراعی است، در صورت تحقق معلق‌علیه و انفساخ معاملۀ اصلی، معاملۀ معارض نیز منفسخ می‌شود، ولی در صورت عدم تحقق شرط فاسخ، مانع معاملۀ معارض مرتفع شده، معامله به قوت خود باقی خواهد ماند.
کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، ج 1، (تهران: شرکت سهامی انتشار، چ 4، 1376).
کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی، دورۀ عقود معین، معاملات معوض– عقود تملیکی، ج 1، (تهران: شرکت سهامی انتشار، چ 7، 1378).
کاتوزیان، ناصر، نظریۀ عمومی تعهدات، (تهران: نشر میزان، چ 2، 1382).
کاتوزیان، ناصر، دورۀ مقدماتی حقوق مدنی ، اموال و مالکیت، (تهران: نشر میزان، چ 10،1384).
محقق داماد، سید مصطفی، نظریۀ عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، (تهران: مرکز نشر اسلامی، چ 1، 1388).
یزدانیان، علیرضا، «شرط فاسخ»، حقوق مدنی تطبیقی، به مناسبت نکوداشت دکتر سید حسین صفایی، (تهران، انتشارات سمت، چ 2، 1388).
شهیدی، مهدی، تشکیل قراردادها و تعهدات، (تهران: انتشارات حقوقدان، چ 1، 1377).
- مقاله‌ها
امینی، منصور، «نابرابری موقعیت اقتصادی فروشنده و خریدار در عقد بیع»، مجلۀ تحقیقات حقوقی دانشکدۀ حقوق دانشگاه شهید بهشتی، ش 144 (1389).
زرگوش‌نسب، عبدالجبار، «بررسی تطبیقی شرط آزاد بودن مبیع از نظر امام خمینی، شیخ انصاری و حقوق موضوعه»، مجلۀ فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه تهران، ش 2 (1397).
سکوتی نسیمی، رضا، «شرط نتیجه و وضعیت فقهی– حقوقی معاملات معارض با آن»، مجلۀ مطالعات فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه سمنان، ش 16 (1396).
سکوتی نسیمی، رضا، «شرط عدم تصرفات ناقله در مبیع و ثمن»، مجلۀ دیدگاه‌های حقوق قضایی، دانشگاه علوم قضایی، ش 67 (1393).
کریمی، عباس و شعبانی کندسری، هادی، «تلاشی برای ساماندهی نظریۀ عدم نفوذ مراعی»، مجلۀ دیدگاه‌های حقوق قضایی، ش 58 (1391).
کریمی، عباس و شعبانی کندسری، هادی، «وضعیت حقوقی مراعی به عنوان وضعیتی در عرض صحت، بطلان و عدم نفوذ» فصلنامۀ مطالعات حقوق خصوصی دانشگاه تهران، ش4 (1396).
محقق داماد، سید مصطفی، «مفاد شرط فعل مالی ضمن عقد در حقوق اسلامی»، ضمیمۀ مجلۀ تحقیقات حقوقی دانشگاه شهید بهشتی، یادنامۀ دکتر مهدی شهیدی، (1384).
محقق داماد، سید مصطفی؛ قبولی درافشان، سید محمدمهدی؛ ساعتچی، علی، «تحلیل وضعیت حقوقی معاملات مشتری نسبت به مورد شفعه»، مجلۀ آموزه‌های فقه مدنی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ش 11 (1394).
میرزانژاد جویباری، اکبر، «وضعیت حقوقی قرارداد فروش مال مرهونه بطلان، عدم نفوذ یا عدم قابلیت استناد» مجلۀ حقوق دانشگاه تهران، ش 2 (1390).
نخعی‌پور، قاسم؛ رضوی، سید محمد؛ رضوی، سید علی، «نقدی بر مقاله– بررسی فقهی و حقوقی ضمانت اجرای تخلف از شرط ترک فعل حقوقی»، مجلۀ آموزه‌های فقه مدنی، ش 15 (1396).
نعمت‌الهی، اسماعیل، «طلق بودن مورد معامله از دیدگاه فقهی و حقوقی»، مجلۀ حقوق خصوصی پردیس دانشگاه تهران، ش 2 (1392).
نیک‌نژاد، جواد، «تصرفات حقوقی منافی حق مشتری در بیع معلق» مجلۀ حقوق اسلامی، پژوهشکدۀ فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، ش 53، (1396).
یثربی، سید محمدعلی و محمودی، جواد، «اثبات حکم با قاعدۀ لاضرر» مجلۀ پژوهش‌های فقهی، پردیس فارابی دانشگاه تهران، ش 1 (1397).
ب) عربی
آخوند خراسانی، محمدکاظم، حاشیه مکاسب، (تهران: ناشر فرهنگ و ارشاد اسلامی، چ 1، 1406).
اصفهانی (کمپانی)، محمدحسین، حاشیه المکاسب، ج 3، (قم: ناشر محقق مطبعه العلمیه، چ 1، 1419).
اصفهانی (کمپانی)، محمدحسین، حاشیه المکاسب، ج 4، (قم: ناشر محقق مطبعه العلمیه، چ 1، 1419).
انصاری، مرتضی، مکاسب، ج 2، (قم: مؤسسۀ امام المنتظر (عج)، چ 2، 1391).
انصاری، مرتضی، مکاس، ج 3، (قم: مؤسسۀ امام المنتظر (عج)، چ 2، 1391).
انصاری، مرتضی، رسائل الفقهیه، (قم: مجمع الفکر الاسلامی، چ 1، 1414).
ایروانی غروی، میرزا علی، حاشیه مکاسب، خیارات، ج 3، (قم: نشر صبح الصادق، چ 1، 1426).
تبریزی، جواد، ارشاد الطالب الی التعلیق علی المکاسب، ج 4، (قم: دارالصدیقه الشهیده، چ 4، 1425).
تستری، اسدالله، مقابیس الانوار، (قم: مؤسسۀ آل البیت (ع)، چ 1، بی تا).
جزایری مروج، سید محمدجعفر، هدی الطالب فی شرح المکاسب، ج 7، (قم: دارالکتاب الجزایر، چ 1، 1416).
حسینی مراغی، میر عبدالفتاح، العناوین، ج 1، (قم: نشر اسلامی، چ 1، 1417).
خوانساری، احمد، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، ج 3، (تهران: مکتبه الصدوق، چ 2، 1405).
خویی، ابوالقاسم، مصباح الفقاهه، ج 7، (قم: مطبعه العلمیه، چ 1، 1368).
شهیدی تبریزی، میرزا فتاح، هدایه الطالب علی اسرار المکاسب، ج 5، (قم: مؤسسۀ دار الفقاهه للطباعه و النشر، چ 2، 1428).
موسوی خمینی، سید روح‌الله، البیع، ج 3، 4 و 5، (تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چ 1، 1421).
نائینی، محمدحسین، منیه الطالب فی شرح المکاسب، ج 2 و 3، (قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی، چ 3، 1433).
ج) سایت‌ها
جوادی آملی، عبدالله، دروس خارج فقه، مبحث خیارات، جلسات 27/9/91 و 28/9/91، سایت مدرسۀ فقاهت در: http:www.eshia.ir/feqh.
)