گذار از توصیف واقعه تا صدور رأی در دیوان بین‌المللی دادگستری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه قم

2 دانشجوی دکتری حقوق بین‌الملل، دانشگاه قم

چکیده

دیوان بین‌المللی دادگستری به‌عنوان رکن اصلی قضایی ملل متحد نقش تعیین‌کننده‌ای در حل و فصل اختلافات بین‌المللی ایفا می‌نماید. بررسی نحوۀ مواجهۀ دیوان با وقایع و توصیف آنها از یک سو، و چگونگی فهم و تفسیر موازین، متون و اسناد حقوقی بین‌المللی به‌عنوان مفروضات و مستندات صدور رأی، از سوی دیگر، و نیز اسلوب و ضوابط کلی و عملی دیوان در فرایند توصیف واقعه و تطبیق قاعده بر آن تا صدور رأی در پرتو آرای مختلف این مرجع، موضوع این پژوهش است. مقالۀ پیش رو بر آن است تا با بهره‌گیری از داده‌های کتابخانه‌ای و به روش توصیفی- تحلیلی، عوامل و عناصر تأثیرگذار بر هریک از دو مرحله از فرایند عملکرد قضایی دیوان را مورد بررسی و کنکاش قرار دهد. با توجه به وجود عوامل مختلف تأثیرگذار بر توصیف واقعه، نظیر ابزار و ادلۀ اثبات طرفین و تعینات واقعه به‌عنوان علل مادی و عینی از یک سو، و همچنین برداشت‌های ذهنی و تشخیص و تفسیر قضات دیوان به‌عنوان عوامل ذهنی از سوی دیگر، میزان تأثیرگذاری هریک از آنها نسبی بوده و در هر مورد دیوان با درپیش گرفتن مسیری که بیشترین قرابت را به عدالت داشته، در ایجاد توازن میان این عوامل اهتمام بسیاری داشته که کاربرد اصل انصاف نمونۀ بارز آن بوده است. در مجموع، نمی‌توان هیچ نسخۀ مطلق یا ثابتی در رویۀ دیوان در این زمینه مشاهده کرد، بلکه عامل اصلی همان عدالت است.

کلیدواژه‌ها


  1. الف) فارسی

    - کتاب‌ها

    1. آریان‌پور، عباس، فرهنگ فشرده انگلیسی به فارسی، (تهران: انتشارات امیرکبیر، چ 12، 1363).
    2. دوچ، مورتون و کراوس، روبرت م.، نظریهها در روانشناسی اجتماعی، ترجمۀ مرتضی کتبی، (تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چ 3، 1386).
    3. دورتیه، ژان فرانسوا، علوم انسانی؛ گسترۀ شناختها، ترجمۀ مرتضی کتبی و همکاران، (تهران: نشر نی، چ سوم، 1386).
    4. ذوالعین، پرویز، مبانی حقوق بین‌الملل عمومی، (تهران: مؤسسۀ چاپ و انتشار وزارت امور خارجه، 1377).
    5. روسو، شارل، حقوق بین‌الملل، ترجمۀ محمدعلی حکمت، ج 1، (تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1347).
    6. شمس، عبدالله، ادلۀ اثبات دعوی؛ حقوق ماهوی و شکلی، (تهران: دراک، 1387).
    7. میرعباسی، سید باقر و سادات میدانی سید حسین، دادرسیهای بینالمللی؛ دیوان بینالمللی دادگستری در تئوری و عمل، (تهران: انتشارات جنگل، چ 7، 1396).

    - مقاله‌ها

    1. اژدری، علی، «بار اثبات دلیل در فقه و امور مدنی»، فصلنامۀ علمی- پژوهشی فقه و مبانی حقوق اسلامی، ش 12 و 13 (1391).
    2. بجاوی، محمد، «ساخت و پرداخت احکام در دیوان بین‌المللی دادگستری»، ترجمۀ محمدجواد میرفخرایی، مجلۀ حقوقی، ش 18 و 19 (1374).
    3. پوراستاد، مجید، «پیدایش و چالش قاعدۀ منع تحصیل دلیل»، فصلنامۀ حقوق، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، ش 4 (1389).
    4. جاوید، محمدجواد و افشار، سجاد، «رهیافت متن‌گرایی در تفسیر حقوقی؛ با تأکید بر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامۀ پژوهش حقوق عمومی، سال بیستم، ش 61 (1397).
    5. رسولی شربیانی، رضا، «منطق شرطی و مبانی فلسفی آن»، حکمت و فلسفه، ش 4 (1387).
    6. سادات میدانی، سید حسین، «ضابطه یا استاندارد اثبات دعوی در رویۀ قضایی دیوان بین‌المللی دادگستری»، فصلنامۀ حقوق، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، ش 1 (1391).
    7. سادات میدانی، سید حسین، «پذیرش و اعتبار شهادت و شهادت کارشناسی در رویۀ دیوان بین‌المللی دادگستری»، فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی، ش 2 (1394).
    8. عزیزی، ستار، «جایگاه مادۀ 103 منشور ملل متحد در حقوق بین‌الملل عام»، نشریه مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، ش 7، (1392).
    9. غمامی، مجید و مجتبی اشراقی آرانی، «تفکیک امر حکمی از امر موضوعی در دادرسی مدنی تبیین نظریه عمومی»، فصلنامۀ حقوق، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، ش 2 (1389).
    10. فلسفی، هدایت‌اله، «روش‌های شناخت حقوق بین‌الملل: شناخت منطقی حقوق بین‌الملل»، تحقیقات حقوقی شهید بهشتی، ش 10 (1371).
    11. مطیعی، انسیه و البرزی ورکی، مسعود، «بررسی تطبیقی اصل انصاف و اصول عدل و انصاف»، پژوهشهای حقوق تطبیقی، ش 3 (1397).

     

    - پایان‌نامه‌ها

    1. باقرزاده، رضوان، مفهوم و جایگاه انصاف در رویۀ دیوان بین‌المللی دادگستری، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد در رشتۀ حقوق بین‌الملل، دانشگاه تهران، 1388.
    2. سادات میدانی، سید حسین، قواعد ادلۀ اثبات دعوی در رویۀ دیوان بین‌المللی دادگستری، رسالۀ دکتری دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران، 1387.
    3. قره‌داغی، محمد، موارد و تشریفات سوگند، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشکدۀ آموزش‌های الکترونیکی دانشگاه قم، 1393.
    4. نیکزاد، علی، اثبات و دلیل اثبات در دعاوی حقوقی و کیفری بین‌المللی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، 1390.

     

    ب) انگلیسی

    - Books

    1. Dictionnaire en ligne de Larousse,

    https://www.larousse.fr/dictionnaires/francais/%C3%A9vidence/31872.

    1. Dictionnaire Larousse de poche, 2018.
    2. Trail Smelter case (United States, Canada), sentences des 16 avril 1938 et 11 mars 1941, Nations Unies, Recueil des sentences arbitrales (RSA), vol. III.
    3. Ziccardi Capaldo, Giuliana, Repertory of decisions of the International Court of Justice (1947-1992), Martinus Nijhoff Publishers, 1995.

     

    Articles

    1. Brigitte, Bollecker-Stern, “L'affaire des Essais nucléaires français devant la Cour internationale de justice.” In: Annuaire français de droit international, vol. 20, 1974.

    - Cases and Documents

    1. Affaire des essais nucléaires (Australie c. France), 1974.
    2. Affaire du droit asile (Colombie c Pérou), [1950] CIJ Rec 266, le 20 novembre 1950.
    3. Application of the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide (Bosnia and Herzegovina v. Serbia and Montenegro), Judgment, I.C.J. Reports 2007.
    4. CASE CONCERNING THE FRONTIER DISPUTE (BURKINA FASO/REPUBLIC OF MALI) JUDGMENT OF 22 DECEMBER 1986.
    5. Certain Activities Carried Out by Nicaragua in the Border Area (Costa Rica v. Nicaragua), JUDGMENT OF 2 FEBRUARY 2018.
    6. Corfu Channel (United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland v. Albania), Judgment OF April 9th, 1949, I.C.J. Reports 1949.
    7. Land, Island and Maritime Frontier Dispute (El Salvador/Honduras: Nicaragua intervening), 1 1 SEPTEMBRE 1992.
    8. Maritime Delimitation in the Black Sea (Romania v. Ukraine), 2009.
    9. Maritime Delimitation in the Black Sea (Romania v. Ukraine), 3 FEBRUARY 2009.
    10. Maritime Delimitation in the Caribbean Sea and the Pacific Ocean (Costa Rica v. Nicaragua) and Land Boundary in the Northern Part of Isla Portillos (Costa Rica v. Nicaragua), 2 February 2018.
    11. Military and Paramilitary Activities in and against Nicaragua (Nicaragua v. United States of America), Jurisdiction and Admissibility, Judgment, I.C.J. Reports 1984.
    12. North Sea Continental Shelf (Federal Republic of Germany/Netherlands), 1969.
    13. Plates-formes pétrolières (République islamique d'Iran c. Etats-Unis d'Amérique), C.I.J. Recueil 2003.
    14. Pulp Mills on the River Uruguay (Argentina v. Uruguay), Judgment, I.C.J. Reports 2010.
    15. regarding Navigational and Related Rights (Costa Rica v. Nicaragua), JUDGMENT OF 13 JULY 2009.
    16. Separate Opinion of Judge Owada, Oil Platforms (Islamic Republic of Iran v. United States of America), C.I.J. Recueil 2003.
    17. Sovereignty over Pedra Branca/Pulau Batu Puteh, Middle Rocks and South Ledge (Malaysia/Singapore), Judgment, I.C.J. Reports 2008.
    18. Sovereignty over Pulau Ligitan and Pulau Sipadan (Indonesia/Malaysia), JUDGMENT OF 17 December 2002.
    19. Territorial and Maritime Dispute (Nicaragua v. Colombia), 19 November 2012.
    20. Territorial and Maritime Dispute (Nicaragua v. Colombia), 19 November 2012.
    21. Territorial and Maritime Dispute between Nicaragua and Honduras in the Caribbean Sea (Nicaragua v. Honduras), JUDGMENT OF 8 OCTOBER 2007.
    22. THE MAVROMMATIS PALESTINE CONCESSIONS, SERIES A- N. 2 August 30th, 1924.
    23. Tyrer v.The United Kingdom, European Human Rights Reports, 1978.
    24. United States Diplomatic and Consular Staff in Tehran (United States of America v. Iran), JUDGMENT OF 24 MAY 1980.