جستاری تطبیقی در اوصاف نظام دادرسی مطلوب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه تهران

چکیده

تضمین حقوق بنیادین شهروندان و اطمینان یافتن از اینکه قوای عمومی و حاکم به این حقوق احترامی درخور می‌گذارند، در گرو طراحی نظامی مطلوب برای دادرسی است. در اینجا منظور از دادرسی معنای وسیع کلمه است: فرایند مناسب اعمال حقوق ماهوی و بنیادین در مراجع رسیدگی. این فرایند مناسب آنگاه مطلوب هم خواهد بود که برخی اوصاف ضروری را داشته باشد. این اوصاف را می‌توان به‌منزلۀ «حقوق آیینی شهروندان» به‌شمار آورد. در این مقاله تلاش شده است که اوصاف اصلی دادرسی مطلوب که از نظر نویسنده در هر نظام حقوقی و با هر رویکرد ساختاری و تاریخی تناسب دارد، معرفی گردد؛ بی‌آنکه تأکیدی بر ماهیت حق موضوع دادرسی بشود. دادرسی مطلوب لاجرم عادلانه هم خواهد بود، ولی وصف عادلانه برای دادرسی مستعد این کژفهمی است که در دادرسی غایت مهم است، نه روش. حال آنکه در این جستار تأکید بر عدالت چون روش است، نه غایت محض.

کلیدواژه‌ها


  1. الف) فارسی

    - کتاب‌ها

    1. کاتوزیان، ناصر، اثبات و دلیل اثبات، (تهران: نشر میزان، چ 1، 1380).
    2. غمامی، مجید و محسنی، حسن، آیین دادرسی فراملی، (تهران: شرکت سهامی انتشار، چ 5، 1396).
    3. محسنی، حسن، ادارهی جریان دادرسی بر پایهی همکاری و در چارچوب اصول دادرسی، (تهران: شرکت سهامی انتشار، چ 1، 1393).
    4. نهرینی، فریدون، آیین دادرسی مدنی، ج 1، (تهران: گنج دانش، چ 2، 1396).

    - مقاله‌ها

    1. پرستش، رضا و خسروی دانش، سحر، «مطالعه‌ی رعایت قواعد ماهوی اصول دادرسی منصفانه در مقررات نظام‌های حرفه‌ای ایران»، مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، ش 19 (1398).
    2. حبیبی، بهنام و حبیبی، شهرام، «واکاوی نظریه‌ی بازی‌های دادرسی مدنی با تأکید بر بازی دادرسی همکارانه»، مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، ش 11 (1394).
    3. شهبازی‌نیا، مرتضی؛ غمامی، مجید؛ جوان، صدیقه، «فن‌اوری اطلاعات و ارتباطات و عدالت قضایی»، دوفصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی، ش 79 و 80 (1396).
    4. غمامی، مجید و محسنی، حسن، «اصول تضمین‌کنندۀ عملکرد دموکراتیک در دادرسی و اصول مربوط به دادرسی مدنی»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، ش 74 (1385).
    5. ممتاز، جمشید و متوسل، سیروس، «حق بر دادرسی در کنوانسیون اروپایی حقوق بشر»، فصلنامۀ حقوق عمومی، ش 4 (1395).

    ب) انگلیسی و فرانسوی

    - Books

    1. Cadiet, Loic et Normand, Jacque et Amrani, Soraya Mekki, Theorie Generale du Proces, Paris, puf, (2020).
    2. Hart, H.L.A, The Concept of Law, New York, Clarendon Law Series, (1986).
    3. Holmes, Oliver Wendell Jr., The Path of Law, NewYork, Martino Fine Books, 1955, reprinted (2012).
    4. Kengyel, Miklós  and Nemessányi, Zoltán , “Electronic Technology and Civil Procedure”, Switzerland, Springer, (2020)
    5. Lefort, Christopher, Procedure Civile, Paris, Dalloz, (2005)
    6. Rawls, John, A Theory of Justice, Cambridge, Harvard University Press, (1999).
    7. Vincent, John, et Guinchard, Serge, Procédure Civile, Paris, Dalloz, (2003).

    - Articles

    1. Cadiet, Loic, “Introduction to French Civil Justice System and Civil Procedure Law”, lectures given at Ritsumeikan University, Kyoto, (Sep. 2010).
    2. Heise, Michael,Justice Delayed?: An Empirical Analysis of Civil Case Disposition Time”, Cleveland, Ohio, Case Western Reserve Law Review, 50, No. 4, (Summer 2000).
    3. Koboyashi, Bruce H. and Parker, Jeoffery,Civil Procedure; General Economic Analysis”, Antonin Scala Law School Journal, 4, (2007).
    4. Lindquist, Stefanie A. and Cross, Frank C., “Stability, Predictability and The Rule of Law: 'Stare Decicis' as Reciprocity Norm”, University of Texas School of Law, article presented to the Conference of Rule of Law, (2007). 
    5. Main, Thomas O., “The Procedural Foundation of Substantive Law”, Washington University of Law Review, vol. 84, (Jan. 2010).
    6. Mawdsley, Ralph, “The United States Federal Judiciary; Its Structure and Jurisdiction”, Australia & New Zealand Journal of Law & Education 95 (2006).

     

    1. Robenstein, William B.,The Concept of Equality in Civil Procedure”, University of California, Los Angeles, School of Law Research Paper Series, (August, 2001).
    2. Tobias, Carl W., “Civil Justice Delay and Empirical Data: A response to Professor Heise”, Richmond School of Law Review, 10, (2000).
    3. Wilf-Townsend, Daniel, “Equality Inside and Outside the Court”, LPE on Civil Procedure, Washington D.C, (2018).