جرم قاچاق انسان؛ انقباض و انبساط مفهومی با تأکید بر نظام بین‌المللی حقوق بشر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه،

چکیده

قاچاق انسان یکی از مهم‌ترین جنایت‌های سازمان‌یافتۀ فراملی و درواقع چهرۀ مدرن یکی از سیاه‌ترین جنایت‌ها (بردگی) در گذشته است که علاوه بر آثار اخلاقی و اجتماعی قابل‌توجه، رشد فزاینده‌ای دارد و در گذر زمان با انقباض و انبساط مفهومی همراه بوده است. هدف از این مقاله، مطالعۀ تحولات مفهومی جرم قاچاق انسان در گذر زمان با رویکرد نظام بین‌المللی حقوق بشری است. تحقیق حاضر بر اساس روش توصیفی- تحلیلی و بر پایۀ اسناد و منابع کتابخانه‌ای نگاشته شده است. دستاورد مقالۀ حاضر این است که تحولات مفهومی قاچاق انسان از بردگی تا سازمان‌یافتگی و حقوق بشری شدن آن در راستای جرم‌انگاری به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین راهبردهای سازمان ملل متحد به دولت‌های عضو پیشنهاد شده است که تبیین گفتمان سیاست جنایی ایران در قانون مبارزه با قاچاق انسان هم در خلال این مفاهیم و ملاحظۀ انقباض و انبساط این جرم در بستر سیاست جنایی بین‌المللی میسر خواهد بود. از سویی نیز جرم‌انگاری قاچاق انسان دارای فرایندی طولانی است که مطالعه و تحقیق پیرامون خاستگاه و تحولات مفهومی آن به درک بهتر این جنایت کمک می‌کند. قانون‌گذار ایران ‌به‌رغم اقتباس قانون مبارزه با قاچاق انسان از پروتکل پیشگیری، منع و مجازات قاچاق انسان، به‌ویژه زنان و کودکان، این جنایت را بدون توجه به رهیافت حقوق بشری آن، جرم‌انگاری نموده است.
قاچاق انسان یکی از مهم‌ترین جنایت‌های سازمان‌یافتۀ فراملی و درواقع چهرۀ مدرن یکی از سیاه‌ترین جنایت‌ها (بردگی) در گذشته است که علاوه بر آثار اخلاقی و اجتماعی قابل‌توجه، رشد فزاینده‌ای دارد و در گذر زمان با انقباض و انبساط مفهومی همراه بوده است. هدف از این مقاله، مطالعۀ تحولات مفهومی جرم قاچاق انسان در گذر زمان با رویکرد نظام بین‌المللی حقوق بشری است. تحقیق حاضر بر اساس روش توصیفی- تحلیلی و بر پایۀ اسناد و منابع کتابخانه‌ای نگاشته شده است. دستاورد مقالۀ حاضر این است که تحولات مفهومی قاچاق انسان از بردگی تا سازمان‌یافتگی و حقوق بشری شدن آن در راستای جرم‌انگاری به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین راهبردهای سازمان ملل متحد به دولت‌های عضو پیشنهاد شده است که تبیین گفتمان سیاست جنایی ایران در قانون مبارزه با قاچاق انسان هم در خلال این مفاهیم و ملاحظۀ انقباض و انبساط این جرم در بستر سیاست جنایی بین‌المللی میسر خواهد بود. از سویی نیز جرم‌انگاری قاچاق انسان دارای فرایندی طولانی است که مطالعه و تحقیق پیرامون خاستگاه و تحولات مفهومی آن به درک بهتر این جنایت کمک می‌کند. قانون‌گذار ایران ‌به‌رغم اقتباس قانون مبارزه با قاچاق انسان از پروتکل پیشگیری، منع و مجازات قاچاق انسان، به‌ویژه زنان و کودکان، این جنایت را بدون توجه به رهیافت حقوق بشری آن، جرم‌انگاری نموده است.

کلیدواژه‌ها


  1. الف) فارسی

    - کتاب‌ها

    1. جوانمرد، بهروز، آیین دادرسی کیفری اختصاصی (افتراقی) در جرائم سازمان‌یافته فراملی، (تهران: جاودانه، جنگل، چ 1، 1393).
    2. حرعاملی، محمدبن حسن، وسائل‌ الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج 16، (تهران: کتابچی، چ 10، 1386).
    3. حسینی‌نژاد، حسینقلی، حقوق کیفری بین‌المللی، (تهران: میزان، چ 4، 1391).
    4. ذاقلی، عباس، قاچاق انسان در سیاست جنایی ایران و اسناد بین‌المللی، (تهران: میزان، چ 2، 1395).
    5. سخاوتی، مرجانه، قاچاق؛ فرار یا مهاجرت، (تهران: سازمان دفاع از قربانیان خشونت، چ 1، 1383).
    6. صدوق، محمد‌بن علی، من لایحضره الفقیه، ج 1، (قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم، چ 1، 1404 ق).
    7. معظمی، شهلا، جنایت سازمان‌یافته و راهکارهای مقابله با آن، (تهران: دادگستر، چ 1، 1384).
    8. میرمحمد صادقی، حسین، دیباچۀ مربوط به کتاب سیاست جنایی در برابر بزهکاری اقتصادی، امیرحسن نیازپور (به کوشش)، (تهران: میزان، چ 1، 1397).
    9. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین، دیباچۀ مربوط به دانشنامۀ جرم‌شناسی، به کوشش علی‌حسین نجفی ابرندآبادی و حمید هاشم‌بیگی، (تهران: گنج دانش، چ 4، 1395).
    10. ولیدی، محمد صالح، حقوق کیفری اقتصادی، (تهران: میزان، چ 2، 1395).

    - مقالات

    1. آخوندی، مریم، «آثار جهانی‌گرایی بر زنان»، فصلنامۀ مطالعات فرهنگی- دفاعی زنان، دورۀ 2، ش 1 (1385).
    2. اسمیس، سیندی جی، «قاچاق انسان»، مترجم: امیرحسین جلالی فراهانی، در دانشنامۀ بزهدیده شناسی و پیشگیری از جرم، ج 1، (تهران: میزان، چ 1، 1393).
    3. افروغ، عبدالمحمد و زارعی، مصطفی، «بررسی پدیدۀ قاچاق انسان در قوانین ایران و حقوق بین‌الملل و تأثیر متقابل مهاجرت بر آن»، فصلنامۀ مطالعات بین‌المللی پلیس، دورۀ 6، ش 24 (1394).
    4. السان، مصطفی، «قاچاق زنان و کودکان برای بهره‌کشی جنسی (از منع جهانی تا حمایت از بزه‌دیدگان)»، فصلنامۀ رفاه اجتماعی، دورۀ 4، ش 16 (1384).
    5. بسیونی، محمدشریف و وتر، ادوارد، «درآمدی بر جنایت سازمان‌یافته و مظاهر فراملی آن»، مترجم: محمدابراهیم شمس ناتری، مجلۀ حقوقی دادگستری، ش 34 (1380).
    6. بوریکان، ژان ژاک، «بزهکاری سازمان‌یافته در حقوق کیفری فرانسه»، مترجم: علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، فصلنامۀ تحقیقات حقوقی، دورۀ 1، ش 123 (1377).
    7. بیگی، جمال، «پیشگیری وضعی از قاچاق انسان در ایران و اسناد بین‌المللی»، فصلنامۀ پژوهش‌های اطلاعاتی و جنایی، دورۀ 13، ش 50 (1397).
    8. بیگی، جمال، «جرم‌انگاری قاچاق اشخاص در پرتو دکترین حقوق بشر بزه‌دیده‌مدار و آموزه‌های فقهی»، فصلنامۀ فقه و مبانی حقوق اسلامی، دورۀ 2، ش 6 (1389 ب).
    9. بیگی، جمال، «راهبردهای حمایتی سازمان ملل متحد، ایران و اسلام در تأمین امنیت بزه دیدگان و شهود قاچاق انسان»، فصلنامۀ حقوق تطبیقی معاصر ( فقه و حقوق اسلامی سابق)، دورۀ 1، ش 1 (1389 الف).
    10. پورقربانی، محمدرضا و پورابراهیم، احمد، «پیامدها، تدابیر و سیاست جنایی داخلی و بین‌المللی در قبال پدیدۀ قاچاق انسان»، فصلنامۀ قضاوت، دورۀ 14، ش 79 (1393).
    11. جعفری، امین، «حقوق کیفری کسب‌وکار»، در دانشنامۀ علوم جنایی اقتصادی، (تهران: میزان، چ 1، 1396).
    12. حبیب‌زاده، محمدجعفر؛ مقدسی، محمدباقر و جعفری دولت‌آبادی، عباس، «قاچاق انسان در حقوق کیفری ایران»، فصلنامۀ مدرس علوم انسانی، دورۀ 13، ش 4 (1388).
    13. خاک، روناک، «جرم‌انگاری خشونت جنسی در حقوق بین‌الملل کیفری»، دوفصلنامۀ مجلۀ حقوقی بین‌المللی، دورۀ 25، ش 39 (1389).
    14. خان‌محمدی، کریم، «رویکردی انتقادی به پدیدۀ جهانی‌شدن»، فصلنامۀ علوم سیاسی، دورۀ 10، ش 40 (1386).
    15. رواسانی، شاپور، «گزارشی تکان‌دهنده از بازارهای جهانی تجارت کودکان، زنان و...»، روزنامۀ کیهان، (1372).
    16. سریزدی، علی، «بررسی و تحلیل مفاد کنوانسیون ملل متحد راجع به مبارزه با جرائم سازمان‌یافتۀ فراملی»، فصلنامۀ سیاست خارجی، دورۀ 15، ش 3 (1380).
    17. سلیمی، صادق، «جنایت سازمان‌یافته فراملی در کنوانسیون پالرمو و آثار آن»، دوفصلنامۀ مجلۀ حقوقی بین‌المللی، دورۀ 20، ش 29 (1382).
    18. سیاره رستمی، هاجر، «حقوق زنان، سیر تحول و پیشرفت آن: ارزیابی ما و شما»، فصلنامۀ مطالعات بین‌المللی، دورۀ 2، ش 7 (1384).
    19. عطازاده، سعید، «بررسی فقهی حقوقی مقابله با قاچاق زنان با نگاهی به اسناد بین‌المللی»، فصلنامۀ پژوهش‌های تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دورۀ 1، ش 1 (1393).
    20. فضلی، دنیا، «سیاست جنایی ایران در رابطه با قاچاق انسان به‌ویژه زنان و کودکان»، ماهنامۀ بین‌المللی پژوهش ملل، دورۀ 6، ش 62 (1399).
    21. کلانتری، کیومرث و زارعی، محمد، «قاچاق زنان به‌قصد فحشاء (از منظر فقه جزایی و حقوق کیفری)»، فصلنامۀ مطالعات فقه و حقوق اسلامی، دورۀ 2، ش 2 (1389).
    22. موسوی، سید مجتبی، «بررسی جرم قاچاق انسان در اسناد بین‌المللی و حقوق داخلی ایران»، فصلنامۀ پژوهش‌های حقوقی قانون یار، دورۀ 2، ش 7 (1398).
    23. نوبهار، رحیم، «قاچاق زنان برای روسپیگری از منظر آموزه‌های اسلامی با نگاه به مقررات بین‌المللی و حقوق ایران»، فصلنامۀ مدرس علوم انسانی، دورۀ 10، ش 3 (1385).
    24. یحیایی، فاطمه، «نقش شورای امنیت در مبارزه با قاچاق زنان در عملیات صلح»، فصلنامۀ مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، دورۀ 4، ش 1 (1397).

     

     

    - مجموعه مقاله‌ها

    1. اتنهف، رونالد، «سرکوب بهره‌کشی از زنان در پهنۀ بین‌المللی و اروپایی»، مترجم: علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، مجموعۀ مقاله‌ها، نتایج کارگروه‌ها و اسناد نخستین همایش بین‌المللی زن و حقوق کیفری؛ گذشته، حال و آینده، (تهران: سلسبیل، چ 1، 1384).

    - پایان‌نامه‌ها

    1. بیگی، جمال، سیاست جنایی سازمان ملل متحد و ایران در قبال قاچاق اشخاص، رسالۀ دکتری تخصصی حقوق کیفری و جرم‌شناسی، واحد علوم و تحقیقات تهران (1390).
    2. ذاقلی، عباس، سیاست جنایی ایران در قبال قاچاق انسان در پرتو اسناد بین‌المللی، رسالۀ دکتری تخصصی حقوق کیفری و جرم‌شناسی، مدرسه عالی شهید مطهری (1388).
    3. رمضانی عباس‌قلعه، نرگس، قاچاق انسان با رویکرد به حقوق بین‌المللی جزایی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه تهران (1384).

    ب) انگلیسی

    - Books

    1. Anuuska, Derks, Combating Trafficking in South– East Asia Review of Policy & Programmed Responses, (Switzerland: International Organization for Migration, 2000).
    2. Barry, Kathleen, The Prostitution of Sexuality: The Global Exploitation of Women, (New York: New York University Press, 1995).
    3. Bellamy, Carol & Johnson, Andrew, Combating Child Trafficking, (France sage: 2005).
    4. Cockaryne, James, Transnational Organized Crime, Multilateral Responses to a Rising Threat, (IPA publications, 2007).
    5. Corbin, Alain, Women for Hire: Prostitution & Sexuality in France After 1850, (Cambridge Mass: Harvard University Press, 1990).
    6. Elaine, Pearson, Human Rights & Trafficking in Persons, (a Hand Book Indochina: Bangkok, Thailand, 2000).
    7. Gaon, Igor Davor & Forbord, Nancy, For Sale: Women & Children, (Trafford Publishing, 2006).
    8. Global Programmer Against in Human Beings, Toolkit to Combat Trafficking in Persons, (United Nations Office on Drugs & Crime Vienna. United Nations. New York: United Nations Publication. 2008).
    9. Rosen, L. Judith, The Lost Sisterhood: Prostitution in America, 1900–1918, (London: John Hopkins University Press, 1982).
    10. Walkowitz, Judith, Prostitution & Victorian Society: Women, Class & the State, (Cambridge University Press, 1982).
      1. Articles
    11. Bales, Kevin, “The Social Psychology of Modern Slavery”, Scientific American, Vol. 286, No. 4, (2002).
    12. Bassiouni, M. Cherif, “Enslavement as an International Crime”, New York University Journal of International Law & Politics, Vol. 2, No. 23, (Winter 1991).
    13. Beigi, Jamal, “Criminalization of Human Trafficking upon the Basis of International Criminal Court Constitution & its Related Challenges”, International Studies Journal, Vol. 14, No. 2, (2017).
    14. Bravo, Karen E, “Exploring the Analogy Between Trans- Atlantic Slave Trade”, Boston University International Law Journal, Vol. 2, No. 25, (2007).
    15. Chuang, Janie A, “Beyond a Snapshot: Preventing Human Trafficking in the Global Economy”, Indiana Journal of Global Studies, Vol. 13, No. 1, (2006).
    16. Marie Bertone, Andrea, “Sexual Trafficking in Women: International Political Economy & the Politics of Sex”, Vol. 18, No. 1, (2000).
    17. Schloenhardt, Andreas, “Transnational Organized Crime & International Criminal Justice, Developments & Debates”, University of Queensland Law Journal, Vol. 24, No. 1, (2006).

    - Rules

    1. Convention for the Suppression of the Traffic in Person & of the Exploitation of the Prostitution of Others (1949).
    2. International Agreement of 18 May 1904 for the Suppression of the White Slave Traffic.
    3. International Convention 11 October 1933 for the Suppression of the Traffic in Women of Full Age.
    4. Recommendations Regarding the Proposal for a Council Framework Decision Combating Trafficking in Human Being Submitted by Women Rights Division Human Rights Watch Feb (2001).
    5. Saarc Convention on Preventing & Combating Trafficking in Women & Children for Prostitution (2002).