دیوان عدالت اداری مهمترین مرجع قضایی است که در سال 1360 در راستای اهداف عالیۀ اصل 173 قانون اساسی بهوجود آمد. یکی از چالشهایی که از همان آغاز گریبانگیر دیوان بوده، مسئلۀ «صلاحیت ترافعی» این مرجع است، بهنحوی که تا امروز جدال پیرامون این موضوع میان حقوقدانان ادامه داشته است. با درک چنین اهمیتی، نگارندۀ نوشتار حاضر با استفاده از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی، پیرامونِ صلاحیت ترافعی دیوان عدالت اداری در مورد دعاوی علیه اداره بحث کرده است. بنابراین در پاسخ به چنین امکانی اینچنین نتیجهگیری شده است؛ اولاً منظومۀ قوۀ قضائیه نیازمند بازخوانی مفهوم اصل تناظری بودن دادرسی در خصوص دیوان عدالت اداری است. ثانیاً با درنظر گرفتن فلسفۀ وجودی مرجع یادشده باید بازخوانی دوبارهای از ظرفیتهای قانون دیوان عدالت اداری ارائه گردد. ثالثاً معیار «ترافعی بودن» از اساس معیار درستی برای تعیین مرزهای صلاحیتیِ دیوان عدالت اداری نبوده و نیازمند معیار جدیدی است.
آشوری، محمد، آیین دادرسی کیفری، ج 1، (تهران: انتشارات سمت، چ 3، 1376).
آقایی طوق، مسلم و لطفی، حسن، حقوق اداری 1، (تهران: شرکت سهامی انتشار، 1398).
آخوندی، محمود، آیین دادرسی کیفری، ج 1، (تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چ 5، 1372).
امامی، محمد و استوار سنگری، کورش، حقوق اداری، ج 1، (تهران: بنیاد حقوقی میزان، 1388).
امامی، محمد و استوار سنگری، کورش، حقوق اداری، ج 2، (تهران: بنیاد حقوقی میزان، 1390).
امامی، محمد؛ واعظی، مجتبی؛ سلیمانی، مهستی، ضوابط دعاوی قابل طرح در دیوان عدالت اداری، (تهران: بنیاد حقوقی میزان، 1391).
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج 3، (تهران: گنج دانش، 1378).
دهخدا، علیاکبر، لغت نامه دهخدا، ج 4، (تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چ 1 از دورۀ جدید، 1372).
دیانی، عبدالرسول، ادله اثبات دعوا در امور مدنی و کیفری، (تهران: انتشارات تدریس، 1386).
شمس، عبدالله، آیین دادرسی مدنی، ج 1، (تهران: نشر میزان، چ 2، 1381).
صدرالحفاظی، سید نصرالله، نظارت قضائی بر اعمال دولت در دیوان عدالت اداری، (تهران: نشر شهریار، چ 1، 1372).
صدرزاده افشار، سید محسن، آیین دادرسی مدنی و بازرگانی، سهجلدی، (تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی، چ 4، 1376).
صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلسۀ شصتم، (تهران: چاپخانۀ مجلس شورای اسلامی، 1364).
محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه (3)، (تهران: انتشارات علوم اسلامی، چ 1، 1377).
متین دفتری، احمد، آیین دادرسی مدنی، (تهران: نشر مجد، 1381).
معین، محمد، فرهنگ فارسی، ج 1، (تهران: انتشارات امیرکبیر، چ 4، 1360).
واعظی، سید مجتبی، گفتارهایی در حقوق اداری، (تهران: نشر مجد، 1396).
- مقالات
آقایی طوق، مسلم، «انواع دعاوی اداری در ایران و فرانسه»، فصلنامۀ دیدگاههای حقوق قضایی، دورۀ 23، ش 83 (1397).
آقایی طوق، مسلم، «درآمدی تطبیقی بر ضرورت توسعهی دعاوی کامل در حقوق اداری ایران»، فصلنامۀ دانش حقوق عمومی، سال هفتم، ش 20 (1397).
آقایی طوق، مسلم، «تحلیلی تاریخی بر دوگانگی فرایند رسیدگی به دعاوی مسئولیت به طرفیت دولت در حقوق ایران»، فصلنامۀ پژوهش حقوق عمومی، سال بیستویکم، ش 62 (1398).
جلالی، محمد؛ حسنوند، محمد؛ میری، ایوب، «تفکیک صلاحیت دیوان عدالت اداری و دادگاه عمومی در دعاوی مسئولیت مدنی علیه دولت»، مجلۀ حقوقی دادگستری، سال هشتادویکم، ش 99 (1396).
کاشانی، جواد، «مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای مسئولیت به طرفیت دولت»، دوفصلنامۀ دیدگاههای حقوق قضایی، ش 73 و 74 (1395).
مرادخانی، فردین و مولائی، آیت، «عدم استقلال آیین دادرسی اداری در چارچوب قانون دیوان عدالت اداری»، مطالعات حقوق تطبیقی معاصر (فقه و حقوق اسلامی سابق)، سال هشتم، ش 15 (1396).
مولائی، آیت و لطفی، حسن، «تحلیل انتقادی نحوۀ اثبات ارکان مسئولیت مدنی اداره در چارچوب مادۀ 10 قانون دیوان عدالت اداری»، فصلنامۀ مطالعات حقوقی، دورۀ 10، ش 4 (1397).
مولائی، آیت، «موانع و چالشهای اعمال مسئولیت مدنی دولت در ایران»، فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی، دورۀ 50، ش 4 (1399).
واعظی، سید مجتبی، «مطالعۀ تطبیقی صلاحیت وضع آییننامه با تأکید بر نظامهای حقوقی فرانسه و ایران»، فصلنامۀ حقوق تطبیقی، (نامۀ مفید)، ش 79 (1388).
یاوری، اسدالله، «حق برخورداری از دادرسی منصفانه و آیین دادرسی نوین»، نشریۀ حقوق اساسی، سال دوم، ش 2، (1383).
ب) خارجی
Jolowicz, J.A, “Adversarial and Inquisitorial Models of Civil Procedure”, International and Comparative Law Quarterly, Vol. 52, Issue 2, (2003).
Kuner, Christopher, “Legal Obstacles to ADR in European Business-to-Consumer Electronic Commerce”, Brussels, Morrison & Foerster LLP, (2000). Available at: http://www.kuner.com/data/pay/adr.html. Last Visited: 6/10/2020.
Ricci, Jean- Claude, Droit administratif, 4e éd, (Hachette Livre, 2004).