کاربست فقهی و حقوقی قاعدۀ مایضمن بر قرارداد انتقال حق اختراع و پیامدهای آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه گنبدکاووس

2 استادیار دانشگاه گنبد کاووس

چکیده

بر اساس قاعدۀ مایضمن، چنانچه پس از انعقاد قرارداد معلوم شود که قرارداد منعقده باطل بوده است، هریک از طرفین ملزم به ردّ عوض واقعی به طرف مقابل خواهد بود. در این میان، اعمال قاعدۀ مایضمن بر قراردادهای با موضوع انتقال حق اختراع باید به‌گونه‌ای موشکافانه بررسی شود؛ چه اینکه به دلیل دشواری پذیرش مفهوم قبض دربارۀ اموال فکری، اعمال قاعده بر آنها دشوار خواهد بود. به همین جهت، نگارندگان بر آن شدند تا مقالۀ پیشِ رو را با جمع‏آوری اطلاعات به شیوۀ کتابخانه‏ای و با روش تحلیلی- توصیفی به‌نگارش درآورند. یافته‏های این تحقیق نشان می‏دهد که با توجه به غیرمادی بودن حق اختراع، قبض آن به گونه‌ای دیگر و از طریق تحویل اسناد و مدارک مثبته صورت می‏گیرد. از این رو، قاعدۀ مایضمن در فرض بطلان قرارداد انتقال حق اختراع، به‌طور کامل اعمال می‌شود و مخترع ملزم به ردّ عوض و انتقال‏گیرنده پایبند به بازگرداندن معوض است.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع و مآخذ

    الف) فارسی

    - کتاب‌ها

    1. احسنی فروز، محمد، قرارداد انتقال تکنولوژی، ماهیت، شرایط تشکیل و آثار، (تهران: انتشارات دادگستر، 1391).
    2. امامی، سید حسن، حقوق مدنی، ج 1، (تهران: انتشارات اسلامیه، 1370).
    3. تولیت، عباس، «بررسی و تحقیق دربارۀ قاعدۀ مایضمن بصحیحه یضمن بفاسده و قاعدۀ عکس آن»، مجلۀ دیدگاه‌های حقوقی، ش 3 (1375).
    4. جعفرزاده، میرقاسم و رهبری، ابراهیم، «قواعد انحلال قرارداد لیسانس فناوری»، مجلۀ تحقیقات حقوقی، ویژه‌نامۀ ش 8 (1391).
    5. جعفرزاده، میرقاسم و عباس‏تبار فیروزجاه، مجید، «ابطال گواهی‌نامۀ اختراع و تعهد به استرداد عوضین در قراردادهای انتقال حق اختراع»، مجلۀ تحقیقات حقوقی، ویژه‌نامۀ ش 16 (1393).
    6. جعفرزاده، میرقاسم و محمودی، اصغر، «شرایط ماهوی حمایت از اختراع از نگاه رویۀ قضایی و ادارۀ ثبت اختراعات»، مجلۀ تحقیقات حقوقی، ش 42 (1384).
    7. رحمانی، محمد، «قواعد فقهی (10): قاعدۀ «ما یضمن»، مجلۀ فقه اهل بیت (ع)، ش 25 (1380).
    8. روحی‏زاده، علی و عباس‏تبار فیروزجاه، مجید، «تأثیر ابطال گواهینامۀ ثبت اختراع در اثر فقدان تازگی و گام ابتکاری بر وجوه پرداختی در قرارداد لیسانس»، فصلنامۀ پژوهش حقوق خصوصی، ش 20 (1396)، ص 129.
    9. شهیدی، مهدی،  اصول قراردادها و تعهدات، (تهران: مجد، 1381).
    10. صادقی، طوبی و جعفرزاده، میرقاسم، «ماهیت حقوقی قرارداد واگذاری حق اختراع»، مجلۀ دانش حقوق مدنی، ش 1 (1396).
    11. صادقی، محمود و امینی، مهدی، «موجبات و آثار ابطال گواهینامه حق اختراع»، مجلۀ مطالعات حقوق تطبیقی، ش 1 (1391).
    12. صادقی، محمود؛ احسنی افروز، محمد؛ عیسائی تفرشی، محمد؛ جعفرزاده، میرقاسم، «تعهدات و الزامات طرفین در قرارداد انتقال فناوری و تطبیق آن با حقوق کامن‏لا و برخی نظام‏های حقوقی دیگر»، مجلۀ پژوهش‌های حقوق تطبیقی، ش 3 (1390).
    13. عمید زنجانی، عباسعلی، موجبات ضمان، (تهران: میزان، 1382).
    14. کاتوزیان، ناصر، حقوق‌‌مدنی: معاملات ‌معوض، عقود تملیکی، بیع، معاوضه، اجاره، ‌قرض، (تهران: شرکت ‌سهامی ‌انتشار، 1381).
    15. کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، ج 4، (تهران: میزان، 1383).
    16. گرجی، ابوالقاسم، مقالات حقوقی، ج 1، (تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1378).
    17. محقق داماد، مصطفی،قواعد فقه، بخش مدنی دو، ج 2، (تهران: سمت، 1380).
    18. محمودی، اصغر، «رهن اموال فکری در پرتو مقررات قانون مدنی و مطالعۀ تطبیقی»، مجلۀ پژوهش‌های حقوق تطبیقی، ش 1 (1391).
    19. مؤمنی، عابدین، «قاعدۀ مایضمن بصحیحه یضمن بفاسده»، مقالات و بررسی‌ها، دفتر 69 (1380).

    ب) عربی

    1. ابن قدامه، ابومحمد عبدالله، المغنی، ج 4، (قاهره: مکتبه الجمهوریه العربیه و مکتبه الکلسات الازهریه، بی تا).
    2. آخوند خراسانى، محمدکاظم بن حسین،‌ حاشیه المکاسب‌، (تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد، 1406 ق).
    3. اصفهانی، محمدحسین، حاشیۀ کتاب المکاسب، ج 1، (قم: حوزۀ علمیه، 1418 ق).
    4. انصاری، مرتضی، کتاب المکاسب، ج 3، (قم: هادی، 1378 ق).
    5. بجنوردی، محمدحسن، القواعد الفقهیه، ج 2، (قم: هادی، 1377 ق).
    6. بحرانى، یوسف‌بن احمد،‌ الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، ج 18، (قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1405 ق).
    7. حلى، حسن‌بن یوسف، تحریرالاحکام، ج 2، (قم: مؤسسۀ امام صادق علیه‌السلام‌، 1420 ق).
    8. حلی، حسن‌بن یوسف، قواعد الاحکام، ج 1، (قم: بنیاد نشر اسلامی، 1413 ق).
    9. خوانساری، احمد، جامع المدارک، ج 3، (قم: اسماعیلیان، 1405 ق).
    10. خویی، سید ابوالقاسم، مصباح الفقاهه، ج 3، (قم: سید الشهداء، بی تا).
    11. شهید ثانی، زین‌الدین، مسالک الافهام، ج 6، (قم: بنیاد معارف اسلامی، 1413 ق).
    12. طباطبایی یزدی، محمدکاظم، حاشیه المکاسب، ج 8، (قم: اسماعیلیان، 1378).
    13. طوسی، محمدبن حسن، المبسوط، ج 6، (تهران: مکتبه المرتضویه، بی تا).
    14. فخرالمحققین، محمد‌بن حسن، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، ج 2، (قم: اسماعیلیان، 1387 ق).
    15. قمی، میرزا ابوالقاسم، جامع الشتات، ج 2، (تهران: کیهان، 1371).
    16. کاشف‌الغطاء، محمدجعفر، شرح القواعد، (قم: مؤسسۀ کاشف الغطاء، 1420 ق).
    17. مامقانی، محمدحسن، غایه الآمال فی شرح کتاب المکاسب، ج 2، (قم: مجمع ذخایر اسلامی، 1316).
    18. محقق کرکی، علی‌بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج 8، (قم: مؤسسۀ آل البیت علیهم السلام، 1414 ق).
    19. موسوی خمینی، سید روح‌الله، کتاب البیع، ج 1، (قم: اسماعیلیان، 1368).
    20. نائینى، میرزا محمدحسین، المکاسب و البیع، ج 1، (قم: مؤسسۀ نشر اسلامی، 1413 ق).
    21. نجفی خوانساری، موسی، منیه الطالب فی شرح المکاسب، ج 1، (تهران: المکتبه المحمدیه، 1373 ق).
    22. نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج 23، (بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1401 ق).