امکانسنجی عملیاتی کردن نهاد معاملۀ اتهام در ایران با تأکید بر مدیریتگرایی حقوق کیفری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیاردانشگاه آزاد اسلامی مراغه

2 دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه

چکیده

معاملۀ اتهام یکی از جلوه‌های قراردادی شدن حقوق کیفری است که بر پایۀ آن متهم و دادستان توافق می‌کنند که متهم اتهام وارده را پذیرفته، همکاری‌های سودمندی با نظام عدالت کیفری داشته باشد تا در مقابل، از مزایایی چون تغییر نوع اتهام برخوردار شود. این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی نگاشته شده، به امکان‌سنجی پیاده‌سازی معاملۀ اتهام در ایران می‌پردازد. معاملۀ اتهام همانند هر نهاد کیفری دارای مؤلفه‌های ویژه‌ای همانند موافقت‌نامه، تعهدات متهم و مقام تعقیب است. وجود نهادهای عدالت ترمیمی، وجاهت بر پایۀ سنجه‌های عدالت و مصلحت، ارفاق‌گرایی کیفری در فرایند رسیدگی به اتهاماتِ منجر به مجازات‌های تعزیری و ...، نمونه‌هایی از بسترهای پذیرش این نهاد در قوانین کیفری است. دستورالعمل‌های رئیس دستگاه قضا و انعطاف‌پذیری در سیاست‌های کیفری و قضایی، مشروعیت‌افزایی نظام دادرسی کیفری و استفاده از پیامدهای سازندۀ جرم‌شناختی، برخی از بسترهای پذیرش این نهاد در کشورمان است. نگارندگان این پژوهش دریافته‌اند که به دلیل وجود بسترهای هم‌پیوند با نهاد معاملۀ اتهام در نظام عدالت کیفری کشورمان، امکان پیش‌بینی این نهاد کیفری در تحولات آتی آیین دادرسی کیفری ایران وجود دارد.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع و مآخذ

    الف) فارسی

    1. جانی‌پور، مجتبی و قریب، رخساره، «مطالعۀ تطبیقی قلمرو و معیارهای اعمال میانجی‌گری کیفری در حقوق ایران، انگلیس و بلژیک»، مجلۀپژوهشنامۀ حقوق کیفری، ش 15 (1396).
    2. حاجی ده‌آبادی، محمدعلی و صالحی، محمدخلیل، «موقعیت داشتن تعقیب در نظام کیفری ایران با نگاهی تطبیقی»، مجلۀآموزههای حقوق کیفری، ش 13 (1396).
    3. حصار پولادی، فاطمه و جانی‌پور، مجتبی، «بررسی شرایط و آثار معاملۀ اتهام در دادگاه‌های کیفری بین‌المللی»، مجلۀآموزههای حقوق کیفری، ش 14 (1396).  
    4. حیدری، الهام، «معیار اثبات در دعاوی کیفری در دادرسی کیفری ایران و انگلستان»، مجلۀ مطالعات حقوق خصوصی، دورۀ 43، ش 4 (1392).
    5. روشن قنبری، عطاءالله، «نگاهی به معاملۀ اتهام در حقوق ایالات متحدۀ امریکا»، مجلۀکانون، ش 103 (1389).
    6. ساقیان، محمدمهدی، «حقوق دفاعی متهم در جایگزین‌های تعقیب کیفری»، مجلۀ آموزههای حقوق کیفری، دورۀ 14، ش 17 (1398).
    7. شامبیاتی، هوشنگ و پروینی، علی، »تخصصی کردن ضابطین گامی به سوی حقوق کیفری قراردادی«، مجلۀتحقیقات حقوقی آزاد، ش 25 (1393).
    8. شمولی، مراد و شادمان‌فر، محمدرضا، «تحلیل ماهیت و قلمرو قراردادی شدن آیین دادرسی کیفری در حقوق ایران«، مجلۀتحقیقات حقوقی تطبیقی ایران و بینالملل، ش 48 (1399).
    9. غلامی، حسین و بابایی، یوسف، «مک‌دونالدی کردن عدالت کیفری»، مجلۀ حقوقی دادگستری، دورۀ 74، ش 70 (1389).
    10. محمدزاده وادقانی، علیرضا، «رویۀ قضایی و نقش سازندۀ آن در حقوق»، فصلنامۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش 38 (1376).
    11. موسوی مجاب، سید درید و مرادی، فرزانه، «مطالعۀ تطبیقی نهاد دادوستد اتهام در نظام کامن‌لا و حقوق نوشته»، مجلۀ پژوهشهای حقوق کیفری، سال اول، ش 1 (1394).

    10.          فرهمند، مجتبی و آقایی‌نیا، حسین، «جلوه‌های عدالت ترمیمی در نهادهای موجب سقوط کیفر در قانون مجازات اسلامی»، مجلۀ پژوهشهای دانش انتظامی، ش 72 (1395)

    13.          میلانی، علیرضا و پورقاسم، علی، «بایگانی پروندۀ کیفری»، مجلۀمطالعات علوم اجتماعی، دورۀ 2، ش 1 (1395)، ص 12.

    ب) انگلیسی

    14. Cheng, Kevin Kwok-yin, “Public Approval of Plea Bargaining in Hong Kong: The Effects of Offender Characteristics”, International Criminal Justice Review, vol. 26, (2015).

    15. Demko, Olga.S, “Institute of Plea Bargain: Features of Legal Regulation”, Journal of Politics and Law vol. 10, No. 4, (2008).

    16. Helm, Rebecca K, “Cognitive Theory and Plea-Bargaining”, Policy Insights from the Behavioral and Brain Sciences, vol. 5, 2, (2018(.

    17. Iontcheva Turner, Jenia,“Plea- Bargaining and International Criminal Justic”, Cited in: International Criminal Justice, First ED, London, (2013).

    18. Kramer, Greg, Plea bargaining recommendation by criminal defense attorneys: Legal psychological and substance abuse rehabilitative influences, a thesis of Drexel U, (2005)

    19. Savitsky, Douglas, “Is plea bargaining a rational choice? Plea bargaining as an engine of racial stratification and overcrowding in the United States prison system”, Rationality and Society, vol. 24, (2012).