ارزیابی نهادهای پسادادرسی کیفری از منظر مکتب تحلیل اقتصادی حقوق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

رابطۀ حقوق و اقتصاد رابطۀ کهنه و نویی است. این رابطه با ظهور و بروز اندیشۀ نوینی در فلسفۀ حقوق با عنوان نظریۀ «تحلیل اقتصادی حقوق» در نیمۀ دوم قرن بیستم شکل دیگری به خود گرفت. تحلیل اقتصادی حقوق، یعنی تحلیل مفاهیم و نهادهای حقوقی بر اساس فرمول هزینه- فایده. به عبارت دیگر، «به‌کارگیری نظریه‌های علم اقتصاد، خاصه کارایی به‌عنوان مبنای قواعد حقوقی به‌منظور ارزیابی این قواعد و عنداللزوم اصلاح آن‌ها»؛ یعنی ارزیابی مفاهیم، نهادها و تأسیسات حقوقی بر اساس اندیشه‌های اقتصادی و به‌ویژه اقتصاد خرد. تحلیل اقتصادی حقوق موضوعات حقوقی را با ابزارهای اقتصادی بررسی می‌کند؛ با این توضیح که ابتدا مفاهیم و نهادهای حقوقی به زبان اقتصادی ترجمه شده، سپس در چارچوب منطق اقتصادی به نتیجه‌گیری می‌رسد. نوشتار حاضر قصد دارد دو نهاد پسادادرسی کیفری- یعنی تخفیف بخشی از مجازات (کیفر) محکوم‌علیه در قبال استرداد درخواست تجدیدنظرخواهی و اسقاط حق خود و معافیت از پرداخت بخشی از جزای نقدی در قبال پرداخت آن در فرصت قانونی- را از منظر و دیدگاه اقتصادی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد. هدف سنجش کارایی این نهادها بر کارکرد سیستم عدالت کیفری از یک سو، و تشویق افراد و محکومان به استفاده از این سیستم است. روش تحقیق حاضر نیز توصیفی- تحلیلی با متدلوژی مستندسازی گفتمان و تحلیل اقتصادی حقوق می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع و مآخذ

    الف) فارسی

    - کتاب‌ها

    1. آقایی ‌جنت‌مکان، حسین، حقوق دادرسی عادلانه و منصفانه (دادگرانه)، (تهران: جنگل (جاودانه)، چ 1، 1396)
    2. آقایی جنت‌مکان، حسین،حقوق کیفری عمومی، ج 4، (تهران: جنگل(جاودانه)، چ 1، 1394).
    3. آمارنامۀ کلان‌شهر اهواز، معاونت برنامه‌ریزی و توسعۀ شهرداری اهواز، فصل دوازدهم: امور قضایی، ( اهواز: شهرداری اهواز، چ 1، 1394).
    4. زبانسکی، جسک، برآورد هزینه‌های جرم، مترجمان: امیرحسین منتظر حجت و مسعود خداپناه، ( اهواز: انتشارات دانشگاه شهید چمران، چ 1، 1392).
    5. شیکر، دیوید، مفهوم و ماهیت مجازات، مترجم: حسین آقایی جنت‌مکان، (اهواز: انتشارات دانشگاه شهید چمران، چ 1، 1389).
    6. طهماسبی، جواد، آیین دادرسی کیفری، ج 4، ( تهران: نشر میزان، چ 1، 1396).
    7. فرحبخش، مجتبی، جرم‌انگاری فایده‌گرایانه (جستاری در فلسفۀ حقوق کیفری)، (تهران: نشر میزان، چ 1، 1392).

    - مقاله‌ها

    1. آقایی طوق، مسلم، «تحلیل اقتصادی حقوق»، مجلۀ مطالعات حقوق تطبیقی، ش 2 (1392).
    2. بلوری‌فر، مینا؛ حاجی عزیزی، بیژن؛ جعفری، فیض‌الله، «‌به‌کارگیری تحلیل اقتصادی حقوق بر مبنای مستقلات عقلی و قاعدۀ مصلحت»، نشریۀعلمی- پژوهشی فقه و حقوق اسلامی، ش 18 (1389).

    10.پاسبان، محمدرضا؛ رحمتی، پرویز؛ غریبی، سارا، « تحلیل اقتصادی نهاد وجه التزام؛ با تأکید بر نظام حقوقی کامن‌لا و رومی ژرمن»، مجلۀ الهیات و علوم اسلامی (دانش حقوق مدنی)، ش 2 (1393).

    11.نوری، جعفر و عبدالرشید آخوندی،«تحلیل اقتصادی حقوق در باب مرور زمان»، فصلنامۀ پژوهش حقوق کیفری، ش 5 (1392).

    12.حجتی، مهدی، «تحلیلی از مادۀ 6 قانون اصلاح پاره‌ای از قوانین دادگستری مصوب 1356»، مجلۀ کانون وکلای دادگستری، ش 191 (1384).

    13.حیدری، الهام، «معاملۀ اتهام در حقوق کامن لا و نهادهای نزدیک به آن در دادرسی کیفری ایران»، مجلۀ مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی دانشگاه تهران، ش 1 (1395).

    14.ماهنامۀ قضاوت، ش 20 (فروردین و اردیبهشت 1384).

    15.کاویانی باغبادرانی، کوروش، «درآمدی بر تحلیل اقتصادی حقوق»، پژوهش حقوق و سیاست، ش 23 )1385).

    16.مولایی، آیت، «تحلیل اقتصادی حقوق؛ تامین حداقل رفاه، تقلیل اختلاس»، فصلنامۀ حقوق اداری مرکز آموزش مدیریت دولتی، ش 16 (1397).

    17.نیازپور، امیرحسین، «از حقوق کیفری تا حقوق کیفری قراردادی شده»، مجلۀ آموزههای حقوق کیفری دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ش 1 (1390).

    ب) خارجی

    1. Charles J. Goetz, “Law and Economics Cases and Materials”, Virginia Journal, 5th (2003) West Group.
    2. Leff, Arthur Allen, “Economic Analysis of Law: some Realism about nominalism.Virginia Law Review, Vol, 65) 1974).
    3. Martin Gelter & Kristoffel Grechenig (2014),“History of Law and Economics”, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=2421224 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2421224, Visited 17/6/2020.