رویکرد افتراقی به عنصر معنوی جرم در نظریة فعالیت مجرمانة مشترک در پرتو آرای دادگاه‌های کیفری بین المللی موردی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه قم

2 دانشگاه قم

چکیده

تحقق اهداف حقوق بین‌الملل کیفری ازجمله جلوگیری از بی‌کیفرمانی مجرمان، مستلزم طرح نظریۀ فعالیت مجرمانۀ مشترک و اِعمال آن در دادرسی‌های بین‌المللی بود. وفق این نظریه، عدم دخالت مستقیم فرد در ارتکاب رکن مادی جرم مانع اعمال مسئولیت و کیفر بر وی نیست؛ مشروط بر اینکه از عنصر معنوی لازم برخوردار باشد. محاکم بین‌المللی کیفری در احراز عنصر معنوی نظریۀ یادشده رویکردی متفاوت برگزیده‌اند و مفاهیم مختلفی مطرح نموده‌اند؛ با این توضیح که در گونۀ نخست یا بنیادین، مفهوم «قصد مشترک» اساس تحقق عنصر معنوی قرار گرفت. در گونۀ دوم یا گونۀ نظام‌مند، «قصد پیشبرد نظام مجرمانه» شرط اصلی مسئولیت متهم عنوان گردید و در گونۀ سوم یا گونۀ گستردۀ نظریۀ فعالیت مجرمانۀ مشترک، «قابلیت پیش‌بینی جرم» ستون اصلی عنصر معنوی را بنیاد نهاد. اگرچه طرح این مفاهیم، حقوق بین‌الملل کیفری را به اهداف خود نزدیک ساخت، لکن به‌کارگیری آن‌ها سرآغاز چالش‌ها و پرسش‌های فراوانی در خصوص حدود و چارچوب مفاهیم یادشده، امکان انطباق آن‌ها با جرایم با سوءنیت خاص و... شد؛ چالش‌هایی که نشان‌دهندۀ ضرورت هرچه بیشتر واکاوی عنصر معنوی نظریۀ فعالیت مجرمانۀ مشترک با عنایت به اصول حقوق کیفری و اساس و ماهیت نظریۀ پیش‌گفته است.

کلیدواژه‌ها


  1. فارسی

    - کتاب‌ها

    1. خالقی، ابوالفتح (1394)،حقوق بین‌الملل کیفری عمومی، چاپ اول، تهران: انتشارات مجد.
    2. ﮐﺎﺳﺴﻪ، آﻧﺘﻮﻧﯿو (1387)، حقوق کیفری بینالمللی، مترجم: حسین پیران و دیگران، چاپ اول، تهران.
    3. کیتی چایساری، ساک کریانگ (1387)،حقوق کیفری بینالمللی، مترجم: حسین آقایی جنت‌مکان، تهران: نشر دادگستر.
    4. میرمحمدصادقی، حسین (1383)، دادگاه کیفری بینالمللی، چاپ اول، تهران: نشر دادگستر.
    5. نژندی‌منش، هیبت‌الله (1394)، حقوق بینالمللی کیفری در رویۀ قضایی، چاپ اول، تهران: نشر خرسندی.

    - مقالات      

    1. جانی‌پور مجتبی و لادمخی، معصومه (بهار 1393)، «مفهوم موسع اقدامات مجرمانه در حقوق کیفری بین‌الملل»، پژوهش حقوق کیفری، دورۀ اول، شمارۀ 6.
    2. جانی‌پور، مجتبی و میرزائی‌مقدم، مرتضی (بهار و تابستان 1392)، «مسئولیت کیفری بین‌المللی در پرتو نظریۀ فعالیت مجرمانۀ مشترک»، فصلنامۀ پژوهشنامۀ حقوق کیفری، دانشگاه گیلان، سال چهارم، شمارۀ 1.

    ب) انگلیسی

    - کتابها

    8. Prof.dr.sc. Igor Bojanić and others, (2001), theory of joint criminal enterprise and international criminal law- challenges and controversies, Academy of Croatian Legal Sciences.

    9. Hector Olásolo, (2009), The Criminal Responsibility of Senior Political and Military Leaders as Principals to International Crime, hart publishing, oxford and Portland.

    - مقالات

    1.  C. Kress (2005), "The Darfur Report and Genocidal Intent", 3 Journal of International Criminal Justice 562-578.
    2.  Antonio Cassese (2007), "the Proper Limits of Individual Responsibility under the Doctrine of Joint Criminal Enterprise". Journal of International Criminal Justice 5 109-133.
    3.  Haan, (2005), "The Development of the Concept of Joint Criminal Enterprise at the International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia" 5 International Criminal Law Review 170.

    - پرونده‌ها

    1.  Lubanga Case (Pre-Trial Chamber I Decision on the Confirmation of Charges) ICC-01/04-01/06, 29 Jan 2007.
    2.  Prosecutor v Simic (Judgment) ICTY-95-9-T ,17 Oct 2003.
    3.  Prosecutor v Kordic (Judgment) ICTY-95-14/2-T, 26 Feb 2001.
    4.  Prosecutor v Krajisnik (Judgment) ICTY-00-39-T, 27 Sep 2006.
    5.  Ntakirutimana Case Appeals Judgment (Above n 384), at paras 448, 483–4.
    6.  Prosecutor v. Kvocka, Kos, Radic, Zigic and Prcac, Case No. IT-98-30/1-T, Trial Judgement, 2 November 2001.
    7.  Prosecutor v. Kvocka, Radic, Z igic and Prcac´, Case No. IT-98-30/1-A, Appeal Judgement, 28 February 2005.
    8.  Prosecutor v. Simba, Case No. ICTR-2001-76-I, Amended Indictment, 10 May 2004.
    9.  Prosecutor v Krnojelac (Appeals Chamber Judgment) ICTY-97-25-A, 17 Sep 2003.
    10.  Prosecutor v. Brdanin and Talic ´, Case No. IT-99-36PT, Decision on Form of Further Amended Indictment and Prosecution Application to Amend, 26 June 2001.
    11.  prosecutor v. Tadic (IT-94-1-T), ICTY Trial Chamber, 11 November 1997.
    12.  Prosecutor v. Tadic ´, Case No. IT-94-1-A, Appeal Judgement, 15 July 1999.
    13.  Prosecutor v. Ntakirutimana and Ntakirutimana, Case Nos. ICTR-96-10-A and ICTR-96-17-A, Appeal Judgement, 13 December 2004.
    14.  Prosecutor v. Krstic ´, Case No. IT-98-33-T, Judgement, 2 August 2001.
    15.  Prosecutor v. Krstic ´, Case No. IT-98-33-A, Appeal Judgement, 19 April 2004.
    16.  Prosecutor v. Brdanin (IT-99-36-T), Trial Chamber II, 1 September 2004.
    17.  Prosecutor v. Milos’s evic´, Case No. IT-02-54-T, Decision on Motion for Judgement of Acquittal, 16 June 2004.
    18.  Prosecutor v. Krajisnik, Case No. IT-00-39-T, Judgement, 27 September 2006.
    19.  Prosecutor v. Blaskic ´, Case No. IT-95-14-A, Judgement, 29 July 2004.
    20.  Prosecutor v Stakic (Appeals Chamber Judgment) ICTY-97-24-A, 22 Mar 2006.
    21.  Prosecutor v.Stakic, Case No. IT-97-24-T, 2003.
    22.  Prosecutor V. Vasilevice, Icty Appeals champer, case No: IT-98-32-T, 2004.
    23.  Prosecutor v. mico stanisic, case No: IT-98-32-T, 2016.
    24.  Prosecutor v. Ratco mladic, case No: IT-08-91-A, 2017.
    25.  Prosecutor v. prlic, stojic, praljak, petkovic, coric, pusic, case no: IT-04-Z4-A, 2017.