الگوها و ماهیت تکافل در فقه امامیه و عامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تربیت مدرس تهران

2 دانشگاه علامه طباطبایی تهران

3 دانشجوی حقوق خصوصی در مؤسسه آموزش عالی مدیریت و برنامه‌ریزی

چکیده

تکافل ابزاری شبیه بیمه است که در کشورهای تابع فقه اهل سنت، ازجمله مالزی که با شبهه ربا در عقد بیمه مواجه هستند به جای بیمه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله پس از بیان عملیات الگوهای مضاربه، وکالت، مختلط میان وکالت و مضاربه، مختلط میان جعاله و وکالت، وقف، جعاله و ودیعه، به بررسی این الگوها از منظر فقه امامیه و عامه پرداختیم تا پس از طرح شبهات و اختلافات میان این دو فقه، امکان صحت عملکرد آن در فقه امامیه بررسی گردد. با مقایسۀ احکام عقود در فقه عامه و امامیه به این نتیجه رسیدیم که اولاً الگوهای مضاربۀ محض و وقف چندان با فقه امامیه و برخی از فِرَق فقه عامه مطابقت ندارد و مابقی الگوها با هر دو فقه یادشده مطابق‌اند؛ ثانیاً ماهیت عقد تکافل ترکیبی از عقد میان مشترکان و همچنین عقد میان مشترکان و شرکت تکافل است که در اولی مشترکان حق اشتراک‌های خود را به صندوق تکافل تبرع می‌نمایند و در دومی به شرکت تکافل در خصوص مدیریت صندوق تکافل نیابت می‌دهند تا در قالب الگوی توافق‌شده هم فعالیت پوشش بیمه‌ای و هم فعالیت سرمایه‌گذاری وجوه در بازارهای اسلامی را انجام دهد و عقد منعقدشده ترکیبی از هر دو عقد خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


  1. الجزیری، عبدالرحمن (2002م)، کتاب الفقه علی المذاهب الاربعة، الجزء الثالث، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  2. حلّى، حسن‌بن یوسف‌بن مطهر اسدى (1414ق)، تذکرة الفقهاء، جلد 2، چاپ اول، قم: مؤسسۀ آل البیت علیهم السلام.
  3. الزحیلی، وهبة (1405ق)، الفقه الاسلامی و ادلته، دارالفکر للطباعة و التوزیع و النشر بدمشق.
  4. زهیر برکه (2005م)، محددات الطلب علی تأمینات الحیاة، دراسة تطبیقیه بولایة قستنطینة، جامعة منتوری، قستنطینة، مذکرة متممة لنیل شهادة الماجستیر فی العلوم الاقتصادیة تخص بنوک و تأمینات.
  5. صوالحی، یونس و بوهدة، غالیة (2013م)، «اشکالات نماذج التأمین التکافلی و أثرها فی الفائض التأمینی: رؤیة فقهیة نقدیة»، التجدید، المجلد السابع عشر، العدد الرابع و الثلاثون.
  6. طوسى، ابوجعفر، محمد‌بن حسن (1400ق)، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى، در یک جلد، دوم ، بیروت: دارالکتاب العربی.
  7. عاملى، شهید اول (1410ق)، محمد بن مکى، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، در یک جلد، چاپ اول، بیروت: دار التراث - الدار الإسلامیة.
  8. عاملى، زین‌الدین‌بن على (شهید ثانى)، (1412ق)،  الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّاى - سلطان العلماء)، 2 جلد، چاپ اول، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیۀ قم.
  9. حرّ عاملى، محمدبن حسن (1409ق)، وسائل الشیعة، جلد 19، چاپ اول، قم: مؤسسۀ آل البیت علیهم السلام.
  10. محقق کرکى، على‌بن حسین (محقق ثانى)، (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، جلد 8، چاپ دوم، قم: مؤسسۀ آل البیت علیهم السلام.
  11. مصطفی القضاة، موسی (2012م)، مدی توافر ارکان و شروط المضاربة فی صیغة المضاربة المطبقة فی التأمین الاسلامی، المجلة الاردنیة فی الدراسات الاسلامیة.
  12. موسوى اردبیلى، سید عبد‌الکریم (1421ق)، فقه المضاربة، در یک جلد، چاپ اول، قم: مؤسسة النشر لجامعة المفید رحمه‌الله.

13. موسوى خمینى، سید روح‌اللّه (1425ق)، تحریر الوسیلة، مترجم: علی اسلامی، جلد4، چاپ بیست ‌و یکم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم.

  1. موسوى خویى، سید ابوالقاسم (1409ق)، مبانی العروة الوثقى، جلد 1، چاپ اول، قم: منشورات مدرسة دار العلم – لطفى.
  2. نجفى، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، جلد43، چاپ هفتم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

ب) انگلیسی

  1.  Abdul Wahab, Abdul Rahim; Lewis, Mervyn K.; Hassan, M. Kabir,(2007) "Islamic Takaful: Business Models, Shari' a Concerns and Proposed Solutions";Thunderbird international Business Review, No.3.
  2.  Archer, Simon & Abdel Karim, Rifaat Ahmed &Nienhaus, Volker (2009), "Takaful Islamic Insurance, concept & regulatory issues", John Wiley & Sons Pte. Singapore.
  3.  EngkuRabiahAdawiah, Hassan Scott Odierno, Azman Ismail, (2008) ،"Essential Guide to Takaful (Islamic Insurance)", CERT Pubs. Sdn, Bhd, Kuala Lumpur,.
  4.  KatsipisVasilis,)2011(,A.M.Best'sTAKAFUL REVIEW
  5.  N. Yassin and J. Ramly, (2011) Takaful: A Study Guide, IBFIM KualaLumpur.
  6.  NOORDIN, KAMARUZAMAN BIN, "The Management of Underwriting Surplus by Takaful Operators in Malaysia". In: Islamic Perspective on Management: Contemporary Issues. YaPEIM Management Academy, pp. 281-304.
  7.  Sheila Nu NuHtay and Syed Ahmed Salman, (December 2013)"Shari‟ah and Ethical Issues in the Practice of the Modified Mudharabah Family Takaful Model in Malaysia", International Journal of Trade, Economics and Finance, Vol. 4, No. 6, pp. 340-343.
  8.  Zalkifli Ahmad mazlan, AbdRahmanAbdulHashem, Yassin Nasser, RamlyJamil, (2012), "Basic Takaful Practices Entry Level for Practitioners", IBFIM, Kuala Lumpur.