ORIGINAL_ARTICLE
بیع اسکناس
صحت و بطلان بیع اسکناس محل اختلاف نظر است. برخی فقیهان آن را باطل و برخی دیگر آن را جایز میدانند. نظر به اینکه اسکناس، مال، عین و معدود تلقی شده و فروش آن در برخی حالات دارای منفعت عقلایی است، مقالۀ حاضر بیع آن را صحیح میداند. اما درصورتی که انگیزۀ چنین بیعی فرار از ربای قرضی باشد، بیع یادشده صوری و باطل خواهد بود. ازآنجا که در اکثر موارد عنوان بیع اسکناس برای ظاهرسازی و فرار از ربای قرضی است، این ظاهر غلبه داشته، مدعی صحت باید خلاف آن را اثبات کند.
https://law.tabrizu.ac.ir/article_6693_897705acb9f58ad75e121e431c889668.pdf
2016-09-22
1
21
بیع صوری
ربای قرضی
سند
معدود
فخرالدین
اصغری آقمشهدی
fasghary@gmail.com
1
استاد گروه حقوق خصوصی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه مازندران
LEAD_AUTHOR
حسین
بهرامی
bahrami.h.lawyer@gmail.com
2
دانشجوی دکتری حقوق خصوصی مؤسسۀ عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامهریزی تهران
AUTHOR
اشتهاردی، شیخ علی پناه (1416ق)، مجموعة فتاوی ابن جنید، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
1
اصفهانی، سیّد ابوالحسن (1422ق)، وسیلة النجاة، چاپ اول، قم: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام (ره).
2
احمدوند، معروف علی (1383)، حکمت تحریم ربا در اندیشه فقهی استاد شهید مطهری، مجلۀ فقه (کاوشی نو در فقه اسلامی)، شمارۀ 39.
3
بهشتی، سیّد محمّد (1389)، ربا در اسلام، چاپ اول، تهران: دفتر انتشارات اسلامی.
4
توتونچیان، ایرج (1370)، نگاهی به پول و ظایف آن در اقتصاد اسلامی، مجموعه مقالات فارسی اولین مجمع بررسیهای اقتصاد اسلامی، جلد سوم، مشهد: بنیاد پژو هشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
5
جعفری لنگرودی، محمّد جعفر (1386)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، جلد دوم و سوم، چاپ سوم، تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
6
حلّی، ابن ادریس محمّد بن منصور (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، جلد 2، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
7
حلّی، محقق نجمالدین جعفربن حسن (1408ق)، شرایع الإسلام، جلد 2، ، چاپ دوم، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
8
حلّی، علّامه حسن بن یوسف بن مطهری اسدی (1413ق)، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، جلد 5، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
9
حلّی، علّامه حسنبن یوسفبن مطهری اسدی (بیتا)، تذکرة الفقها، جلد 13، چاپ اول، قم: موسسه آل البیت علیهم السلام.
10
حرّ عاملی، محمّدبن حسنبن علی (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، جلد 18، چاپ اول، قم: مؤسسۀ آل البیت علیهم السلام.
11
حائری، سیّد کاظم (1370)، بررسی فقهی اوراق نقدی، فقه اهل بیت، سال پنجم، شمارۀ 19 و 20، 1370 ه ش.
12
خویی، سیّد ابوالقاسم موسوی (1410ق)، منهاج الصالحین، جلد 2، چاپ 28، قم: نشر مدنیة العلم.
13
خزعلی، محسن (1383)، خرید و فروش پول، تنزیل سفته و استفاده از حیلههای شرعی با تأکید بر دیدگاههای امام خمینی و شهید مطهری، پژوهشنامه متین /شمارۀ 23 و 24.
14
خرازی، سید محسن (1385)، پولهای کاغذی، فقه اهل بیت (فارسی)، شمارۀ 47.
15
سلّار، حمزةبن عبدالعزیز دیلمی (1404ق)، المراسم العلویة و الاحکام النبویة فی فقه الامامی، چاپ اول، ، قم: منشورات الحرمین.
16
شهید اول، محمدبن مکی عاملی (1410ق)، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، چاپ اول، بیروت: دار التراث- الدار الإسلامیه.
17
شهید ثانی، زینالدینبن علی (1413ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، جلد 3، چاپ اول، قم:مؤسسۀ المعارف الإسلامیه.
18
شهیدی، مهدی (1383ه ش)، آثار قراردادها و تعهدات، چاپ دوم، تهران- ایران، انتشارات مجد.
19
ــــــــــــــ(1381)،سقوط تعهدات، چاپ پنجم، تهران: انتشارات مجد.
20
طوسی، محمدبن حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الامامیة، جلد 2، چاپ سوم، تهران: مکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
21
طرابلسی، ابن برّاج قاضی عبدالعزیزبن نحریر (1410ق)، المهذّب، جلد 1، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
22
طباطبایی، سیّد علیبن محمّد (1418ق، ریاض المسائل، جلد 9، چاپ اول، قم: مؤسسۀ آل البیت علیهم السلام.
23
طباطبائی، حکیم سیّد محسن (1410ق)، منهاج الصالحین، جلد 2، چاپ اول، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
24
عاملی، جواد بن محمّد حسینی (1326ق)، مفتاح الکرامه، جلد 5، قاهره: چاپخانه شوری.
25
کرکی، محقق ثانی علیبن حسین عاملی (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، جلد 4، چاپ دوم، قم: مؤسسۀ آل البیت علیهم السلام،.
26
کاتوزیان، ناصر (1383)، قواعد عمومی قراردادها، جلد 1، چاپ ششم، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.
27
کاتوزیان، ناصر (1384)، معاملات معوّض- عقود تملیکی، چاپ نهم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
28
کاتوزیان، ناصر (1382 ه ش)، عقود اذنی- وثیقه های دین، ج 4، چاپ چهارم، تهران- ایران، شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.
29
کاتوزیان، ناصر (1387)، دوره مقدماتی حقوق مدنی درس هایی از عقود معین، جلد اول، چاپ یازدهم، تهران: گنج دانش.
30
لنکرانی، محمد فاضل (1416ق)، القواعد الفقهیه، چاپ اول، قم: چاپخانۀ مهر.
31
مفید، محمّد بن محمّد (1413ق)، المقنعه، چاپ اول، قم: کنگرۀ جهانی هزارۀ شیخ مفید (رحمة الله علیه).
32
موسوی خمینی (بیتا)، روح الله، تحریر الوسیله، جلد 1- 2، چاپ اول، قم: مؤسسۀ دار العلم.
33
مطهری، مرتضی (1372)،مسأله ربا به ضمیمه بیمه، چاپ پنجم، تهران: انتشارات صدرا.
34
مطهری ، مرتضی (1364)، مسئلۀ ربا، بانک، بیمه، چاپ اول، تهران: انتشارات صدرا.
35
مکارم شیرازی، ناصر (1366)، احکام فقهی اسکناس (النقود الورقیه) (2)، مجلۀ نور العلم، شمارۀ 21.
36
موسوی بجنوردی، حسن (1419ق)، القواعد الفقهیه، چاپ اول، ، قم: نشر الهادی.
37
موسوی بجنوردی، محمد (1378)، نقش اسکناس در نظام حقوقی اسلام، مندرج در کتاب: پول در نگاه اقتصاد و فقه، چاپ اول، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
38
نجفی، محمد حسنبن باقر (1404ق)،جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، جلد 23، چاپ هفتم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
39
هاشمی شاهرودی، سیّد محمود (1374)، احکام فقهی کاهش ارزش پول، فقه اهل بیت، شمارۀ دوم.
40
یزدی، سیّد محمد کاظمبن عبدالعظیم طباطبائی (1414ق)، تکملة عروة الوثقی، جلد 1، چاپ اول، قم: انتشارات داوری.
41
یوسفی، احمدعلی (1377)، پول جدید از نگاه اندیشمندان، فقه اهل البیت، سال4، شمارۀ 16.
42
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی انتساب نظریة صحت و لزوم بیع معاطاتی به شیخ مفید
یکی از معاملات رایج میان مردم، بیع معاطاتی است. بیع معاطاتی به معنای انجام خریدوفروش یا دادوستد بدون بهکارگیری الفاظ و صیغة عقد است. در این بیع نیز مانند بیع لفظی «تملیک عین مقابل عوض معلوم است» و درنتیجه، تعریف یادشده شامل هم بیع لفظی و هم بیع معاطاتی است. مشروعیت داشتن یا نداشتن عقد بیع معاطاتی در میان مردم اهمیت خاصی دارد؛ بهطوریکه عدم مشروعیت آن موجب مشکلات و معضلاتی در جامعة اسلامی میشود، زیرا بیشتر خریدوفروشهای میان مردم به صورت بیع معاطاتی است. با این وصف، فقیهان نظریههای متعددی را در ماهیت عقد بیع معاطاتی دادهاند و تنها نظریة مشروعیتبخش بر خریدوفروشهای مردم، نظریة شیخ مفید در صحت و لزوم بیع معاطاتی است، اما مشکل این نظریه آن است که مشهور فقیهان نسبت به آن تردید کرده، حتی آن را انکار نمودهاند؛ درنتیجه بیع معاطاتی را به بیع فاسد یا اباحه در استفادۀ محدود یا نامحدود و یا تملیک متزلزل تفسیر کرده و چهار نظریة را مقابل نظریة شیخ مفید ایجاد نمودهاند. این مقاله تلاشی است برای اثبات انتساب نظریة صحت و لزوم بیع معاطاتی به شیخ مفید و تبیین ادلة این نظریه با روش کتابخانهای و تحلیل استنباطی از متون و منابع فقهی.
https://law.tabrizu.ac.ir/article_6694_c37b22befe5e2526135e04057a6a62c5.pdf
2016-09-22
23
48
اباحة محدود
اباحة مطلق
بیع معاطاتی
بیع فاسد
تملیک متزلزل
حیدر
باقری اصل
bagheriasl@tabrizu.ac.ir
1
استاد گروه حقوق دانشگاه تبریز
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابن ابی جمهور، محمد (1403ق)، عوالی اللآلی العزیزﺓ فی الآحادیث الدینیة، تحقیق مرعشی و مجتبی عراقی، الطبعة الاولی، قم: مؤسسۀ سیدالشهداء.
2
ابنادریس، محمد (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، الطبعة الثانیة، قم: نشر اسلامی.
3
ابنزهرۀ، حمزةبن علی (1417ق)، غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، تحقیق ابراهیم بهادری، الطبعة الاولی، قم: موسسۀ الامام الصادق.
4
ابنشعبۀ حَرّانی، حسنبن علی (بیتا)، تحف العقول عن آل الرسول، ترجمۀ احمد جنتی، الطبعة الاولی، شیراز: انتشارات علمیۀ اسلامیه.
5
ابنقدامه، موثق الدین عبداللهبناحمد (بیتا)، المغنی فی الفقه الامام احمدبن حنبل الشیبانی، تحقیق جماعتی از علما، بیروت: دارالکتب العربی.
6
ابنمنظور، محمدبن مکرم (1405ق)، لسان العرب، بیچا، قم: نشر ادب الحوزه.
7
8. اردبیلی، احمد (1403ق)، مجمع الفایدﺓ و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، تحقیق مجتبی عراقی و علی پناه اشتهاردی و حسین یزدی اصفهانی، الطبعة الاولی، نشر اسلامی.
8
انصاری، مرتضی (1420ق)، المکاسب، الطبعة الاولی [ط.ج]،قم: الفکر الاسلامی.
9
ــــــــــــــ (1375)، المکاسب، اطلاعات، چاپ دوم، چاپ سنگی [ط.ق]، تبریز.
10
بحرانی، یوسف (1377)، الحدائق الناظرﺓ فی احکام العترﺓ الطاهرﺓ، تحقیق محمدتقی ایروانی، الطبعة الاولی، قم: نشر اسلامی.
11
جبعی عاملی، زینالدین [شهید ثانی] (1413ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، الطبعة الاولی، قم: تحقیق و نشر المؤسسة المعارف اسلامی.
12
ـــــــــــــــــ (بیتا)، الروضةالبهیة فی شرح اللمعةالدمشقیة، تعلیق محمد کلانتری، بیچا، بیروت: دار العالم الاسلامی.
13
حر عاملی، محمدبن حسن (1387ق)، وسائل الشیعة الی تحصیل المسائل الشریعة، تصحیح محمد رازی، بیچا، بیروت: احیاء دار التراث.
14
حسینی شیرازی، محمد (بیتا)، ایصال الطالب الی المکاسب، بیچا، تهران: اعلمی.
15
حسینی عاملی، سیدمحمد جواد (1419ق)، مفتاح الکراﻣﮥ، تحقیق محمدباقر خالصی، الطبعة الاولی، قم: نشر اسلامی.
16
حلبی، ابوالصلاح (1403ق)، الکافی فی الفقه، تحقیق رضا استادی، بیچا، اصفهان: مکتبة امیرالمؤمنین.
17
حلّی، حسنبن یوسفبن علی مطهر حلی اسدی [علامه] (بیتا، الف)، تحریرالاحکام، چاپ سنگی، مشهد: موسسۀ آل البیت.
18
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (بیتا، ب)، تذکرﺓ الفقهاء، الطبعة الحجریه، قم: المکتبه الرضوﻳﮥ لاحیاء التراث الجعفریه.
19
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1412ق)، مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، التحقیق: لجنة التحقیق، الطبعة الاولی، قم، نشر اسلامی.
20
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1410ق)، نهایة الاحکام فی معرفة الاحکام، الطبعة الثانیه، قم: مؤسسة اسماعیلیان.
21
خراسانی، محمدکاظم (1366)، کفایة الاصول، محشی: ابوالحسن مشکینی، الطبعة التاسعه، کتابفروشی اسلامی.
22
سبزواری، سیدعبدالاعلی (1413ق)، کفایة الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، الطبعة الرابعه، قم: مکتبة آیةالله سیدسبزواری.
23
شوشتری، اسدلله (1322ق)، مقابیس الانوار و نفائس الأسرار فی احکام النبی المختار و عترته الأطهار، قم: چاپ سنگی.
24
طباطبایی، سیدعلی (1407ق)، ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلایل، الطبعة الاولی، قم: نشر اسلامی.
25
طریحی، فخرالدین (1395ق)، مجمع البحرین، تحقیق: السیداحمد الحسینی، الطبعة الثانیة، قم: المکتبة المرتضویه.
26
طوسی، محمدبن حسن (1417ق)، الخلاف، تحقیق سیدعلی خراسانی، سیدجواد تهرانی و محمدمهدی نجفی، الطبعة الاولی، قم: نشر اسلامی.
27
عاملی، محمد جمالالدین مکی [شهید] (بیتا)، القواعد و الفوائد، تحقیق عبدالهادی حکیم، بیچا، قم: مکتبه المفید.
28
علیبن ابراهیم القمی (1404ق)، تفسیر القمی، تصحیح سیدطیب جزائری، الطبعة الثالثه، قم: مؤسسۀ کتاب.
29
عیاشی، نضربن محمد (بیتا)، کتاب التفسیر، التصحیح و التعلیق: سیدهاشم رسولی محلاتی، بیچا، قم: مکتبة العلمیة الاسلامیه.
30
فاضل آبی، حسن (1408ق)، کشف الرموز فی شرح المختصر النافع، الطبعة الاولی، قم: نشر اسلامی.
31
فاضل لنکرانی، محمد (1381ش)، اصول فقه شیعه، تقریر محمود و سعید ملکی اصفهانی، چاپ اول، قم: مرکز فقهی ائمة اطهار.
32
فیروزآبادی، محمد (1412ق)، القاموس المحیط، بیچا، بیروت: دارالفکر.
33
فیض کاشانی، محمد (1401ق)، مفاتیح الشرائع الاسلام، بیچا، قم: مجمع الذخائر الاسلامیه.
34
فیومی، احمد (1405ق)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: افست.
35
قانون مدنی ایران.
36
کاشفالغطا، جعفر (بیتا)، کشف الغطاء فی شرح القواعد، چاپ سنگی، اصفهان: مهدوی.
37
محقق ثانی، علیبن حسین (1408ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد [جامع المقاصد]، الطبعة الاولی، قم: تحقیق و نشر مؤسسۀ آل البیت.
38
ــــــــــــــــــــــــ (بیتا)، حاشیة الإرشاد، چاپ سنگی.
39
محقق حلی، نجمالدین جعفربن حسن الحلی (1415ق)، شرائع الاسلام، الطبعة الاولی، بیروت: المؤسسة المعارف الاسلامیه.
40
مصطفوی، حسن (1416ق)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، الطبعة الاولی، وزارة الثقافة و الارشاد الاسلامیة، تهران.
41
موسوی خمینی [امام]، روحالله (1390ق)، تحریر الوسیله، دارالکتب العلمیه اسماعیلیان نجفی، چاپ دوم، ایران، قم.
42
ـــــــــــــــــــــ (1368ش)، کتاب البیع، موسسة مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ چهارم، ایران، قم.
43
موسوی عاملی، جمالالدین الحسنبن زینالدین (1406ق)، معالم الدین و ملاذ المجتهدین، تحقیق گروه تحقیق، چاپ دوم، قم: مؤسسة نشر اسلامی.
44
مفید، نعمانبن محمد (بیتا)، المقنعة [مطبوع فی ضمن الجامع الفقهیة]، الطبعة الحجریة.
45
نجفی، محمدحسن (1981م)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تحقیق و تعلیق محمد القوچانی، الطبعة السابعه، بیروت: دار الإحیاء التراث العربیه.
46
نراقی، احمد (1369ق)، مستند الشیعة، تهران: المکتبة المرتضویه.
47
نووی، محییالدینبن شرف (بیتا)، المجموع شرح المهذب، بیروت: دارالفکر.
48
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی انتقادی ممنوعیت ارثبری غیرمسلمان از مسلمان
کفر در همۀ مذاهب فقه اسلامی ازجمله موانع ارث شناخته شده است و در همۀ مذاهب فقهی، وارث کافر از مورّث مسلمان ارث نمیبرد. بااینهمه، این موضوع در زمان تدوین مقررات ارث در قانون مدنی عمدی یا سهوی از نظر تدوینکنندگان قانون دور ماند و زمینۀ اختلاف نظر در میان حقوقدانان را فراهم ساخت. سرانجام قانونگذار با تأخیری بسیار پس از انقلاب، با وضع مادۀ 881 مکرر قانون مدنی، کفر را از موانع ارث دانست و وارث مسلمان را نیز مستحق ارث بردن از مورّث کافر دانست.گرچه مادۀ 881 مکرر به اختلاف نظر موجود میان حقوقدانان پایان بخشید، ولی خود موجب اختلاف نظر شد؛ زیرا از سویی، صدر آن به یک حکم اجماعی در میان همۀ فرقههای اسلامی میپردازد، درحالی که ذیل ماده به حکمی اختصاصی در فقه شیعه اشاره دارد و از سوی دیگر، این حکم اختصاصی درعمل شامل بسیاری از اقلیتهای دینی ایرانی نیز میشود. رویۀ قضایی نیز در این زمینه حکم روشنی ندارد. از این رو، الحاق یک تبصره به مادۀ 881 مکرر ضروری دانسته شد تا از شمول مادۀ 881 مکرر نسبت به اقلیتهای دینی جلوگیری شود. این نوشتار بهدنبال آن است که دریابد چرا قانونگذار در هنگام تدوین قانون مدنی، کفر را از موانع ارث برنشمرده، آیا الحاق مادۀ 881 مکرر به قانون مدنی اقدامی درست بوده و سرانجام آیا افزودن یک تبصره به ماده ضروری است؟
https://law.tabrizu.ac.ir/article_6695_90def3e51b80b34172e3ff45acdf1265.pdf
2016-09-22
49
82
اجماع
اختلاف دین
حجب
قانون مدنی
موانع ارث
علیرضا
پور اسماعیلی
aresmaili@yahoo.com
1
دانشگاه تربیت معلم سبزوار
LEAD_AUTHOR
ابن ابی شیبه، عبدالله بن محمد (1414ق)، المصنف، جلد 7، بیروت: دارالفکر.
1
ابن ادریس، محمد (1410)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، جلد 3، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
2
ابن زهره حلبى، حمزه بن على بن زهره (1417ق)، غنیه النزوع إلى علمی الأصول و الفروع، قم: مؤسسۀ امام صادق علیهالسلام.
3
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (بیتا)، نسخۀ خطی کتابخانۀ مجلس، شمارۀ ایران 6179، شمارۀ بازیابی 7129.
4
ابن ماجه، محمد بن یزید القزوینی (1395ق)، سنن ابن ماجه، تحقیق محمد فواد عبدالباقی، جلد 2، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
5
اراکی، محمدعلی (1413ق)، رساله فی الارث، قم: مؤسسۀ در راه حق.
6
امام خمینی، سید روحالله (1379)، کتاب البیع، جلد 2، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
7
امامی، سیدحسن (1376)، حقوق مدنی، جلد 3، چاپ سیزدهم، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
8
البخاری، محمد بن اسماعیل (1401ق)، الصحیح (صحیح بخاری)، بیروت: دارالفکر.
9
البیهقی، احمد بن الحسین بن علی (بیتا)، السنن الکبری، بیروت: دارالفکر.
10
پوراسماعیلی، علیرضا و حمیده یزدی مقدم (1392)، تاملی انتقادی بر حقوق سیاسی غیرمسلمانان در پرتو آیات قرآن (مجموعه مقالات نخستین همایش بینالمللی قرآن کریم، انسان و جامعه)، جلد 2،مشهد: دانشگاه آزاد اسلامی.
11
ترمذی، ابوعیسی محمدبن عیسی بن سوره (1414ق)، سنن الترمذی، تحقیق و تعلیق صدقی محمد جمیل العطار و عبدالقادر عرفان العشا حسونه، جلد 4، بیروت: دارالفکر.
12
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1375)، حقوق مدنی: ارث، جلد اول، تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
13
الحر العاملی، محمد بن الحسن (بیتا)، وسائل الشیعه، اعنی بتحقیقها الحاج الشیخ محمدالرازی مع تعلیقات ابی الحسن الشعرانی، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
14
خوانینزاده، محمد حسین (1388)، «بازبینی کفر در مانعیت ارث»، پژوهش حقوق و سیاست، سال 11، شمارۀ 26، ص150-125.
15
روشن، محمد (1389)،بررسی تطبیقی موانع ارث، تهران: مجد.
16
الزحیلی، وهبه (1409ق)، الفقه الاسلامی و ادلته، الجزءالثامن، دمشق: دارالفکر.
17
السجستانی، ابو داود سلیمان بن الاشعث (1410ق)، سنن ابی داود، تحقیق و تعلیق سعید محمد اللحام، بیروت: دار الفکر.
18
السرخسی، محمدبن احمد ابی سهل (1409ق)، المبسوط، جلد 30، بیروت: دارالمعرفه.
19
الشوکانی،محمد بن علی بن محمد (بیتا)، نیل الاوطار، جلد 6، قاهره: دارالحدیث.
20
شهید ثانی، زینالدین بن علی بن احمد(1413ق)،مسالک الافهام، جلد 13، تحقیق مؤسسۀ المعارف الاسلامیه، قم: مؤسسۀ المعارف الاسلامیه.
21
شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه (1413ق)، من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
22
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1415ق)، المقنع، تحقیق و پژوهش گروه پژوهش مؤسسۀ امام هادی علیهالسلام، قم: مؤسسۀ امام هادی (ع).
23
شیخ طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1407ق)، الخلاف، محققان على خراسانى، سید جواد شهرستانى، مهدى طه نجف و مجتبى عراقى، جلد 4، قم: انتشارات نشر اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
24
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1387ق)، المبسوط فی الفقه الامامیه، مصحح سید محمد تقی کشفی، تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه.
25
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1400ق)، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوى، بیروت: دار الکتاب العربی.
26
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1407ق)، تهذیب الاحکام، جلد 9، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
27
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1390ق)، الاستبصار فی ما اختلف الاخبار، جلد 4، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
28
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1415ق)، رجال الطوسی، تحقیق جواد القیومی الاصفهانی، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
29
الشیخ النظام (1411ق)، الفتاوی الهندیه، بهامش فتاوی قاضی خان والفتاوی البزازیه، الجزءالسادس، بیروت: دارالفکر.
30
صانعی، یوسف (1386)، ارث غیرمسلمان از مسلمان، قم: مؤسسۀ فرهنگی فقه الثقلین.
31
طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (1378)، حاشیه مکاسب، جلد اول، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
32
عدل، مصطفی (1373)، حقوق مدنی، به کوشش محمدرضا بندرچی، قزوین: انتشارات بحرالعلوم.
33
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر (1413ق)، مختلف الشیعه، تحقیق گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، جلد 9، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
34
علم الهدی، سیدمرتضی (1417ق)، المسائل الناصریات، تهران: رابطه الثقافه والعلاقات الاسلامیه.
35
ـــــــــــــــــــــ (1415ق)، الانتصار فی انفرادات الامامیه، تحقیق گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
36
فیض کاشانی، ملا محمد محسن(بیتا)،مفاتیح الشرایع، جلد 3، قم: کتابخانۀ آیتالله مرعشی نجفی.
37
ـــــــــــــــــــــــــــــ (1406ق)، الوافی، محقق و مصحح ضیاءالدین حسینی اصفهانی، جلد 25، اصفهان: کتابخانۀ امیرالمومنین.
38
القشیری النیسابوری، مسلم بن حجاج (1407ق)، صحیح مسلم، تحقیق و تعلیق الدکتور موسی شاهین لاشین و الدکتور احمد عمر هاشم، بیروت: مؤسسۀ عزالدین للطباعه و النشر.
39
کاتوزیان، ناصر (1378)، دورۀ مقدماتی حقوق مدنی: درسهایی از شفعه، وصیت و ارث، تهران: میزان و دادگستر.
40
ــــــــــــــ (1382)، وصیت در حقوق مدنی ایران، تهران: دانشگاه تهران.
41
ــــــــــــــ (1377)، مبانی حقوق عمومی، تهران: دادگستر.
42
ــــــــــــــ (1378)، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران: میزان و دادگستر.
43
کشّی، ابوعمرو محمدبن عمربن عبدالعزیز (1348)، رجال الکشی (اختیار معرفه الرجال)، محقق و مصحح دکتر حسن مصطفوی، جلد 2، مشهد: مؤسسۀ نشر دانشگاه فردوسی.
44
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (بیتا)،رجال الکشی، شارح میرداماد استرآبادى و محمّد باقر حسینی، قم.
45
کلینی، محمد بن یعقوب(1407ق)، الکافی، جلد 7، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
46
لطفی، اسدالله(1376)، «توارث مسلمان و کافر»، مجلۀ مشکوه، شمارههای 56 و 57، پاییز و زمستان 1376، ص51-17.
47
مجلسی، محمد باقر(بیتا)،بحار الانوار، تحقیق الحاج السید جواد العلوی و الحاج الشیخ محمد الآخوندی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
48
معرفت، محمد هادی (1385)، « آیا وارث مسلمانان مانع از ارث به ورثه غیرمسلمان میشود؟»، حقوق عمومی، شمارۀ 2، ص13-11.
49
موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1369)، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه، جلد 11، قم: مرکز نشر آثار شیعه.
50
ـــــــــــــــــــ (1424ق)، محاضرات فی المواریث، مقرر محمد علی خرسان، قم: مؤسسۀ السبطین العالمیه.
51
ـــــــــــــــــــ (1368)، مصباح الفقاهه فی المعاملات، جلد 5، مقرر محمد علی التوحیدی، نجف، المطبعه الحیدریه، 1374 افست، قم: مطبعه سیدالشهدا.
52
میرزای قمی، ابوالقاسم (1371)، جامع الشتات، جلد اول، تصحیح مرتضی رضوی، تهران: کیهان.
53
هاشمی شاهرودی، سید محمود (1381)، «میراث غیرمسلمان»، مجلۀ فقه اهل بیت، سال هشتم، شمارۀ 29، ص45-3.
54
ــــــــــــــــــــــــــــ (1433ق)، منهاج الصالحین، جلد 2، قم: مؤسسۀ الفقه و معارف اهل البیت.
55
الهندی، علاء الدین علی المتقی بن حسام الدین (1424ق)، کنز العمال، تحقیق محمود عمر الدمیاطی، بیروت: دارالکتب العلمیه، و نیز تحقیق الشیخ بکری حیانی و الشیخ صفوه السقاء، (بیتا)، بیروت: مؤسسۀ الرساله.
56
نجفی، محمد حسن (بیتا)، جواهرالکلام، مصحح شیخ عباس قوچانی، جلد 39، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
57
نراقی، ملا احمد (1415ق)، مستند الشیعه فی احکام الشریعه، جلد 19، قم: تحقیق گروه پژوهش مؤسسۀ آل البیت.
58
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تأثیر ارادة ورثه در قواعد حاکم بر ارث
به نظر فقها و حقوقدانان قواعد حاکم بر ارث بهعنوان قواعد آمره یا بهاصطلاح از احکام شمرده میشوند، لذا غیرقابل تغییرند و هر گونه إعمال ارادهای در آن، چه از سوی مورّث و چه از جانب ورثه محکوم به بطلان است. از سوی ورثه این إعمال اراده میتواند صورتهای مختلفی داشته باشد؛ ازجمله اسقاط ارث و انتقال سهمالارث. بااینحال، بهنظر میرسد که در موارد متعددی چنین إعمال ارادهای منطبق با قواعد حقوقی باشد. درواقع در بسیاری از موارد، این إعمالِ اراده، خود عمل حقوقی مستقلی است که باید قواعد آن در چارچوب قواعد حاکم بر اعمال حقوقی (عقد یا ایقاع) بررسی شود، نه آنکه با استناد به عبارات کلیشهای چون «ارث از قواعد آمره است»، إعمال ارادة صورتگرفته را باطل تلقی کرد. بنابراین، لازم است تا در درجة اول مصادیق و صوری که این إعمال اراده از سوی ورثه در قواعد ارث صورت میپذیرد، شناسایی شود و در مرحلة بعد ماهیت حقوقی آن به صورت مستقل مشخص گردد و در پایان وضعیت حقوقی این عمل حقوقی از نظر صحت یا بطلان با توجه به ماهیت حقوقی مستقل همان عمل حقوقی ارزیابی شود.
https://law.tabrizu.ac.ir/article_6696_a7ae77211d3ce2ee859ce0b9258d88dd.pdf
2016-09-22
83
115
اراده
ارث
قاعدة آمره
ورثه
رضا
سکوتی نسیمی
r.sokuti@gmail.com
1
استاد گروه حقوق دانشگاه تبریز
LEAD_AUTHOR
سیدمحمدتقی
علوی
alavi@tabrizu.ac.ir
2
استادگروه حقوق دانشگاه تبریز
AUTHOR
محمدرضا
رشیدی احمدآبادی
mrezarashidi1990@gmail.com
3
دانشآموختۀ کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه تبریز
AUTHOR
قرآن کریم
1
الف) فارسی
2
1. امامی، سید حسن (1374)،حقوق مدنی، جلد 3، چاپ یازدهم، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
3
2. امیری قائم مقامی، عبدالمجید (1378)، حقوق تعهدات، جلد2، چاپ اول، تهران: میزان.
4
3. بروجردی عبده، محمد (1380)، حقوق مدنی، چاپ اول، تهران: مجد.
5
4. جعفری لنگرودی، محمد جعفر(1340)،تأثیر اراده در حقوق مدنی، رسالة دکتری.
6
5. شهیدی، مهدی (1383)، اصول قراردادها و تعهدات، چاپ سوم، تهران: مجد.
7
6. شهیدی، مهدی (1379)، ارث، چاپ سوم، تهران: سمت.
8
7. صانعی، شیخ یوسف (1384)، استفتائات قضایی، جلد 2، چاپ دوم، تهران: میزان.
9
8. صفایی، سید حسین (1386)، قواعد عمومی قراردادها، چاپ پنجم، تهران: میزان.
10
9. طاهری، حبیبالله (1376)، حقوق مدنی، جلد 5، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
11
10. عدل، منصور السلطنه (1385) حقوق مدنی، چاپ دوم، قزوین: انتشارات طه.
12
11. قنواتی، جلیل؛ وحدتی شبیری، سید حسن؛ عبدی پور، ابراهیم (1379)، حقوق قراردادها در فقه امامیه، زیر نظر سید مصطفی محقق داماد، جلد 1، چاپ اول، تهران: سمت.
13
12. کاتوزیان، ناصر (1384)، ارث (دورة مقدماتی)، چاپ دوم، تهران، نشر میزان.
14
13. ـــــــــــــ (1377)، ایقاع، چاپ دوم، تهران: نشر دادگستر.
15
14. ـــــــــــــ (1371)، حقوق خانواده، جلد1، چاپ سوم، تهران: شرکت انتشار با همکاری بهمن برنا.
16
15. ـــــــــــــ (1375)، عقود معین، جلد 3 (عطایا)، ، چاپ چهارم،تهران: کتابخانة گنج دانش .
17
16. ـــــــــــــ (1376)، عقود معین، جلد 4، چاپ دوم، تهران: شرکت انتشار با همکاری شرکت بهمن برنا.
18
17. ـــــــــــــ (1371)، قواعد عمومی قراردادها، جلد 2، چاپ سوم، تهران: شرکت انتشار با همکاری بهمن برنا.
19
18. ـــــــــــــ (1369)،وصیت در حقوق مدنی ایران، چاپ دوم، تهران: کانون وکلای دادگستری مرکز.
20
19. گلپایگانی، سید محمدرضا (1424)، مجمع المسائل، جلد 3، چاپ اول، قم: دارالقرآن الکریم.
21
20. محقق داماد، سید مصطفی (1378)،تحلیل فقهی و حقوقی وصیت، چاپ سوم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
22
21. ــــــــــــــــــــــــ (1390)، نظریة عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، چاپ دوم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
23
22. مکارم شیرازی، ناصر (1385)، استفتائات جدید، جلد اول، چاپ دوم، قم: مدرسه الامام علی بن ابی طالب.
24
23. میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن (1371)، جامع الشتات، جلد4، چاپ اول، تهران: کیهان.
25
24. نوبخت، یوسف (1370)، اندیشههای قضایی، چاپ دوم، تهران: کیهان.
26
ب) عربی
27
25. ابن ادریس، محمدبن احمد (1410)، سرائر، جلد 2، چاپ سوم، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
28
26. ـــــــــــــــــــــــــ (1411)، سرائر، جلد 3، چاپ سوم، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
29
27. ابن براج، قاضی عبدالعزیز(1406)، المهذب، جلد 2، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
30
28. ابن حمزه، محمدبن علی ( 1408)، الوسیله الی نیل الفضیله، چاپ اول، قم: کتابخانة آیتالله مرعشی نجفی.
31
29. ابن منظور، محمدبن مکرم (1414)، لسان العرب، جلد 7، چاپ سوم، بیروت: انتشارات دارالفکر.
32
30. انصاری، شیخ مرتضی (1420)، کتاب المکاسب، جلد 6، چاپ اول، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
33
31. تبریزی، میرزا جواد (1426)، صراط النجاه فی اجوبه الاستفتائات، جلد 8، چاپ اول، قم: دار الصدیقه الشهیده سلام الله علیها.
34
32. حر عاملی، محمدبن حسن (1416)، وسائل الشیعه، جلد 26، چاپ سوم، قم: مؤسسۀ آل بیت علیهم السلام لاحیاء تراث.
35
33. حسینی روحانی، سید محمدصادق (1429)،فقه الصادق، جلد 28، چاپ اول، قم: منشورات الاجتهاد.
36
34. حسینی مراغی، میر عبدالفتاح، العناوین الفقهیه، جلد 2، چاپ اول، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
37
35. شهید اول (1417)، الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، جلد 2، چاپ اول، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
38
36. شهید ثانی (1412)، الروضه البهیه فی شرح المعه الدمشقیه، جلد 1، چاپ اول، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم.
39
37. ـــــــــ (1425)، مسالک الافهام، جلد 4، 6 و13، قم: مؤسسۀ المعارف الاسلامیه.
40
38. شیخ طوسی (بیتا)، المبسوط فی فقه الامامیه، جلد 2 و 3، تهران: مکتبه المرتضویه.
41
39. طباطبایی حکیم، سید محسن (1392)، مستمسک العروه الوثقی، جلد 12 و 14، چاپ سوم، قم: مؤسسۀ دارالتفسیر.
42
40. ــــــــــــــــــــــــــ (بیتا)، نهج الفقاهه، قم: انتشارات 22 بهمن.
43
41. طباطبائی کربلایی، علیبن محمد علی (1418)، ریاض المسائل، جلد 14، چاپ اول، قم: مؤسسۀ آل بیت علیهم السلام لاحیاء تراث.
44
42. طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (1417)، العروه الوثقی، جلد 4 و 5، چاپ اول، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
45
43. ــــــــــــــــــــــــــــــــ(1378)، حاشیه المکاسب(ط.ق)، جلد 2، چاپ اول، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
46
44. علامه حلی، حسن بن یوسف (1410)، ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، جلد 2، چاپ اول، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
47
45. ـــــــــــــــــــــــــــ(1418)،قواعد الاحکام، جلد 2 و 3، چاپ اول، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
48
46. ــــــــــــــــــــــــــ(1428)، تذکره الفقها، جلد 14 و 17، چاپ اول، قم: مؤسسه آل بیت علیم السلام لاحیاء تراث.
49
47. علم الهدی، علی بن الحسین (سید مرتضی) (1415)، الانتصار، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
50
48. فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله (1404)، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، جلد 4، چاپ اول، قم: کتابخانة آیتالله مرعشی نجفی.
51
49. فاضل هندی، محمدبن حسن (1422)، کشف اللثام، جلد 7 و 9، چاپ اول، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
52
50. فخر المحققین، محمدبن حسن (1389)، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، جلد 4، چاپ اول، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
53
51. کاشف الغطاء، محمدحسین (1424)، تحریر المجله، جلد 5، چاپ اول، قم: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیه.
54
52. کیدری، قطب الدین محمدبن حسن (1416)، اصباح الشیعه، چاپ اول، قم: مؤسسه الامام صادق علیه السلام.
55
53. محقق اردبیلی، احمدبن محمد (1417)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، جلد 9 و 11، چاپ دوم، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
56
54. محقق کرکی، علیبن حسین (1429)، جامع المقاصد، جلد 8 و10، چاپ دوم، بیروت: مؤسسۀ آل البیت لاحیا تراث.
57
55. معلوف، لوییس (1363)، المنجد الابجدی، چاپ اول، تهران: انتشارت فقیه.
58
56. موسوی بجنوردی، سیدحسن (1419)، قواعد الفقهیه، جلد 3 و 6، چاپ اول، قم: نشر هادی.
59
57. موسوی خویی، ابوالقاسم (1417)، صراط النجاه فی اجوبه الاستفتائات، جلد 2، چاپ اول، قم: دارالاعتصام للطباعه و النشر.
60
58. ـــــــــــــــــــــــ (1410)، منهاج الصالحین، جلد 2، چاپ اول، قم: مدینه العلم.
61
59. نجفی، شیخ محمدحسن (1368)، جواهر الکلام، جلد 26 و 28، چاپ سوم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
62
ORIGINAL_ARTICLE
مطالعۀ آثار تقسیم دعوا به مالی و غیرمالی در فقه و حقوق ایران
در زمان تقدیم دادخواست باید مالی یا غیرمالی بودن دعوا مشخص شود. نادرستی نوع توصیف دعوا از موارد نقص دادخواست، و تشخیص نهایی آن با دادگاه است. تقسیم دعوا به مالی و غیرمالی، مانند هر تقسیمبندی قانونی دارای معنا و آثار حقوقی است، ولی دربارۀ کارآمدی و ضرورت آن تأمل کافی نشده است. در فقه امامیه، تفاوتهایی میان دعوای مالی و غیرمالی از نظر اهلیت مدعی و مدعیعلیه، کمیت شهود و کیفیت شهادت، کارایی اقرار و سوگند وجود دارد. در حقوق موضوعه نیز به تبیین وجوه افتراق دعاوی مالی و غیرمالی پرداخته شده، اما به آثار تمایز این دو از هم توجه جامع نشده است. از جملۀ آثار مترتب بر تفکیک دعاوی از این نظر، در اهلیت خواهان و خواندۀ دعوا، صلاحیت نسبی شورای حل اختلاف، امکان تأمین خواسته، امکان تجدیدنظرخواهی از رأی صادرشده، کیفیت و هزینۀ اجرای رأی، ظاهر میگردد. آخرین اثر نیز مربوط به پیشبینی مقررهای در لایحۀ اصلاح قانون آیین دادرسی مدنی مبنی بر اجباری شدن مداخلۀ وکیل دادگستری در دعاوی مالی است که در صورت تصویب بهعنوان آخرین ارادۀ قانونگذار در این خصوص قابل طرح است. به این ترتیب، در نوشتار حاضر، مهمترین آثار تشخیص دعاوی مالی و غیرمالی، تحلیل خواهد شد.
https://law.tabrizu.ac.ir/article_6697_82a31ba3807b4e5eb69932d1c73c4cd9.pdf
2016-09-22
117
148
حق غیرمالی
حق مالی
دادرسی مدنی
دعوای غیرمالی
دعوای مالی
مجید
غمامی
mghamami@ut.ac.ir
1
دانشیار دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
سیدحسین
اسعدی
s.hossein_asadi@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
AUTHOR
ابدالی، مهرزاد (1385)، رویه و آیین دادرسی مدنی، چاپ اول، تهران: نیک اندیش.
1
ابهری، حمید؛ محمدی، سام؛ زارعی، رضا (1389)،مقایسه دستور موقت با تأمین خواسته و روش های اعتراض به دستور موقت، پژوهشنامه حقوق کیفری، شمارۀ 1.
2
ابهری، حمید (1389)، اختلاف در صلاحیت در آیین دادرسی مدنی ایران، فصلنامۀ حقوق، دورۀ 40، شمارۀ 4.
3
امامی، سید حسن (1382)، حقوق مدنی، جلد ششم، تهران: اسلامیه.
4
انصاری، مسعود و طاهری، محمدعلی (1388)، دانش نامه حقوق خصوصی، جلد دوم، تهران: جنگل.
5
بهرامی، بهرام (1388)، آیین دادرسی مدنی 2-1، تهران: نگاه بینه.
6
بیگزاده، صفر (1387)، شیوه نامه نگارش قانون، تهران: مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.
7
پوراستاد، مجید (1387)، اصل حاکمیت اصحاب دعوای مدنی، فصلنامۀ حقوق، دورۀ 38، شمارۀ 3.
8
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1375)، دانشنامه حقوقی، جلد سوم، تهران: امیرکبیر.
9
حسنزاده، مهدی (1391)، اثر فرجامخواهی بر اجرای حکم، فصلنامۀ حقوق، شمارۀ 2.
10
حسنزاده، مهدی (1392)، اثر اعاده دادرسی و اعتراض شخص ثالث بر اجرای حکم، فصلنامۀ حقوق، شمارۀ 1.
11
حیاتی، علی عباس (1390)، آیین دادرسی مدنی در نظم حقوقی کنونی، چاپ دوم، تهران: میزان.
12
درخشاننیا، حمید (1391)، مطالعه تطبیقی ایرادات و موانع رسیدگی در آیین دادرسی مدنی، پژوهشهای حقوق تطبیقی، شمارۀ 2.
13
رفیعی، احمد و یزدانشناس، علی (1390)، معمای معافیت دولت از پرداخت هزینه دادرسی، مجلۀ حقوقی دادگستری، سال 75، شمارۀ 73.
14
زاهدی، حسن (1380)،دعاوی مالی و غیر مالی، مجلۀ حقوقی دادگستری، شمارۀ 37.
15
16. زراعت، عباس (1384)، آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، تهران: خط سوم.
16
ساکت، محمدرضا (1382)، دادرسی در حقوق اسلامی، تهران: میزان.
17
شکاری، روشنعلی (1384)، ملازمه بین نفوذ فعل در حق غیر و نفوذ اقرار به آن، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، شمارۀ 70.
18
شمس، عبدالله (1385)، آیین دادرسی مدنی، جلد اول، تهران: دراک.
19
شمس، عبدالله (1386)، آیین دادرسی مدنی، جلد های دوم و سوم، تهران: دراک.
20
شهری، غلامرضا (1388)، مجموعه نظرهای مشورتی اداره کل امور حقوقی قوه قضاییه در مسائل مدنی، چاپ اول، تهران: روزنامۀ رسمی جمهوری اسلامی ایران.
21
صدرزاده افشار، سید محسن (1387)، آیین دادرسی مدنی و بازرگانی، تهران: جهاد دانشگاهی.
22
صفایی، سید حسین (1368)، محدودیتهای مربوط به حقوق مالی بیگانگان در قوانین ایران،مجلۀ حقوقی، شمارۀ 11.
23
صقری، محمد (1376)، حقوق بازرگانی، ورشکستگی، چاپ اول، تهران: انتشار.
24
غمامی، مجید و محسنی، حسنن (1386)، اصول آیین دادرسی مدنی فراملی، چاپ اول، تهران: میزان.
25
غمامی، مجید و اشراقی، مجتبی (1389)،تفکیک امر حکمی از امر موضوعی در دادرسی مدنی تبیین نظریه عمومی، فصلنامۀ حقوق، شمارۀ 2.
26
غمامی، مجید و اشراقی، مجتبی (1389)، فواید عملی و نظری تفکیک امر حکمی از امر موضوعی در دادرسی مدنی، فصلنامۀ حقوق، شمارۀ 4.
27
غمامی، مجید و محسنی، حسن (1391)، اصل ابتکار عمل خصوصی اصحاب دعوا در دادرسی مدنی و استثناها و قیدهای آن، فصلنامۀ حقوق، شمارۀ 1.
28
فصیحیزاده، علیرضا (1390)، تفویت منفعت و مبانی ضمان آوری آن، فصلنامۀ حقوق، شمارۀ 3.
29
قائم مقام فراهانی، محمدحسین (1384)، صلاحیت در رسیدگی به امور مدنی، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، شمارۀ 68.
30
قهرمانی، نصرالله (1387)، «بحثی پیرامون دعاوی مالی و غیر مالی»، مجلۀ کانون وکلا، شمارۀ 202 و 203.
31
کاتوزیان، ناصر (1385)، حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، جلد دوم، تهران: انتشار.
32
کاتوزیان، ناصر (1386)، نظریه عمومی تعهدات، تهران: میزان.
33
کاتوزیان، ناصر (1387)، اثبات و دلیل اثبات، جلدهای اول و دوم، چاپ پنجم، تهران: میزان.
34
کریمی، علیاصغر (1382)، دعاوی مالی و غیرمالی، دیدگاههای حقوقی، شمارۀ 28 و 29.
35
کریمی، عباس (1386)، آیین دادرسی مدنی، چاپ اول، تهران: مجد.
36
محسنی، حسن (1389)، اداره جریان دادرسی مدنی بر پایه همکاری و در چارچوب اصول دادرسی، چاپ اول، تهران: انتشار.
37
محسنی، حسن (1391)، اجرای موثر رأی مدنی (مفهوم، راهکارها و موانع)، فصلنامۀ حقوق، شمارۀ 4.
38
مردانی، نادر؛ حاتمی، علیاصغر؛ بهشتی، محمدجواد؛ حبیبآگهی، علیرضا (1372)، آیین دادرسی مدنی، چاپ اول، تهران: نشر یلدا.
39
محمدی، سام و محمدزاده، علی (1388)، تأثیر زوال دعوای اصلی بر دعوای متقابل، فصلنامۀ حقوق، شمارۀ4.
40
مرتضوی، عبدالحمید (1392)، آیین دادرسی مدنی عمومی، جلد های دوم و سوم، تهران: جنگل.
41
معاونت آموزش قوۀ قضائیه (1382)، مجموعه نشستهای قضایی: مسایل آیین دادرسی مدنی، قم: معاونت آموزش و تحقیقات قوۀ قضائیه.
42
مهاجری، علی (1386)، شرح جامع قانون اجرای احکام مدنی، جلدهای اول و دوم، تهران: فکرسازان.
43
مهاجری، علی (1388)، مبسوط در آیین دادرسی مدنی، جلد اول، تهران: فکرسازان.
44
مهاجری، علی (1389)، مبسوط در آیین دادرسی مدنی، جلدهای دوم و سوم، تهران: فکرسازان.
45
مهاجری، علی (1387)، مبسوط در آیین دادرسی مدنی، جلد چهارم، تهران: فکرسازان.
46
مهاجری، علی (1387)، دعاوی مالی و غیر مالی در حقوق ایران و فرانسه، تهران: فکرسازان.
47
مهاجری، علی (1391)، دادرسی و حکم غیابی در حقوق ایران، چاپ اول، تهران: فکرسازان.
48
واحدی، قدرتالله (1387)، آیین دادرسی مدنی، کتاب اول، چاپ پنجم، تهران: میزان.
49
واحدی، قدرتالله (1386)، آیین دادرسی مدنی، کتاب دوم، چاپ چهارم، تهران: میزان.
50
ب) عربی
51
اردبیلی، احمد بن محمد (1414)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، جلد های نهم و دوازدهم، قم، مؤسسۀ نشر الاسلامی.
52
انصاری، مرتضی بن محمد (1414)، رسائل الفقهیة، قم: کنگره بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
53
بحرانی، حسین بن محمد (بی تا)، الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع، جلد دوازدهم، قم: مجمع البحوث العلمیه.
54
حلی، شمس الدین محمد (1424)، معالم الدین فی فقه آل یاسین، جلد دوم، قم، مؤسسۀ امام صادق (ع).
55
رشتی، حبیب الله (1401)، کتاب القضاء، جلد های اول و دوم، قم: دارالقرآن الکریم.
56
سبزواری، سید عبد الأعلی (بی تا)، جامع الأحکام الشرعیة، قم: مؤسسۀ المنار.
57
سبزواری، سید عبد الأعلی (1413)، مهذب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، جلد 27، قم: المنار.
58
(شهید اول) عاملی، محمد بن مکی (بی تا)، القواعد و الفوائد، جلد اول، قم: کتاب فروشی مفید.
59
(شهید ثانی) عاملی، زین الدین بن علی (1410)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، جلد سوم، قم: کتابفروشی داوری.
60
صیمری، مفلح بن حسن (1420)، غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام، جلد چهارم، بیروت: دارالهادی.
61
طوسی، جعفر بن حسن (1407)، تهذیب الاحکام، جلد ششم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
62
(علامه) حلی، حسن بن یوسف (بی تا)، تذکرة الفقهاء، جلد های 13 و 15، قم: مؤسسۀ آل البیت (ع).
63
(علامه) حلی، حسن بن یوسف (1413)، قواعد الأحکام، جلد دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
64
(علامه) حلی، حسن بن یوسف (1411)، تبصرة المتعلمین، تهران: مؤسسۀ چاپ و نشر.
65
عمیدی، سید عمید الدین (1416)، کنز الفوائد فی حل مشکلات القواعد، جلد دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
66
فیض کاشانی، محمد محسن (بیتا)، مفاتیح الشرائع، جلد سوم، قم: کتابخانۀ آیهالله مرعشی.
67
(کاشف الغطاء) نجفی، حسن بن جعفر (1422)، انوار الفقاهة-کتاب القضاء، نجف اشرف: مؤسسۀ کاشف الغطاء.
68
(کاشف الغطاء) نجفی، محمد حسین (1359 ق)، تحریر المجله، جلد دوم، نجف اشرف: المکتبة المرتضویة.
69
محقق حلی، جعفر بن حسن (1418)، المختصر النافع فی فقه الامامیة، جلد دوم، قم: مؤسسۀ المطبوعات الدینیة.
70
مغنیه، محمد جواد (1421)، فقه الامام الصادق (ع)، جلد ششم، قم: مؤسسۀ انصاریان.
71
مکارم شیرازی، ناصر (1411)، القواعد الفقهیه، جلد دوم، قم: مدرسه امام امیرالمومنین(ع).
72
نجفی، محمد حسن (بیتا)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، جلد 40 و 42، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
73
ORIGINAL_ARTICLE
همطرازی ولایت پدر و جدّ پدری در ترازوی قواعد اصولی
در فقه امامیه و حقوق ایران، ولایت قهری پدر و جدّ پدری بهرسمیت شناخته شده و به این ترتیب، دو ولی برای طفل درنظر گرفته شده است. درصورتی که موضوع إعمال ولایت پدر و جدّ پدری، عمل حقوقی واحدی بوده و میان آن دو عمل، تقارن عرفی وجود داشته باشد، دربارۀ نفوذ و عدم نفوذ ولایت هریک، تعارض بهوجود میآید. فقها در مقام رفع این تعارض، دیدگاههای مختلفی را با مبانی متفاوت از هم مطرح کردهاند. عدهای با استناد به قیاس اولویت و تقدم اصل سببی بر اصل مسبّبی، ولایت جدّ پدری را بر ولایت پدر مقدم دانسته و عدهای دیگر با استناد به سیرۀ متشرعیه تلاش کردهاند تا ولایت پدر را بر ولایت جدّ پدری مقدم نشان دهند. واکاوی در ادلّۀ هریک از طرفین، حاکی از این نتیجه است که هیچیک از اقوال پیشگفته، قابل پذیرش نیست و در صورت تقارن عرفی إعمال ولایت پدر و جدّ پدری و البته در غیر عقد نکاح، باید ولایتی که مصلحت اهم را درنظر گرفته باشد، مقدم دانست و در صورت تساوی مصلحت هر دو عمل و یا عدم تشخیص مصلحت اهم، حاکم شرع میان پذیرش ولایت یکی از طرفین و ردّ ولایت دیگری مخیّر است. در صورت جهل به تاریخ اعمال ولایت نیز در برخی از فروض میتوان به اصل تأخر حادث رجوع کرده، به تقدم ولایت جدّ پدری حکم نمود.
https://law.tabrizu.ac.ir/article_6698_842d17f9e1f11176940fd28b3950348d.pdf
2016-09-22
149
173
اصل تأخر حادث
ولایت پدر
ولایت جد پدری
ولایت قهری
حمید
مسجدسرایی
h_masjedsaraie@profs.semnan.ac.ir
1
دانشیار دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه سمنان
LEAD_AUTHOR
سیدرسول
موسوی
sr_mousavi@semnan.ac.ir
2
دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سمنان
AUTHOR
زهرا
فیض
feiz50@yahoo.com
3
عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور
AUTHOR
آخوند خراسانى، محمد کاظمبن حسین (1409ق)، کفایه الأصول، چاپ اوّل، قم: موسسة آل البیت علیهم السلام.
1
آملی، میرزا محمد تقی (1413ق)، المکاسب و البیع، تقریرات محمدحسین نائینی، جلد 2، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
2
ابن شهید ثانى، حسنبن زینالدین (بیتا)، معالم الدین و ملاذ المجتهدین، چاپ نهم، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
3
اصفهانی، محمّدبن حسن، معروف به فاضل هندی (1416ق)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، به تصحیح گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، جلد 7، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
4
انصارى، مرتضىبن محمد امین (1415ق)، کتاب المکاسب المحرمه و البیع و الخیارات، جلد 3، چاپ اوّل، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
5
ـــــــــــــــــــــــــــــ (1415ق)، کتاب النکاح، به تحقیق گروه پژوهش در کنگره، چاپ اوّل، قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
6
ـــــــــــــــــــــــــــــ (1416ق)، فرائد الاصول، جلد 1 و 2، چاپ پنجم، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
7
بحرانی، یوسف، معروف به صاحب حدائق (1405ق)، الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره، به تصحیح محمّد تقی ایروانی و سیبد عبدالرزّاق مقرم، جلد 23، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
8
بروجردی نجفی، محمدتقی (1417ق)، نهایه الافکار، تقریرات ضیاء الدین عراقی، جلد 4، چاپ سوم، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
9
توحیدی تبریزی، محمدعلی (بیتا)، مصباح الفقاهه، باب المکاسب، تقریرات سید ابوالقاسم خوئی، جلد 5، چاپ اوّل، بیجا: بینا.
10
الجبعی العاملی، زینالدین علیبن احمد، معروف به شهید ثانی (1410ق)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدّمشقیّه، به تصحیح سیّد محمّد کلانتر، جلد 4، چاپ اوّل، قم: کتابفروشی داوری.
11
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1413ق)، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرایع الاسلام، به تصحیح گروه پژوهش مؤسسۀ معارف اسلامی، جلد 3 و 4 و 7، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ المعارف الاسلامیه.
12
جلالی مازندرانی، محمود (1414ق)، المحصول فی علم الاصول، تقریرات جعفر سبحانی، جلد 4، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
13
حائری اصفهانی، محمّد حسینبن عبدالرحیم، معروف به صاحب فصول (1404ق)، الفصول الغرویه فی الاصول الفقهیّه، چاپ اوّل، قم: دار احیاء العلوم الاسلامیه.
14
حرّ عاملی، محمّدبن حسن (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، به تصحیح گروه پژوهش مؤسسۀ آل البیت علیهم السلام، جلد 20، چاپ اوّل، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام.
15
حسینی حائری، کاظم (1408ق)، مباحث الاصول، تقریرات سید محمدباقر صدر، جلد 2، چاپ اوّل، قم: مطبعه مرکز النشر- مکتب الإعلام الإسلامی.
16
حلّی، حسنبن یوسف، معروف به علّامه حلّی (1414ق)، تذکره الفقهاء (ط- الحدیثه)، جلد 2و 3، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ آل البیت علیهم السلام.
17
ــــــــــــــــــــــــــ (1413ق)، قواعد الأحکام فی معرفه الحلال و الحرام، به تصحیح گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، جلد 14، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
18
خوئی، سید ابوالقاسم (1418ق)، موسوعه الإمام الخوئی، به تصحیح پژوهشگران مؤسسۀ إحیاء آثار آیه الله العظمی خوئی، جلد 33، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ إحیاء آثار الإمام الخوئی (ره).
19
ــــــــــــــــــــــ، (1352ش)، أجود التقریرات، تقریرات محمدحسین نائینی، جلد 1 و 2 و 4، چاپ اوّل، قم: مطبعه العرفان.
20
صدر، سید محمدباقر (1436ق)، دروس فی علم الاصول، به تصحیح لجنه التحقیق التابعه للمؤتمر العالمی للامام الشهید الصدر، جلد 2، چاپ هشتم، قم: انتشارات دار الصدر.
21
طباطبائی، سیّد علی، معروف به صاحب ریاض (1418ق)، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، به تصحیح محمّد بهرهمند و محسن قدیری و کریم انصاری و علی مروارید، جلد 9، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ آل البیت علیهم السّلام.
22
طباطبائی حکیم، سیّد محسن (1416ق)، مستمسک العروه الوثقی، جلد 14، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ دار التفسیر.
23
طباطبائی یزدی، سیّد محمّدکاظم، معروف به صاحب عروه (1419ق)، العروه الوثقی فیما تعمّ به البلوی (المحشّی)، به تصحیح احمد محسنی سبزواری، جلد 5، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
24
طوسی، ابوجعفر محمّدبن حسن، معروف به شیخ طوسی (1387ق)، المبسوط فی فقه الامامیه، به تصحیح سیّد محمّدتقی کشفی، جلد 1 و 2، چاپ سوم، تهران: المکتبه المرتضویّه لإحیاء الآثار الجعفریّه.
25
عاملی، محمّد بن مکّی، معروف به شهید اوّل (1417ق)، الدروس الشرعیه فی فقه الإمامیه، جلد 3، چاپ دوّم، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
26
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1410ق)، اللمعه الدّمشقیّه فی فقه الامامیّه، چاپ اوّل، بیروت: دار التراث.
27
فاضل لنکرانی، محمّد (1425ق)، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله، کتاب المضاربه الی کتاب الهبه، قم: مرکز فقه ائمه اظهار علیهم السلام.
28
کاظم خراسانی، محمدعلی (1376ش)، فوائد الاصول، تقریرات محمدحسین نائینی، جلد 4، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
29
کرکی، علیبن الحسین، معروف به محقّق ثانی (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، جلد 5 و 12، چاپ دوم، قم: مؤسسۀ آل البیت علیهم السلام.
30
محقّق حلّی، ابوالقاسم نجم الدّین جعفربن حسن (1408ق)، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، به تحقیق عبدالحسین محمّد علی بقّال، جلد 2 و 3، چاپ دوّم، قم: اسماعیلیان.
31
محقّق سبزواری، محمّد باقربن محمّد مؤمن (1423ق)، کفایه الاحکام، جلد 2، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
32
مظفّر، محمّدرضا (1430ق)، اصول الفقه، جلد 3، چاپ پنجم، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
33
موسوی خمینی، سیّد روحالله (بیتا)، تحریر الوسیله، جلد 1، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ مطبوعات دار العلم.
34
موسوی عاملی، محمّدبن علی (1411ق)، نهایه المرام فی شرح مختصر شرایع الاسلام، جلد 1، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
35
نجفی، محمّدحسن، معروف به صاحب جواهر (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، به تصحیح عبّاس قوچانی و علی آخوندی، جلد 22 و 26 و 29، چاپ هفتم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
36
هاشمی شاهرودی، سید محمود (1417ق)، بحوث فی علم الاصول، تقریرات سید محمدباقر صدر، جلد 7، چاپ سوم، قم: مؤسسۀ دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام.
37
هاشمی شاهرودی، علی (1419ق)، دراسات فی علم الاصول، تقریرات سید ابوالقاسم خوئی، جلد 2، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام.
38
ORIGINAL_ARTICLE
قواعد و شرایط نسخ احکام شرعی و قوانین موضوعه
دو نظام فقه و حقوق در عین استقلال از یکدیگر شباهتهایی دارند؛ اصول استنباط فقهی و قواعد استدلال حقوقی در بسیاری موارد از منطق واحد پیروی میکنند. وحدت مفهوم و ماهیت قانون یکی از مشترکات دو نظام است و نیز اوصاف و عوارض قانون ازجمله نسخ آن در فقه و حقوق یکی است. شارع و قانونگذار هر دستوری که صادر میکند در پی منظوری معین است و آن هدف و منظور با مفاد و مدلول قانون محقق میشود. از این معنی در لسان فقها به «حکم» تعبیر میشود و حقوقدانان در توصیف آن از مفهوم «حکم قانون» بهره میگیرند. مطابق ماهیت نسخ، آنچه منسوخ میشود، همان حکم شرعی یا اعتبار قانونی است. شارع و قانونگذار آنچه را که خود پیشتر وضع و ایجاد کردهاند، رفع و الغا میکنند. بر این مبنا، میان مفاهیم حقوقی انسجام و پیوستگی وجود دارد. بر این اساس باید ارتباط وضع و نسخ قانون را فهمید: نسخ قانون شیوۀ پایان بخشیدن به زندگی موجودی است که با وضع قانون بهوجود آمده است؛ هر دو عمل انشایی هستند و تنها در صلاحیت قانونگذار قرار دارند. درنتیجه، از میان منابع حقوق فقط قانون قابل نسخ است. از اینجا معلوم میشود که چرا استعمال عنوان «نسخ» برای قواعد لغوشدة عرفی یا آرای قضایی نوعی مرسوم نیست. فقیهان اسلامی نیز اتفاق نظر دارند که از میان ادلة احکام شرعی تنها احکام کتاب و سنت قابل نسخ است و به رفع حکم عرفی یا عقلی «نسخ» اطلاق نمیشود. بهعلاوه، ناسخ و منسوخ هر دو باید حکم یا دلیل شرعی باشند. همچنین مفهوم نسخ را باید از مفاهیم مربوط به مقام تفسیر و اجرای قانون تفکیک کرد؛ بر این پایه، سخن از نسخ ضمنی قانون ارتباطی به مقام قانونگذاری ندارد و از قواعد مربوط به تفسیر قوانین و رفع تعارض آنهاست. به همین دلیل با عقیده به نسخ ضمنی قانون، اعتبار آن زایل نمیشود.
https://law.tabrizu.ac.ir/article_6699_4ab856640c662365c7d0331742303570.pdf
2016-09-22
175
215
حکم
شرایط
قانون
قواعد
نسخ
اقبال علی
میرزائی
alimirzaee443@yahoo.com
1
استادیار حقوق خصوصی دانشکدۀ علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه کردستان
LEAD_AUTHOR
1. آزمایش، علی (1351)، مسأله مغایرت قانون با قانون برتر در حقوق ایران، مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، ش 10 و 11، ص 17-1.
1
2. آمدی، سیف الدین (1985م)، الاحکام فی اصول الاحکام، بیروت: دارکتب العلمیه.
2
3. ابن حزم، ابو محمد علی (1346ق)، الاحکام فی اصول الاحکام، تصحیح: احمد محمد شاکر، مصر: مطبعه السعاده.
3
4. الباجی، ابوالولید سلیمان بن خلف (1407ق)، احکام الفصول فی احکام الاصول، بیروت: دارالغرب الاسلامی.
4
5. جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1357)، دایرهالمعارف حقوق مدنی و تجارت، تهران: بنیاد استاد.
5
6.جناتی، محمد ابراهیم (1370)، منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، انتشارات کیهان.
6
7. حکیم، محمد تقی (1963م)، اصول العامه للفقه المقارن، طبعه الاولی، بیروت: دارالاندلس للطباعه و النشر.
7
8. خویی، ابوالقاسم (1394ق)، البیان فی تفسیر القرآن، کتاب اول، به کوشش مرتضی الحکمی، چاپ سوم، قم: مطبعه العلیمه.
8
9. ___________ (1410ق)، محاضرات فی اصول الفقه، به کوشش محمد اسحاق فیاض، قم: دارالهادی للمطبوعات.
9
10. رحیم، محمدحسین بن محمد (بیتا)، فصول الغرویه فی اصول الفقهیه، چاپ سنگی.
10
11. زرکشی، بدرالدین محمد (1990)، البرهان فی علوم القرآن، جلد 2، تحقیق: یوسف عبدالرحمن 16. المرعشی، بیروت: دارالمعرفه.
11
12. زرقانی، محمد عبدالعظیم (1362ق)، مناهل العرفان فی علوم القرآن، جلد2، بیروت: دار احیا التراث العربی.
12
13. سیوطی، جلالالدین عبدالرحمن (1421ق)، الاتقان فی علوم القرآن، جلد 2، چاپ دوم، تحقیق: فواز احمد زمرلی، بیروت: دارالکتاب العربی.
13
14. شاطبی، ابی اسحاق(بیتا)،الموافقات فی اصول الشریعه، بشرح شیخ عبدالله درّاز، مصر: المطبعۀ الرحمانیه.
14
15. شافعی، ابن ادریس (1240ق)، الرساله، تصحیح احمد محمد شاکر، مصطفی البابی الحلبی، مصر.
15
16. شبلی، محمد مصطفی (1986م)، اصول الفقه الاسلامی، بیروت: دارالنهضه العربیه
16
17. شیرازی، ابو اسحاق ابراهیم ابن علی (1986م)، شرح الاحادیث اللُّمع فی اصول الفقه، طبعه الثانیه، تحقیق یوسف مرعسیلی، بیروت.
17
18. علم الهدی، سید مرتضی (1362)، الذریعه الی اصول الشریعه، جلد اول، تحقیق ابوالقاسم گرجی، دانشگاه تهران.
18
19. الغماری، عبدالله بن محمد (1986م)، تخریج الاحادیث اللُّمع فی اصول الفقه، تحقیق یوسف مرعسیلی، بیروت.
19
20. غزالی، امام محمد، المستصفی من علم الاصول، ج1 و 2، مصر: المطبعه الامیریه.
20
21. قمی، میرزا ابوالقاسم (1273ق)، قوانین الحکمه، چاپ سنگی.
21
22. کاتوزیان، ناصر (1377)، فلسفة حقوق، جلد دوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
22
23. ـــــــــــــ (1379)، کلیات حقوق: نظریه عمومی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
23
24. ــــــــــــ ( 1382)، مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، تهران: شرکت سهامی انتشار.
24
25.کلینی الرازی، ابوجعفر محمد،اصول کافی، جلد اول، ترجمه محمد باقر کمرهای، انتشارات اسلامیه، تهران،1378.
25
26. گرجی، ابوالقاسم (1375)، مقالات حقوقی، جلد 2، مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
26
27. مجاهد طباطبایی، سید محمد (1229ق)، مفاتیح الاصول، چاپ سنگی.
27
28. معرفت، محمد هادی (1379)، علوم قرآنی، تهران: سمت.
28
29. ــــــــــــــــــ (1397ق)، التمهید فی علوم القرآن، جزء الثانی، قم: مطبعه مهر.
29
30. میثمی عراقی، محمود بن جعفر (1305ق)، قوامع الفضول عن وجوه حقایق الاصول، چاپ سنگی.
30
31. میرزائی، اقبال علی (1389)، تخصیص قانون، فصلنامۀ حقوق، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شمارۀ 2، دورۀ 40، 1389، ص176-159.
31
32. ــــــــــــــــــ (1390)، اسلام اولین دین آخرین شریعت؛ تأملی تازه در دانش ناسخ و منسوخ در فقه اسلامی، انتشارات دانشگاه شهرکرد.
32
33. نصر، حامد ابوزید (1382)، معنای متن، پژوهشی در علوم قرآنی، ترجمة مرتضی کریمینیا، تهران: طرح نو.
33
34. هاشمی، محمد (1382)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، حاکمیت و نهادهای سیاسی، جلد دوم، تهران: میزان.
34
ب) انگلیسی و فرانسه
35
35. Beudant, R. Course de droit civil francis, T. 1, Paris, 1934.
36
36. Burton, John, The sources of Islamic law: Islamic Theories of Abrogation, Edinburg universitypress, 1990.
37
37. Dalloz encyclopedie Juridique, Rrepertoire de droit civil, Tome IV, Paris, 1973.
38
38. Dworkin.Ronald,The model of Rules, in: Conard, Johnson, Philosophy of law, Macmillan, New york , 1993.
39
39.Hart, H.L.A (1997), the concept of law, second edition, oxford. U. Press.
40
40.kemp, Allen, Carleton, law in the making, oxford, u. Press,1970.
41
41. Marty, G. and Raynaud, P. Droit civil, T. 1: introduction general a letude Du droit, sirey, 1972.
42
42. Mazeand, Hanry and jean, chabas, Francois, le course de droit civil T. 1: introduction al’etud du droit civil, Paris, 2000.
43
43. Mcleod, Ian, legal method, Macmillan Press, London, 1999.
44
44. Raz, joseph, the concept of a legal system, oxford, 1977
45
45. Thornto, G. C. legislative drafting, London, 1970.
46