واکاوی فرایند پرسشگری از مقامات عالی قوۀ مجریه (مطالعۀ تطبیقی در مجلس شورای اسلامی و مجلس عوام انگلستان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه تبریز

چکیده

سؤال یکی از ابزارهای نظارت اطلاعی نهاد قانون‌گذاری است که زمینۀ آگاهی نمایندگان مردم را از عملکرد قوۀ مجریه فراهم می‌سازد. در نظام‌های پارلمانی و نیمه‌ریاستی طرح سؤال نمایندگان از مقامات عالی قوۀ مجریه در مقایسه با دیگر ابزارهای نظارتی نمود بارزتری دارد. در انگلستان به‌عنوان خاستگاه نظام پارلمانی، مجلس عوام انگلستان کارکرد مهمی را در فرایند طرح سؤالات مختلف از وزیران و نیز نخست‌وزیر ایفا می‌کند. در مجلس شورای اسلامی ایران نیز امکان طرح سؤال نمایندگان از هر یک از وزیران و یا رئیس‌جمهور هم در قانون اساسی و هم در آیین‌نامۀ داخلی مجلس پیش‌بینی شده است. فرایند طرح سؤال و آثار آن در دو نظام حقوقی متفاوت است. درحالی که در مجلس عوام انگلستان به لحاظ کمّیت طرح سؤال از سوی نمایندگان و پاسخگویی مقامات ذی‌ربط جلوۀ قابل توجهی دارد، در ایران ضمانت اجرای شدیدتری مقرر شده است؛ به‌نحوی که در خصوص رئیس‌جمهور درنهایت به ارجاع امر به قوۀ قضائیه و در خصوص وزراء به طرح استیضاح منجر می‌‌شود. نگارندگان این نوشتار با رویکردی مقایسه‌ای و با روش توصیفی- تحلیلی ابعاد مختلف پرسشگری از مقامات عالی قوۀ مجریه در مجلس شورای اسلامی و مجلس عوام انگلستان را واکاوی خواهند کرد.

کلیدواژه‌ها


  1. فارسی

    1. اداره ﻛﻞ اﻣﻮر ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ و رواﺑﻂ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراى اﺳﻼﻣﻰ(1368)،صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، چ اول، تهران: انتشارات اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
    2. امور تدوین و تنقیح و انتشار قوانین و مقررات (1391)، مجموعه اساسی، چ دوم، تهران: انتشارات معاونت تدوین و تنقیح و انتشار قوانین و مقررات.
    3. دری نجف آبادی، قربان‌علی، «نظارت و مجلس شورای اسلامی»، نشریه مجلس و راهبرد، شماره 1، پاییز 1372.
    4. زارعی، محمد حسین (1384)، مطالعۀ تطبیقی مجالس قانو‌نگذاری، چ اول، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
    5. طباطبایی موتمنی، منوچهر (1390)، آزادی‌های عمومی و حقوق بشر، چ پنجم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    6. عالی‌خانی، محمد (1373)، حقوق اساسی، چ اول، تهران: انتشارات دستان.
    7. علیخانی، علی‌اکبر (1384)، «پاسخگویی در نظام جمهوری اسلامی ایران»، مجلۀ دین و ارتباطات، ش 26.
    8. قانون اساسی مصوب (1358)، (بازنگری شده 1368).
    9. قانون آیین‌نامه داخل مجلس شورای اسلامی مصوب 20/01/1379 با اصلاحات لاحق.
    10. معاونت حقوقی رئیس‌جمهور،« بررسی طرح دوفوریتی اصلاح مواد 196و 197آئین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی»، مندرج در:

    http://nahad.govir.ir/Portal/Home/ShowPage.aspx?Objec

    تاریخ مراجعه 12/8/ 1393 .

    1. وکیل، امیر ساعد و عسکری، پوریا (1387)، قانون اساسی در نظم حقوقی کنونی، چ دوم، تهران: انتشارات مجد.
    2. هاشمی، سید محمد (1389)، حقوق اساسی جمهوری ایران، ج دوم، چاپ بیست و یکم، تهران: انتشارات میزان.
    3. _____________ (1391)، «نظارت مجلس بر دولت یک نظارت جامع است»، مجلۀ هفته نامه آسمان، ش ۲۳.
    4. هریسی‌نژاد، کمال‌الدین (1390)، حقوق اساسی تطبیقی، چ دوم، تبریز: انتشارات آیدین.

    ب) انگلیسی

    1. Leyland Peter and Anthony Gordon, Text book on Administrative Law, 5th  ed., )UK:.Oxford University Press, 2005)
    2. Cane Peter, Administrative Law , 4th ed. )UK: Oxford University Press, 2004(
    3. House of Commons Information Office, »Parliamentary Questions«, August 2010. available at: http://www.parliament.uk/documents/ commons-information-..office/p01.pdf.(Accessed date 10 November2013).
    4. House of Commons, »Parliamentary Questions«, March 2013, p. 2, available at:..http://www.parliament.uk/documents/commons-information-office/Brief-..Guides/Parliamentary- .Questions.pdf. )Accessed date 14 December 2013(.
    5. Turpin Colin and Tomkins Adam, British Government and the Constitution, 6th ed., )UK: Cambridge University Press, 2007(.
    6. Michael Allen and Brian Thompson, Cases and Material on Constitutional and ...Administrative Law, 8th ed.)UK: Oxford University Press, 2005(.
    7. Weir Stuart and Beetham David, Political Power and Democratic Control in Britain, 1st ed. )USA: Routledge Publication, 1999(.
    8. Helen Fenwick and Gavin Phillipson, Text, Cases and Materials onPublic Law and HumanRights, 2nd ed.) UK: Cavendish Publication, 2003(.
    9.  Julian Knight, British Politics for Dummies, 1st ed.) UK:Wiley Publication, 2010(.
    10. Shane Martin, Parliamentary Questions, the Behaviour of Legislators, and the Function of Legislatures: An Introduction The Journal of Legislative Studies, (Vol. 17, No.3, September 2011).
    11. Olivier Rozenberg & Shane Martin, Questioning Parliamentary Questions, The Journal of Legislative Studies, (Vol. 17, No.3, September 2011).

    17.     Guide to Parliamentary Work, p. 33 ..available.at: https://www. gov.ukgovernmentuploadssystemuploadsattachment_datafile61205guide_to_parliamentary_work.pdf,p.13..(Accessed date 6 October 2014).

    20.     MMorrison Herbert, Government and Parliament, 2nd  ed., )UK:Oxford University Press, 1959(.