بررسی فقهی و حقوقی <<قابلیت جبران ضرر ناشی از کاهش ارزش پول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق دانشگاه اصفهان

2 دانش‌آموختۀ حقوق خصوصی دانشگاه اصفهان

چکیده

تغییر ماهیت پول از صدر اسلام تاکنون و تبدیل آن از مال عینی (طلا و نقره) به پول تحریری و اسکناس که پشتوانۀ طلای موجود نزد بانک‌ها و از سوی دولت‌ها معتبر و دارای ارزش تلقی می‌شود و نیز ظهور بحران‌های مالی و اقتصادی به‌خصوص در دهه‌های اخیر و ایجاد پدیده‌ای به نام «تورم»، همگی باعث کاهش ارزش قدرت خرید واقعی پول شده است. این امر که در علم اقتصاد، مورد بحث و بررسی واقع می‌شود. لیکن در علم حقوق نیز یکی از مصادیق قابل بحث در حوزۀ مسئولیت مدنی و ارکان ضرر است؛ بدین معنی که بر اساس فعل زیان‌بار شخصی، ارزش پول دیگری کاهش می‌یابد که از آن به «کاهش ارزش پول» یاد می‌شود. در این مقاله قابلیت جبران آن از منظر فقه و حقوق موضوعه، مورد بررسی قرار می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها


1-      امینی، علیرضا؛ سماواتی، عباس (1386)، «موضوع‌شناسی پول و جایگاه آن در احکام فقهی کاهش ارزش پول»، دوفصلنامه جستارهای اقتصادی، شماره 8.
2-      انصاری، شیخ مرتضی (1428)، مکاسب، ج3، مجمع تفکر اسلامی، قم.
3-      ایروانی، علی بن عبدالحسین (1379 ﻫ.ق)، حاشیه المکاسب، ج 1، چاپ‌خانه رشدیه، تهران.
4-      بهرامی احمدی، حمید (1377)، سوء استفاده از حق، چاپ اول، انتشارات اطلاعات، تهران.
5-      تجلیل، ابوطالب (1375)، احکام فقهی پول ، مجله فقه اهل بیت، ش 7، سال دوم.
6-      جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1384)، ترمینولوژی حقوق، تهران، گنج دانش.
7-      جواد، تبریزی (بی‌تا)، صراه النجاه، ج5، بی‌جا.
8-    حائری، سید کاظم (1373)، مجموعه سخنرانی‌ها و مقالات چهارمین سمینار بانکداری اسلامی، مؤسسه بانکداری ایران.
9-      حسینی مراغی، سید میر عبدالفتاح (1417 ﻫ.ق)، العناوین الفقهیه، ج 2، انتشارات جامعه مدرسین، قم.
10-   خرازی؛ سید محسن (1383)، پول‌های کاغذی، مجله فقه و اهل و بیت، شماره 47، صفحه 93 – 110.
11-   خویی، سید ابوالقاسم (1413 ﻫ.ق)، مصباح الفقاهه، المکاسب، ج 2  و 3، بی‌جا.
12-   زین‌الدین، محمد امین (1413 ﻫ.ق)،  کلمه التقوی، ج 4، چاپ سوم، قم.
13-   سبحانی ، جعفر (1372)، مجله رهنمون‌، ش 6.
14-   سعیدی، سید محسن (1382)، نظریة جبران کاهش ارزش پول، فقه اهل بیت، شماره 45.
15-   سیستانی، سیدعلی (1414 ﻫ.ق)،  لاضرر و لاضرار، نشر مکتب آیت العظمی سیستانی، قم.
16-   شهیدی تبریزی، میرزا فتاح (1375 ﻫ.ق)، هدایه الطالب الی اسرار المکاسب، ج 2، بی‌جا.
17-   صدر، محمد‌باقر (بی‌تا)، الاسلام یقود الحیات، ش 6 ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران.
18-   صفایی، سید حسین؛ رحیمی، حبیب الله (1389)، مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد چاپ اول، یاران، قم.
19-   طباطبایی حکیم، سید محمد سعید (1415 ﻫ.ق)، منهاج الصالحین، ج 2، چاپ اول، دار‌الصفوه، بیروت - لبنان.
20-   طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم (1410 ﻫ.ق)، حاشیه المکاسب، ج 1، مؤسسه اسماعیلیان، قم.
21-   عظیمی گرکانی، هادی؛ ایرانی، ندا (1388)، جبران کاهش قدرت خرید در اثر مرور زمان، تهران، انتشارات تک‌رنگ.
22-   غمامی، مجید (1383)، قابلیت پیش‌بینی ضرر در مسئولیتمدنی، تهران، شرکت سهامی انتشار.
23-   فاضل لنکرانی، محمد (بی‌تا)، القواعد الفقهیه، بی‌جا.
24-   فاضل لنکرانی، محمد (1375)، جامع المسائل، ج 1، چاپ دوم، انتشارات امیرالعلم، قم.
25-   کاتوزیان، ناصر (1376) قواعد عمومی قراردادها، ج 4، تهران، شرکت سهامی انتشار.
26-   کاشف الغطاء، محمد حسین (1359 ﻫ.ق)، تحریر المجله، ج ‌1، قسم 1، چاپ اول، المکتبه المرتضویه، نجف - عراق.
27-   مامقانی، محمد (1316 ﻫ.ق)، غایه الآمال فی شرح کتاب المکاسب، ج 2، چاپ اول، مجمع الذخائر الاسلامیه، قم.
28-   محقق داماد، مصطفی (1386)،  قواعد فقه بخش مدنی (مالکیت – مسئولیت)، ج 1، چاپ شانزدهم، مرکز نشر علوم اسلامی، تهران.
29-   مدنی ، علی اکبر (1327)، قیمت و پول، بی‌جا.
30-   مروج جزایری، سید محمد جعفر (1416 ﻫ.ق)، هدی الطالب فی شرح المکاسب، ج 1، چاپ اول، قم، مؤسسه دارالکتاب.
31-   مصباحی، غلامرضا، (1388)، جنبه‌های فقهی پول، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق (ع)، ش 13.
32-   مصطفوی، سید محمد کاظم (1423 ﻫ.ق)، فقه المعاملات، چاپ اول، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم.
33-   موسویان، سید عباس (1384)، بررسی فقهی- حقوقی قوانین مربوط به جریمه و خسارت تأخیر تأدیه در ایران، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره 4.
34-   مهرپور، حسین (1371)، مجموعه نظرات شورای نگهبان، مؤسسه کیهان، تهران.
35-   میرجلیلی، سید حسین (1384)، جبران کاهش ارزش پول، نظریه و کاربرد، دوفصلنامه جستارهای اقتصادی، شماره 4.
36-   نایینی، میرزا محمد حسین بن عبدالرحیم (1373 ﻫ.ق)، منیه الطالب فی حاشیه المکاسب، ج 2، چاپ اول، المکتبه المحمدیه، تهران.
37-   هاشمی شاهرودی، سید محمود (1417 ﻫ.ق)، مقالات الفقهیه، بیروت، لبنان، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه.
38-   یوسفی، احمدعلی (1388)، سلسله پژوهش‌های فقهی - حقوقی، بررسی فقهی جبران کاهش ارزش پول، تهران، انتشارات جنگل.